Παγκόσμια Ημέρα Γης: Μην τρως τον πλανήτη

«Με το πιρούνι σου ψηφίζεις!». Μπορεί ν’ ακούγεται ως ένα catchy σύνθημα, αλλά η θέση μας για τη σωτηρία του πλανήτη εξαρτάται σημαντικά και από τις διατροφικές μας συνήθειες. Πόσω μάλλον, όταν στην Ελλάδα οι δυνατότητες υγιεινής και ποιοτικής διατροφής είναι άφθονες.

Έχουν περάσει σχεδόν 60 χρόνια από την εποχή που η μεσογειακή διατροφή μπήκε στο επιστημονικό μικροσκόπιο για ν’ αρχίσει να συγκεντρώνει τα εύσημα ως μια από τις πολυτιμότερες, για τον ανθρώπινο οργανισμό, δίαιτες. Η Μεσόγειος βρέθηκε στο επίκεντρο του παγκόσμιου χάρτη αφού το κλίμα και το φυσικό περιβάλλον προμήθευε τους κατοίκους της Νότιας Ευρώπης με μεγάλη ποικιλία φρούτων, λαχανικών και οσπρίων, παραγωγή υψηλής ποιότητας ελαιολάδου, τροφικές κατηγορίες δηλαδή που σύντομα ταυτίστηκαν με την μακροζωία και την καλή υγεία.

Σήμερα – παρότι το μεσογειακό κλίμα έχει μετατοπιστεί αισθητά κι ένα υπολογίσιμο κομμάτι της μεσογειακής χλωρίδας και πανίδας εκλείπει – η μεσογειακή διατροφή εξακολουθεί ν’ αναδεικνύεται πολύ ψηλά στη λίστα των διατροφικών κλειδιών για ένα βιώσιμο μέλλον.

Tα όσπρια θεμελιώδη στο μεσογειακό μενού. credit: v2osk/Unsplash

Παρόλα αυτά, οι Έλληνες μοιάζουν να αγνοον το θησαυρό που τους χαρίζεται, καταφεύγοντας σε επικίνδυνες διατροφικές λύσεις τόσο για την υγεία τους όσο και για τον πλανήτη. «Η βάση της μεσογειακής διατροφής αποτελείται από φρούτα, λαχανικά και όσπρια, τα οποία είναι προϊόντα πολύ φιλικότερα στο περιβάλλον κατά την παραγωγή τους.

Αντίθετα στην κορυφή της πυραμίδας, δηλαδή αυτά που προτείνονται για την ελάχιστη κατανάλωση βρίσκεται το κρέας και τα γαλακτοκομικά. Μην ξεχνάτε πως, μόλις δύο γενιές πριν από εμάς, δεν έτρωγαν κρέας σε τόσο συχνή βάση. Αντίθετα, ήταν ένα γεύμα συνδεδεμένο με γιορτές, με Κυριακές ή μετά από περιόδους νηστείας. Στις μέρες μας το κρέας έχει συνδεθεί άρρηκτα με την ελληνική διατροφή. Όμως, τόσο το κρέας όσο και τα γαλακτοκομικά απαιτούν πολύ μεγαλύτερη ενέργεια για να παραχθούν και πολύ περισσότερες πρώτες ύλες. Αρκεί να αναφέρουμε πως για την παραγωγή ενός κιλού βοδινού κρέατος χρειάζονται 15 τόνοι νερού μέχρι την στιγμή που θα φτάσει στο πιάτο μας!» εξηγεί η υπεύθυνη του διατροφικού προγράμματος της WWF, Βίκυ Μπαρμπόκα.

Τα τελευταία χρόνια επιλέγουμε φθηνές και ποιοτικά κακές λύσεις διατροφής. credit: Nathan Dumlao/Unsplash

Η στρέβλωση των διατροφικών μας συνηθειών είναι ένα μείγμα κακών επιρροών, γρήγορων ρυθμών ζωής που συνήθως επιβάλλουν φτηνές, συσκευασμεύνες και ‘βρώμικες’ λύσεις αλλά και, όπως επισημαίνει η κ. Μπαρμπόκα του γεγονότος πως «οι νεότερες γενιές έχουν χάσει το νήμα της παραγωγής της τροφής.

Η ελληνική γη μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού μας και πρέπει να το εκμεταλλευτούμε

Μια επίσκεψη στη λαϊκή αγορά της γειτονιάς μας, μας δίνει μια καλή εντύπωση της μικρής κλίμακας παραγωγής, μας φέρνει σε επικοινωνία με τον ίδιο τον παραγωγό, άρα δημιουργεί προοδευτικά μια εμπιστοσύνη για το πώς αυτό έχει παραχθεί και φυσικά μας δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα της ποικιλίας προϊόντων που μας παρέχει η μεσογειακή διατροφή. Η Ελλάδα είναι η κοιτίδα της μεσογειακής διατροφής, η Ελλάδα έχει ακόμα εποχικότητα και τοπικότητα παραγωγής – η κλιματική κρίση έχει επηρεάσει τις σοδειές αλλά όχι την ποικιλία – η ελληνική γη μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού μας και όλα αυτά πρέπει να τα εκμεταλλευτούμε. Η μεσογειακή διατροφή είναι το μέτρο που χρειαζόμαστε για τον εαυτό μας και για τον κόσμο μας».

Τεράστια ποικιλία προϊόντων μας παρέχει η μεσογειακή διατροφή. credit: Nadine Primeau/Unsplash

Μια επίσκεψη στη λαϊκή αγορά είναι ιδανική για να εκτιμήσουμε και να προκρίνουμε την εποχικότητα των προϊόντων. Η κατανάλωση φρούτων ή λαχανικών που δεν ακολουθούν τον κύκλο των εποχών συνεπάγονται σοβαρές συνέπειες για την ελληνική γη.

Η επεξεργασμένη τροφή, δηλαδή τα συσκευασμένα προϊόντα που βρίθουν σε συντηρητικά, αλάτι, ζάχαρη είναι μια ακόμα πληγή εις βάρος της μεσογειακής διατροφής και με τεράστιες επιπτώσεις για τον πλανήτη.

«Το έδαφος μοιάζει με το στομάχι μας: Έχει ανάγκη από ποικιλία και ξεκούραση. Αν, λοιπόν, το αναγκάζουμε να παράγει διαρκώς ή νωρίτερα από την ώρα του σημαίνει ότι ρίχνουμε την παραγωγική ποιότητα και αυξάνουμε το παραγωγικό κόστος. Λόγου χάρη, όταν καταναλώνουμε προϊόντα θερμοκηπίου ή προϊόντα που έχουν ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα (τα λεγόμενα τροφοχιλιόμετρα) για να φτάσουν σε εμάς. Γι’ αυτό υπενθυμίζουμε πως στο τραπέζι μας πρέπει να δίνουμε βήμα σε κάθε εποχή. Το χειμώνα τρώμε καταναλώνουμε πιο ξερά και στεγνά λαχανικά και φρούτα που θωρακίζουν τον οργανισμό, το καλοκαίρι οπότε και η θερμοκρασία ανεβαίνει έχουμε ανάγκη από χυμώδεις και δροσερές τροφές. Άλλωστε, μην ξεχνάμε πως τα εποχικά προϊόντα είναι πιο οικονομικά. Κάνουν καλό και στον οργανισμό μας και στην τσέπη μας» συνεχίζει η Βίκυ Μπαρμπόκα.

Τα εποχικά προϊόντα είναι οικονομικά και ωφέλιμα για όλους. credit: Elaine Casap/Unsplash

Η επεξεργασμένη τροφή, δηλαδή τα συσκευασμένα προϊόντα που βρίθουν σε συντηρητικά, αλάτι, ζάχαρη είναι μια ακόμα πληγή εις βάρος της μεσογειακής διατροφής και με τεράστιες επιπτώσεις για τον πλανήτη. Καταρχάς, ας για τους αυτονόητους λόγους: Για τις αμέτρητες ποσότητες πλαστικού που δαπανώνται προκειμένου να συσκευαστούν, επιβαρύνοντας μια ήδη, αδιέξοδη κατάσταση γύρω από την πλαστική ρύπανση.

Επιπλέον, γιατί η παραγωγή τους συμβάλει στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που απαιτούνται σε κάθε στάδιο της διαδικασίας: Τα προϊόντα αυτά στη διάρκεια της επεξεργασίας χάνουν την θρεπτική του αξία, κάτι που σημαίνει πως πρέπει να παραχθεί συνολικά περισσότερη τροφή για να καλυφθούν οι ελάχιστες διατροφικές απαιτήσεις.

Τα συσκευασμένα προϊόντα έχουν πολύ μεγάλο κόστος για τον πλανήτη. credit: Nico Smit/Unsplash

Τα στατιστικά είναι αμείλικτα. Σύμφωνα με την WWF αν την Ελλάδα ακολουθούσαμε συστηματικά τους κανόνες του μεσογειακού μενού εκτός από υγιέστεροι και νεότεροι ως οργανισμοί θα συμβάλλαμε:

• στη διεθνή απώλεια βιοποικιλότητας κατά περίπου 50%, στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 35%
• στη χρήση γης για καλλιέργειες κατά 20%
• στη χρήση γης για βοσκοτόπους κατά 60%
• στη χρήση νερού για την παραγωγή τροφής κατά 25%
• στην πιθανότητα ευτροφισμού κατά 50%

Τα Ηνωμένα ‘Εθνη μας καλούν να στραφούμε σε βιώσιμα διατροφικά μοντέλα. credit: Nadine Primeau/Unsplash

Δυστυχώς, όποια βήματα γίνονται προς την σωστή κατεύθυνση εναπόκειται σε προσωπικές επιλογές, ελλείψει ενός εθνικού πλαισίου διατροφικού προγράμματος όπως αυτά που έχουν εκπονηθεί ή εκπονούνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η δραστική μείωση στην κατανάλωση κρέατος και συναφών προϊόντων, λοιπόν, δεν συνδέεται μόνο με διατροφικά trends αλλά με όλες τις τελευταίες εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων και Αγροτικής Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

Είναι χαρακτηριστικό πως τα Ηνωμένα Έθνη έχουν θέσει 17 στόχους βάσει των οποίων κάθε χώρα πρέπει να αποκτήσει σαφή εικόνα της τροφικής σπατάλης και της μείωσης της κατά 50%. «Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως η διατροφή συνδέει τα πάντα μεταξύ τους: Την πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία. Καθόμαστε όλοι σε ένα κοινό τραπέζι» λέει χαρακτηριστικά η υπεύθυνη του διατροφικού προγράμματος της WWF Greece.

«Και οι πιο συνειδητές επιλογές, τα βιώσιμα διατροφικά πρότυπα που σέβονται τα όρια του περιβάλλοντος, διασφαλίζουν το μέλλον των ανθρώπων και της γης. Η ισορροπία είναι το κλειδί. Δεν έχουμε πλέον το περιθώριο να απομυζούμε, να τρώμε τον πλανήτη».

Τα δάση αποψιλώνονται για να γίνουν καλλιέργειες. credit: Gryffyn M/Unsplash

• Η βιομηχανία τροφίμων παράγει το ¼ εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που εκλύονται αυτή τη στιγμή στην ατμόσφαιρα
• Το 1/3 της παραγόμενης τροφής του πλανήτη πετάγεται σε μια φάση της παραγωγικής αλυσίδας
• 821 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από πείνα
• 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι
• 40 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών είναι υπέρβαρα
• 4 εκατομμύρια θανάτων στον κόσμο οφείλονται σε ασθένειες που συνδέονται με τις κακές διατροφικές συνήθειες
• 73% της αποψίλωσης δασών αποδίδεται στην επέκταση των καλλιεργήσιμων εδαφών
• 7.5 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι ο πληθυσμός του πλανήτη αυτή τη στιγμή. Μέχρι το 2050 αναμένεται να έχει αυξηθεί