23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τα 72 ελληνικά ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν

Σε όλες τις εποχές, οι άνθρωποι στέκουν ανήμποροι μπροστά στην ανεξέλεγκτη δύναμη της ανταπόδοσης του κακού. Παρά τη θέσπιση νόμων και ηθικών αξιών, η έννοια της βεντέτας παραμένει ζωντανή. Η λογική σπάνια είναι σε θέση να τιθασεύσει τον δαίμονα της εκδίκησης, ο οποίος στην αρχαία Ελλάδα είχε όνομα: Αλάστωρ. Η ταινία εξετάζει την ανάγκη και τις ρίζες της εκδίκησης. Ζωντανές ερμηνείες από αρχαίες ελληνικές τραγωδίες πλέκονται με σημερινά γεγονότα και εμπειρίες, αναζητώντας απάντηση στο βασανιστικό ερώτημα: Γιατί σκοτωνόμαστε;

Η ταινία διεισδύει στο μικρόκοσμο και την καθημερινότητα των χορευτών του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Την ίδια στιγμή, συνιστά το πορτρέτο των ανθρώπων που ζωντανεύουν και πραγματώνουν το έργο αυτού του συνόλου: αποτυπώνει την επίμονη και συντονισμένη συνεργασία μεταξύ των χορογράφων, χορευτών, σκηνογράφων και τεχνικών. Οι πρόβες, οι επαναλήψεις, οι διορθώσεις, το σώμα, η ίδια η δημιουργική διαδικασία της χορογραφίας, βρίσκονται πάντα σε πρώτο πλάνο και αντανακλώνται στο φιλμ με ανθρωπολογικό τρόπο.

Ο Έκτορας Μαυρίδης είναι κεραμίστας. Αφοσιωμένος τα τελευταία χρόνια στο εν εξελίξει έργο του «σβώλοι» διερευνά το αποτύπωμα της αρχέγονης φόρμας στο δημόσιο χώρο. Οι σβώλοι που συλλέγει από το οργωμένο χωράφι είναι η πρώτη ύλη. Η μορφή τους, η μυρωδιά του υγρού χώματος τού ξυπνούν αναμνήσεις. Τους παρατηρεί, τους αγγίζει. Θέλει να τους μεταμορφώσει. Δουλεύει με τη φωτιά, το νερό, το χρόνο. Το σώμα μεταφέρει την ενέργεια, η ψυχή του το βαθύ μπλε χρώμα. Τώρα οι σβώλοι δεν έχουν βάρος, αιωρούνται επάνω από τα στάχυα μαζί με ένα κομμάτι των αναμνήσεων και της ταυτότητας του δημιουργού τους, του Έκτορα.

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας τον Φλεβάρη του 1945 ξεκινάει η περίοδος της Λευκής Τρομοκρατίας. Χιλιάδες αγωνίστριες και αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, καθώς και οι οικογένειές τους, καταδιώκονται από κρατικούς και παρακρατικούς σχηματισμούς. Εμπρησμοί σπιτιών, βιασμοί, ξυλοδαρμοί, δολοφονίες, φυλακίσεις και εξορίες δημιουργούν έναν ασφυκτικό κλοιό, εξωθώντας τους καταδιωκόμενους να ανέβουν στο βουνό συγκροτώντας εκεί ομάδες, οι οποίες θα αποτελέσουν τη μαγιά του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).

O πόλεμος δεν είναι παραμύθι. Ιστορία ενός λαού δεν είναι μόνο η επική. Πλέκεται υπομονετικά με τις χρυσές μικροϊστορίες των ανθρώπων οι οποίες δημιουργούν τα μεγάλα γεγονότα. Τα βουνά του Κρουσώνα, στις ανατολικές παρειές του Ψηλορείτη, υπήρξαν η μάνα τροφός των ανταρτών της Ομάδας Σατανά. Ήταν εκείνοι που δεν δίστασαν να αγωνιστούν για αυτό που υπαγόρευε η συνείδησή τους. Ποιες ήταν αυτές οι πύρινες ψυχές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου που επισφράγισαν με την δράση τους την παρουσία τους στον τόπο; Ποιος ήταν εκείνος ο Καπετάν Σατανάς, και πόση φωτιά να είχε στην ψυχή για να τα βάλει με τους δαίμονες;

Ο Νίκος Γκίζας, ο Δημήτρης Γείτονας και ο Ηλίας Μπαλάφας, κάθε χρόνο, ίδια εποχή, δίνουν το ίδιο ραντεβού στους πρόποδες του Λάκμωνα, στο χωριό Συρράκο, για να τραβήξουν με τα ζώα τους τη γνώριμη ανοδική πορεία προς τα βοσκοτόπια του βουνού, σε υψόμετρο που ξεπερνά τα 1700 μέτρα. Επέλεξαν συνειδητά τη ζωή του κτηνοτρόφου, γιατί πιστεύουν ότι ανήκουν στο βουνό. Η ιστορία βάζει επιπλέον στο κάδρο εκτός από τους Γιώργο Βαΐτση, Κωσταντίνο Αντώνη, Κώστα Γεροδήμο, Βασίλη Ντόντορο και έναν ακόμη χαρακτήρα, τον πιο απρόβλεπτο και σαγηνευτικό: το βουνό Λάκμωνα.

Σε ένα μικρό χωριό, περιτριγυρισμένο από τη θάλασσα, παλιοί ναυτικοί ετοιμάζονται για τον χειμώνα που έρχεται. Το τελετουργικό τους για τη συγκομιδή κρέατος φέρνει στο νου την επίσκεψη ενός ξεχασμένου θεού.

Μπορούν τα σχολεία να βοηθήσουν στην οικοδόμηση μιας «διαφορετικής» μελλοντικής κοινωνίας; Η ταινία εστιάζει σε δύο αυτό-οργανωμένα εκπαιδευτικά εγχειρήματα προσχολικής ηλικίας στην Ελλάδα, τα οποία χρησιμοποιούν συνδυασμό εναλλακτικών εκπαιδευτικών μεθόδων. Το «Μικρό Δέντρο» στη Θεσσαλονίκη λειτουργεί με βάση τις αξίες της ελευθεριακής εκπαίδευσης και της βιωματικής μάθησης. Στο Σχολείο του Δάσους «Μικρός Ντουνιάς» στη Λέσβο, κάθε μέρα παιδιά ντόπιων και προσφύγων παίζουν και μαθαίνουν μαζί στη φύση.

Από τα νεκροταφεία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στα Μπίτολα μεταφερόμαστε στις όχθες του Δούναβη στο Νόβισαντ και από εκεί στα λιγνιτωρυχεία της Κοζάνης, αναζητώντας μέσα από ένα οδοιπορικό στα Βαλκάνια τη σκοτεινή εκείνη φλέβα που διαπερνά αυτούς τους τόπους και ορίζει τη μοίρα τους. Το φιλμ διερευνά το παράλληλο παρελθόν και το παρόν αυτών των περιοχών αναδεικνύοντας τα τραύματα και αντιπαραβάλλοντάς τα με τη συνεχιζόμενη βίαιη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος στα Βαλκάνια σήμερα. Ο πραγματικός αφηγητής είναι το τοπίο, όπου μέσα από ήχους και εικόνες αποκαλύπτει ποιητικά τις σκοτεινές και βίαιες εγχαράξεις των ανθρώπων σε αυτό.

Ο Nat Birchall είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της βρετανικής σκηνής Jazz. Ο Κώστας Βουλτσίδης είναι ο εμπνευστής του Duende Jazz Bar στη Λάρισα το 2009. Το ντοκιμαντέρ ανιχνεύει τις διαδρομές τους και επικεντρώνεται στη δημιουργία του δίσκου ορόσημου με τίτλο Nat Birchall Quintet: Live In Larissa, ο οποίος έτυχε παγκόσμιας αποδοχής το 2014 από κοινό και κριτικούς. Ένας δίσκος που έγινε η αφορμή μίας βαθιάς ανθρώπινης σχέσης και δημιούργησε νέες προοπτικές στην καριέρα του αντισυμβατικού καλλιτέχνη Nat Birchall. Είναι η χρονιά που πολλοί μουσικόφιλοι αναρωτήθηκαν. Πού είναι η Λάρισα; Τι έγινε στη Λάρισα;

Ένα εθνογραφικό ντοκιμαντέρ γυρισμένο στη Λήμνο, το πεδινότερο από τα νησιά του Αιγαίου. Ο λημνιός γεωργοκτηνοτρόφος, ο κεχαγιάς – κατά την προφορική παράδοση του τόπου που τον γέννησε – αποτέλεσε μια πολυσήμαντη και πολυτάραχη έννοια, ως επί το πλείστον παρεξηγημένη. Το ντοκιμαντέρ, μέσα από τον αφηγηματικό λόγο των κεχαγιάδων και τη βιωμένη τους εμπειρία, έρχεται να καλύψει το ήδη υπάρχον κενό της επίσημης μνήμης και τοπικής Ιστορίας για την ύπαρξη αυτής της ομάδας.

Το Latin Noir είναι ένα κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που αναζητά τη σύνδεση μεταξύ των αυταρχικών κυβερνήσεων και του αστυνομικού μυθιστορήματος στη Λατινική Αμερική. Διερευνά πώς μια νέα γενιά συγγραφέων οδηγήθηκε στη συγγραφή νουάρ ιστοριών μυστηρίου, σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει την ωμή κρατική βία, την αυξημένη εγκληματικότητα και τις συνεχείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ταινία ταξιδεύει στην Αργεντινή, τη Χιλή, το Μεξικό, την Κούβα και την Ισπανία και ασχολείται με το έργο και τη ζωή των διάσημων συγγραφέων Leonardo Padura, Luis Sepulveda, Paco Ignacio Taibo II, Santiago Roncagliolo, Guillermo Orsi και Claudia Pineiro.

Αντικείμενο του μυσταγωγικού αυτού ντοκιμαντέρ είναι τα «Αναστενάρια», ένα πανάρχαιο έθιμο που επιβιώνει σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Σε τροχιά παράλληλη με τον κύκλο της φωτιάς, ένα ταξίδι υπέρβασης και κάθαρσης – από το πύρωμα της φωτιάς και τον χορό πάνω στα αναμμένα κάρβουνα, μέχρι αυτά να γίνουν στάχτη.

Η αλλαγή των εποχών. Ο ερχομός της άνοιξης. Η επίδρασή της στο σώμα και τον πολιτισμό. Υπάρχουν τόσοι τρόποι να γιορτάσεις την ανανέωση της φύσης. «Την άνοιξη αν δεν τη βρεις, την φτιάχνεις…» – Οδ. Ελύτης