Συναντήσεις με δημιουργικούς ανθρώπους: Κλειώ Ξηρού, οργανοποιός

Η Κλειώ Ξηρού πέρασε από διάφορα είδη μουσικής για να «επιστρέψει» τελικά στην ελληνική μουσική στην ενήλικη ζωή της αφού γνώρισε τα μικρασιατικά, τα ρεμπέτικα και τους νέους πρωτοπόρους της παραδοσιακής μουσικής.

Σπούδασε φιλοσοφία, όμως μερικά χρόνια αργότερα βρέθηκε μαθητευόμενη σε εργαστήριο εγχόρδων και κρουστών στην Αθήνα, μαθαίνοντας τις βασικές αρχές κατασκευής. Σήμερα αποτελεί τη μοναδική περίπτωση οργανοποιού που κατασκευάζει μια πλήρη γκάμα παραδοσιακών κρουστών στην Ελλάδα. Ας τη γνωρίσουμε λίγο καλύτερα.

Η Κλειώ Ξηρού στο εργαστήριό της

Εκ των υστέρων, έτσι φαίνεται. Mου άρεσε η μουσική και ο χορός από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Έπαιζα φλάουτο στη σχολική ορχήστρα και πρωτοστατούσα σε όλες τις θεατρικές παραστάσεις. Δεν σκέφτηκα όμως να ακολουθήσω αυτόν το δρόμο.

Ντέφι με χειροποίητα ζίλια (κύμβαλα)

Μεγάλωσα με τους ήχους των 70s. Στο σαλόνι έπαιζε η κλασσική διαμάχη disco-rock με τον μεγαλύτερο αδερφό μου. Εγώ πρόβαρα χορευτικές φιγούρες κραυγάζοντας το I Will Survive και αυτός άραζε με τους Allman Brothers. Η επαφή με την Ελληνική μουσική ήταν μέσω του ελληνόφωνου προγράμματος στο ραδιόφωνο, με τον μαγικό Τσοπανάκο και ένα ποτ πουρί λαϊκών επιτυχιών. Όμως στα γλέντια της Πανικαριακής Αδελφότητας που πηγαίναμε οικογενειακώς, βίωσα για πρώτη φορά την υπερβατική διάσταση της ζωντανής μουσικής και του χορού.

Αργότερα πέρασα ένα μεγάλο διάστημα απολαμβάνοντας rock, αμερικανικό folk, punk, new wave, goth, hardcore, ska, reggae και άλλα είδη. Στην ελληνική μουσική «επέστρεψα» ως ενήλικη όταν γνώρισα τα μικρασιατικά, τα ρεμπέτικα και τους νέους πρωτοπόρους της παραδοσιακής μουσικής.

Η ενασχόληση με την παραδοσιακή οργανοποιία ήταν αποτέλεσμα συγχρονικότητας και συνειδητής απόφασης.

Η αφορμή ήταν η συγκεκριμένη στιγμή, αποτέλεσμα συγχρονικότητας όσο και συνειδητής απόφασης. Να διευκρινίσω ότι κατασκευάζω αποκλειστικά μεμβρανόφωνα μουσικά όργανα όπως νταούλια, τουμπιά, μπεντίρ, ντέφια, νταχαρέδες και τουμπελέκια. Όλα ανήκουν σε κάποιο μουσικό ιδίωμα της Ελλάδας και των γύρω περιοχών. Φτιάχνω επίσης κρουστά από διαφορετικές μουσικές παραδόσεις όπως Αφρικανικό udu, σείστρα εμπνευσμένα από την αρχαιότητα, σαμανικά τύμπανα των Ιθαγενών Αμερικής και sea drums, σύγχρονα τύμπανα που αναπαράγουν τον ήχο της θάλασσας. Απ’ όσο ξέρω, είμαι ο μοναδικός κατασκευαστής μουσικών οργάνων στην Ελλάδα που φτιάχνει μια πλήρη γκάμα παραδοσιακών κρουστών, ενώ αρκετοί ειδικεύονται σε πήλινα τουμπελέκια ή τα κρουστά της τοπικής τους παράδοσης, π.χ. Θρακιώτικους νταχαρέδες, νταούλια Μακεδονίας κ.α.

Οι «Κουδουνίστρες» είναι ηχητικά και διακοσμητικά αντικείμενα, αλλά και φυλακτά. Το σύμβολο του ματιού, ο ήχος των κουδουνιών και τα φυσικά πετρώματα τιρκουάζ και καρνεόλη, παραπέμπουν σε αρχέγονες παραδόσεις. Ο ήχος των κουδουνιών ξορκίζει τα κακά πνεύματα, το τιρκουάζ και η καρνελιόνη, ιερά πετρώματα σε χρήση από την νεολιθική εποχή, συνδέονται με την καλή υγεία, την ευμάρεια και την τύχη.

Την οργανοποιία την προσέγγισα βιωματικά ενώ σπούδαζα φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών της Νέας Υόρκης. Μερικά χρόνια αργότερα βρέθηκα μαθητευόμενη σε εργαστήριο εγχόρδων και κρουστών στην Αθήνα. Εκεί έμαθα τις βασικές αρχές κατασκευής, φινιρίσματος και βέβαια, το μεγάλο κεφάλαιο των φυσικών δερμάτων.

Οι απαραίτητες γνώσεις ίσως κρύβονται στα κοινά στοιχεία των καλών μαστόρων. Ξέρουν που βρίσκεται το κάθε τι στο εργαστήριό τους, λατρεύουν τα εργαλεία και τα υλικά τους, απολαμβάνουν και εξελίσσουν την τέχνη τους με κάθε όργανο, βρίσκουν λύσεις στα εμπόδια με προσωπική έρευνα και πειραματισμό.

Ότι ποτέ δεν ξέρεις τι ήχο θα βγάλει, όσα και να έχεις φτιάξει. Πρέπει να ολοκληρώσεις την διαδικασία κατασκευής για να γνωρίσεις την μοναδική προσωπικότητα που προκύπτει κάθε φορά.

Τύμπανα Ωκεανού ή Θάλασσας που αναπαριστούν τον ήχο της θάλασσας πολύ πειστικά. Τα παίρνουν πολύ για χαλάρωμα, διαλογισμό, μαθήματα γιόγκα.

Τα εγχώρια φυσικά υλικά. Με συνδέουν με έναν πολιτισμό που εξασκούσε συνειδητά την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων και συνομιλούσε με το πνεύμα του τόπου.

Στα μεμβρανόφωνα, ο ελάχιστος στόχος είναι να κτίσεις ένα σώμα που θα ανταπεξέλθει στην τάση του τεντωμένου δέρματος. Αν μιλάμε για «framedrum», δηλαδή μπεντίρ ή ντέφι, υπάρχουν τρεις τρόποι κατασκευής του πλαισίου: να γυρίσουμε μια σανίδα ξύλου που έχουμε ήδη φέρει στο επιθυμητό πάχος και να συγκολλήσουμε τις δυο άκρες, να κολλήσουμε λεπτότερες αλλεπάλληλες στρώσεις ξύλου μέχρι να φτάσουμε το επιθυμητό πάχος (laminate) ή να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο από κάθετες ντούγιες όπως στα βαρέλια (stave). Ανάλογα με το υλικό που θα επιλέξουμε (μασίφ ξύλο, κόντρα πλακέ, καπλαμάς) αλλά και τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του κάθε υλικού (είδος και πάχος ξύλου, πάχος και ποιότητας κόντρα πλακέ, πάχος και είδος καπλαμά) θα χρειαστεί να προσαρμόσουμε τον τρόπο κατασκευής. Καταλαβαίνετε ότι αν συνεχίσω, θα χρειαστεί να κάνω πολλές επεξηγήσεις. Παρόλο αυτά, δεν θα έλεγα ότι είναι δύσκολο να φτιάξεις ένα μουσικό όργανο. Θέλει επιμονή και πειραματισμό.

Δείγματα δουλειάς της Κλειώς Ξηρού μπορείτε να δείτε στο site της https://kleodrums.business.site/

Η επίσημη έναρξη έγινε τον Μάιο του 1999. Έκτοτε συνεργάζομαι με μουσικούς από όλο τον κόσμο, γνωστούς και μη, όπως και με εικαστικούς, θεατρικές και χορευτικές ομάδες, μουσεία, πανεπιστήμια, θεραπευτικές κοινότητες και ομάδες που καλλιεργούν το εὖ ζῆν.

Αξιοσημείωτη σίγουρα ήταν η γνωριμία μου με τον Vangelis, που απέκτησε πριν χρόνια μια μεγάλη συλλογή KleoDrums. Όμως εξίσου σημαντικές είναι η μακροχρόνιες σχέσεις που διαμόρφωσαν την δουλειά μου: την φιλία μου με τον Ross Daly και τον δάσκαλό μου Amin Alagaboo, την καθοδήγηση και στήριξη μουσικών όπως τον Γιάννη Παπατζανή, Στέλιο Πετράκη, Αγγελική Ξεκαλάκη, Σόλη Μπαρκή, Μανούσο Κλαπάκη, Βαγγέλη Καρίπη, Αλέξη Νόνη, Αλέξανδρο Ριζόπουλο, Διονύση Στεφανόπουλο και άλλων.

Σαμανικά τύμπανα, εμπνευσμένα από τις θρησκευτικές παραδόσεις των ιθαγενών της Αμερικής αλλά και της Ρωσίας. Έχουν τελετουργική χρήση, βαθύ ήχο σαν τον χτύπο της καρδιάς.

Σήμερα θα βρίσκατε ένα τουμπελέκι που ετοιμάζω για Αμερική, δυο Ρωμαϊκά ντέφια για ένα living museum στην Αγγλία, σχέδια για μια νέα σειρά τελετουργικών ιδιόφωνων, διάφορες επισκευές κρουστών, δυο πρότυπα riq και άλλα.

Στο επάγγελμα βίωσα λιγότερο σεξισμό.

Στο εργαστήριο δέχομαι επισκέπτες με ραντεβού μόνο. Συνήθως έχω ελάχιστα ετοιμοπαράδοτα όργανα. Παραγγελίες μπορούν να γίνουν επίσης μέσω e-mail ή μήνυμα στα social media και στο online κατάστημα https://www.etsy.com/shop/kleodrums.

Νησιώτικο Νταουλάκι, φτιαγμένο από ξύλο οξιάς και κατσικίσιο δέρμα.

Μάλλον βίωσα λιγότερο σεξισμό. Παρόλο που είναι κλειστό και ανδροκρατούμενο επάγγελμα, αποτελείται από άτομα που κάνουν μια μη συμβατή δουλειά. Έτσι και ο τρόπος σκέψης τους είναι συχνά ασύμβατος με το status quo που δυστυχώς επιμένει στις διακρίσεις κάθε είδους.

Το Σείστρο, στην αρχαιότητα ήταν μουσικό όργανο αλλά και παιδικό παιχνίδι, κουδουνίστρα, με το οποίο αποκοίμιζαν τα παιδιά. Η σύνδεσή του με τα έθιμα της αρχαίας Αιγύπτου είναι στενή, όπου και θεωρείται ότι γεννήθηκε στις λατρευτικές τελετές προς τιμήν της Ίσιδας.

Δεν είμαι από αυτούς που αισθάνονται ευγνωμοσύνη για τον «ελεύθερο χρόνο» του lockdown. Ό,τι κατάφερα να κάνω, ήταν απλά θέμα ψυχικής επιβίωσης.

Οι άνθρωποι που άντλησαν την ουσία της δυτικής και της τροπική παράδοσης είναι οι σημερινοί δεξιοτέχνες, πρωτοπόροι συνθέτες και «μορφωμένοι» ακροατές.

Δεν τίθεται θέμα. Οι σημερινοί πενηντάρηδες άκουγαν πιτσιρικάδες τα καλύτερα «ξένα» παρόλο που οι στίχοι τούς ήταν ακατανόητοι. Επιπλέον, όσοι δεν «δηλητηριάστηκαν» από την ταύτιση της δημοτικής μουσικής με την χούντα και την οπισθοδρόμηση, απολάμβαναν ταυτόχρονα και τα τρομερά ακούσματα του τόπου τους. Οι άνθρωποι που άντλησαν την ουσία της δυτικής και της τροπική παράδοσης είναι οι σημερινοί δεξιοτέχνες, πρωτοπόροι συνθέτες και «μορφωμένοι» ακροατές.

Μπεντίρ που κουρδίζουν με αέρα. Κάτω από το δέρμα έχουν αεροθάλαμο (σαμπρέλα) και βάζοντας αέρα με μια τρόμπα ποδιλάτου, τεντώνει το δέρμα για να το κουρδίσουμε.

Δεν ξέρω τι εκφράζω, μάλλον ένα φετίχ με τα υλικά κάθε είδους, με το δυναμισμό τους αλλά και με την ίδια τους την υφή, την όψη. Έτσι δημιουργώ κοσμήματα από δέρμα, PVC, φιλμ, πολύτιμα μέταλλα, μάρκες και άλλα “found objects” παράλληλα με τα μουσικά όργανα από το 2002. Συνεργάστηκα με πωλητήρια μουσείων, concept boutiques και για πολλά χρόνια συμμετείχα στο Meet Market με την επωνυμία Skinny Legs. Τώρα διαθέτω τα κοσμήματα μου online στο https://www.etsy.com/shop/kleoxirou και σε ελάχιστα φυσικά καταστήματα. Τελευταία σκέφτομαι να καταργήσω και την επωνυμία αφού τα κοσμήματα που φτιάχνω είναι, επί της ουσίας, παιδιά του #kleodrumsworkshop.

Πήλινο τουμπελέκι με φυσική μεμβράνη και δερμάτινο κορδόνι

Τα motto δεν μου ταιριάζουν. Ειδικά τώρα, που η κυρίαρχη αφήγηση υφίσταται με ορολογία marketing. Έχω ανάγκη βαθύτερες προσεγγίσεις, όχι feelgood σλόγκαν. Προτιμώ το βιβλίο από την περίληψη.

Πήλινο όργανο που προέρχεται από τη Νιγηρία, κοινώς “στάμνα”. Ανήκει στα ιδιόφωνα όργανα, την κατηγορία οργάνων όπου ο ήχος παράγεται από το ίδιο το υλικό του οργάνου όπως τα κουδούνια, τα σείστρα, τα ξυλόφωνα. Παίζεται με τα χέρια, με το μπάσο να βγαίνει ανοιγοκλείνοντας την τρύπα και τα πρίμα κτυπώντας τον πηλό.