Οι επιμελητές που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο της τέχνης

Ο όρος “επιμελητής” δεν συνοδευόταν πάντα από το κύρος που έχουμε σήμερα στο μυαλό μας όταν τον χρησιμοποιούμε. Από τα μέσα του 20ου αιώνα, πολλοί εργάστηκαν σκληρά προκειμένου να καθορίσουν το επάγγελμα ως αυτό που γνωρίζουμε σήμερα.

Στην λίστα που ακολουθεί θα δούμε μονάχα 10 από τους πολλούς επιμελητές που συνέβαλαν στην αναγνώριση του επαγγέλματος. Μέσα από πρωτοποριακές έρευνες και πρακτικές κατόρθωσαν να αλλάξουν ριζικά τον χώρο της μετέπειτα τέχνης.

Alfred H. Barr, Jr.

Ο Alfred H. Barr, Jr. έγινε σε ηλικία μόλις 27 ετών ο πρώτος διευθυντής του MoMA στην Νέα Υόρκη το 1929. Παρέμεινε στη διευθυντική θέση μέχρι και το 1943 και μέσα σε μερικά χρόνια κατόρθωσε να αφήσει το στίγμα του στον χώρο. Εφάρμοσε για πρώτη φορά στην Αμερική την τεχνική έκθεσης του “Λευκού Κύβου” η οποία κυριαρχεί μέχρι και σήμερα σε γκαλερί και μουσεία παγκοσμίως. Στην πορεία της καριέρας του οργάνωσε πολλές εκθέσεις μοντέρνας τέχνης ως επιμελητής με μερικούς από τους πιο φημισμένους καλλιτέχνες όπως: Henri Matisse, Diego Rivera, Jackson Pollock, Edward Hopper κ.α.

Φωτογραφία: Zschetschingk/picture-alliance/dpa/AP

Ο Arnold Bode αφού επισκέφτηκε αμέτρητες εκθέσεις τέχνης στην Ιταλία και εντυπωσιάστηκε από αυτές, θέλησε να οργανώσει κάτι αντίστοιχο στη γεννέτειρα του. Έτσι προέκυψε η φημισμένη “Documenta”. Η πρώτη έκδοση της πραγματοποιήθηκε το 1955 στο Kassel της Γερμανίας ενώ συνεχίζει μέχρι και σήμερα. Ο Bode οργάνωσε τρείς ακόμα εκθέσεις μετά την πρώτη επιτυχία, το 1959, το 1964 και το 1969. Παραμένει μία από τις πιο σημαντικές εκθέσεις παγκόσμιας σύγχρονης τέχνης που έχουν υπάρξει ποτέ.

Φωτογραφία: Paul Morigi/AP Images for National Portrait Gallery

Ο επιμελητής, ιστορικός, καλλιτέχνης και συλλέκτης David C. Driskell αφιέρωσε την καριέρα του στην ιστορία της Αφροαμερικανής τέχνης. Οργάνωσε και επιμελήθηκε πολλές εκθέσεις που είχαν στο επίκεντρο τους το έργο μαύρων αμερικανών καλλιτεχνών με αποκορύφωμα την έκθεση “Two Centuries of Black American Art: 1750–1955” του 1976.

“Ήθελα να παρουσιάσω μια συλλογή έργων που αποδείκνυαν ότι οι μαύροι συμμετείχαν σταθερά στην αμερικανική οπτική κουλτούρα για περισσότερα από 200 χρόνια. Σε πολλές περιπτώσεις αποτελόυσαν την ραχοκοκαλία της”

Από το 2005 το High Museum στην Ατλάντα, απονέμει κάθε χρόνο ένα βραβείο αξίας 25,000 δολαρίων στο όνομα του Driskell. Το βραβείο απονέμεται σε έναν μελετητή ή καλλιτέχνη που έχει συμβάλει σημαντικά στον τομέα της αφροαμερικάνικης τέχνης.

Φωτογραφία: Joerg Koch/Getty Images.

Ένας από τους πιο αξιόλογους και φημισμένους επιμελητές του 21ου αιώνα, πέθανε μόλις το 2019. Ο Okwui Enwezor απέκτησε φήμη παγκόσμιου βεληνεκούς μετά την επιμέλεια του της Documenta 11 το 2001. Χάρη σε αυτή του την συμβολή απέδειξε ότι η τέχνη που παράγεται από καλλιτέχνες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, αξίζει την ίδια αναγνώριση με αυτή των Ευρωπαίων και Αμερικανών. Ο Enwezor αντιμετώπιζε τις εκθέσεις που οργάνωνε και ήταν υπεύθυνος για την επιμέλεια τους ως πλατφόρμες που έχουν την ικανότητα να ενώσουν τον κόσμο.

Ο κριτικός και επιμελητής Henry Geldzahler έχει μείνει γνωστός για τη συνεργασία και συνεχή υποστήριξη του καλλιτεχνών όπως ο Andy Warhol και ο David Ηοckney. Σε ηλικία 33 ετών, προσλήφθηκε ως επιμελητής αμερικανικής τέχνης από το Metropolitan Museum of New York (The Met). Η έκθεση, την οποία επιμελήθηκε, και εντυπωσίασε πραγματικά το κοινό ήταν αυτή του 1969 “New York Painting and Sculpture: 1940-1970”. Παρουσίασε περισσότερα από 400 έργα καλλιτεχνών από κινήματα όπως: ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός, η Pop Art και ο Μινιμαλισμός. Συμμετείχε επίσης και ως επίτροπος του Αμερικανικού περιπτέρου για την Μπιενάλε της Βενετίας το 1966.

Pontus Hultén

Ο επιμελητής που αναγνώρισε πρώτος από πολλούς ανερχόμενα ταλέντα όπως ο Andy Warhol, ο Robert Rauschenberg και ο Nam June Paik. Από το 1958 μέχρι και το 1973 ήταν διευθυντής του Moderna Museet της Στοκχόλμης. Κατά την θητεία του εκεί έφερε στο προσκήνιο καλλιτέχνες και μορφές τέχνης που μέχρι τότε δεν συνηθιζόταν να εκτίθενται και να αναγνωρίζονται από το κοινό. Έτεινε επίσης να συνδυάζει στις εκθέσεις που επιμελούνταν, κλασσικά με σύγχρονα έργα τέχνης δημιουργώνας απροσδόκητες εικόνες και αισθήσεις.

Στη συνέχεια της καριέρας του έγινε ο πρώτος διευθυντής δύο πολύ μεγάλων καλλιτεχνικών  ιδρυμάτων. Του Centre Pompidou στο Παρίσι και του Μουσείου Σύγχρονης τέχνης του Los Angeles. Ενέπνευσε τους μετέπειτα επιμελητές να αντιμετωπίζουν την επιμέλεια εκθέσεων ως μια μορφή τέχνης.

Grace McCann Morley

Φωτογραφία: Αρχεία SFMOMA

Σε ηλικία μόλις 35 ετών η Grace McCann Morley έγινε διευθύντρια του μετέπειτα γνωστόυ ως San Francisco Museum of Modern Art. Προηγουμένως είχε εργαστεί ως επιμελήτρια στο Cincinnati Art Museum. Υπό την καθοδήγηση και την οργάνωση της, το μουσείο δημιούργησε την βάση για την συλλογή των έργων του. Στα πρώτα χρόνια της ως διευθύντρια οργανώθηκαν εκθέσεις με έργα από τους: Henri Matisse, Jackson Pollock, Arshile Gorky, Clyfford Still, Pablo Picasso κ.α.

Μια από τις σημαντικότερες επιτυχίες της ήταν η σχέση που κατόρθωσε να δημιουργήσει με το MoMA της Νέας Υόρκης, χάρη στην οποία δανείστηκαν πολλά σημαντικά έργα για να εκθέσουν στον χώρο τους. Η Morley πήρε τότε την αμφιλεγόμενη απόφαση το μουσείο να παραμένει ανοιχτό μέχρι και τις 10 μ.μ. καθώς όπως έλεγε και η ίδια αποσκοπούσαν να δημιουργήσουν εντατικές σχέσεις με ένα φιλότεχνο κοινό των οποίων οι μέρες είναι απασχολημένες.

Linda Nochlin

Η ιστορικός τέχνης Linda Nochlin έχει μείνει γνωστή για την πρωτοποριακή φεμινιστική οπτική που έφερνε στο προσκήνιο. Έχει εκδόσει πολλά βιβλία και δοκίμια με θέματα όπως την έλλειψη των γυναικών από την ιστορία της τέχνης και την επικράτηση της λευκής ανδρικής προοπτικής. Οι επιμελητικές δράσεις της ταίριαζαν άψογα με τις ιστορικές της. Το 1976 οργάνωσε μια επισκόπηση στο Los Angeles County Museum of Art. Ο τίτλος ήταν ” Women Artists: 1550–1950″ και ο σκοπός της ήταν να αποδείξει ότι οι γυναίκες καλλιτέχνες φιλοτεχνούσαν αξιόλογη τέχνη μαζί με τους άνδρες από την αρχή.

Harald Szeemann

Φωτογραφία: Ingeborg Lüscher

Το 1961 ο Harald Szeemann έγινε ένας από τους νεότερους ανθρώπους που επιλέχθηκαν να διεθύνουν ένα μουσείο εκείνη την εποχή σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην ιστορία της τέχνης έχει μείνει γνωστός περισσότερο για τις εκθέσεις που επιμελήθηκε στην πορεία της καρίερας του παρά για την διευθυντική του θέση στο Kunsthalle Bern της Ελβετίας. Επικεντρώθηκε στην τέχνη που έδινε προτεραιότητα στις ιδέες και την διαδικασία παρά την αισθητική. Από τις πιο γνωστές εκθέσεις που επιμελήθηκε ήταν η Documenta 5 του 1972 καθώς και οι δύο εκδοχές του 1999 και του 2001 της Μπιενάλε της Βενετίας. Ο Szeemann μαζί με τον Okwui Enwezor αποτελούν τους μοναδικούς επιμελητές που έχουν επιμεληθεί και τις δύο φημισμένες εκθέσεις.

Walter Zanini

Φωτογραφία: Acervo Histórico Fundação Bienal

Στα μέσα του 20ου αιώνα ο Walter Zanini προσπαθούσε πολύ έτσι ώστε να κάνει την χώρα του, την Βραζιλία, ένα καλλιτεχνικό επίκεντρο. Από το 1963 μέχρι και το 1978 ως διευθυντής του São Paulo Museum of Contemporary Art (MAC) οργάνωσε εκθέσεις αφιερωμένες σε φημισμένους Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Εξέθεσε όμως και αρκετές έρευνες εννοιολογικής τέχνης που συνέβαλαν στην διαμόρφωση της βραζιλιάνικης καλλιτεχνικής σκηνής.

Σαν επιμελητής και φυσικά ως διευθυντής αντιμετώπιζε συχνά προβλήματα χαμηλού προϋπολογισμού καθώς και καταπιεστικών πολιτικών καθεστώτων. Παρόλα αυτά όμως πάλεψε για την εισαγωγή στην χώρα του μιας τέχνης που θαυμαζόταν στον υπόλοιπο κόσμο. Μέσα από τις δύο εκδόσεις των Μπιενάλε του São Paulo που διοργάνωσε το 1981 και το 1983 αντίστοιχα αποσκοπούσε να δημιουργήσει μια ισότιμη πλατφόρμα και για τα μουσεία της Λατινικής Αμερικής.

Με πληροφορίες από το: ArtNews