Χρήστος Λούλης: Δεν είμαι συμπαθής στο χώρο και δεν έχω ιδέα γιατί

Από την κουζίνα ακούγονται τα γέλια των παιδιών του, του Αλέξανδρου και της Σμαράγδας – η τελευταία με αναγγέλλει λέγοντας πως «ήρθαν οι ειδήσεις». Στην πραγματικότητα, όταν μιλάς με τον Χρήστο Λούλη, οι ειδήσεις έρχονται από εκείνον.

Καταρχάς, γιατί είναι πολυπράγμων ως επαγγελματίας: Δύο σίριαλ, ο «Σιωπηλός δρόμος» και οι «42 βαθμοί» με τον ίδιο ως πρωταγωνιστή παίζουν αυτήν την εποχή στο Mega και στην COSMOTE TV αντίστοιχα, την ώρα που πρωταγωνιστεί στον «Ανθρωπο του Θεού»  την ταινία της Yelena Popovic, πρόκειται να εμφανιστεί σε ταινία της Disney αφιερωμένη στον Γιάννη Αντετοκούμπο  ενώ σχεδιάζει δύο παραστάσεις για τον επόμενο χειμώνα.

Εκείνη, όμως, που είναι ικανή να παράγει… ειδήσεις είναι η σταθερή πληθωρικότητα του Χρήστου Λούλη ως συνομιλητή. Ορμητικός κι ανοιχτός από πάντα  -αν και τώρα δηλώνει πιο cool- κάνει τις συνεντεύξεις να μοιάζουν με φιλικά chat όπου θα βρει τη θέση του ο Νικ Κέιβ, ο συνδικαλισμός και η πολιτική, η αγάπη του για το «Jesus Christ Super Star» και ο θεός που πιστεύει, οι βόλτες με το καινούργιο του ποδήλατο, τα τελευταία βιβλία που αγόρασε.

Στο μεταξύ, η Έμιλυ (Κολιανδρή) έχει σερβίρει σπιτική λεμονάδα και κουλουράκια βανίλιας, σαν να σου λέει «μείνε κι άλλο».

Έχεις δώσει ψήφο εμπιστοσύνης σε μια τηλεόραση καλής αισθητικής. Τι έχεις πάρει από αυτή τη διαδικασία;

Πέρα από την αναγνωρισιμότητα και κάποια extra χρήματα σε δύσκολες οικονομικά περιόδους, με έχει βοηθήσει σε μια προσπάθεια ενηλικίωσης. Ξέρεις, όταν αποφοιτούσα από την σχολή του Τέχνης όλοι έλεγαν «όχι» στην τηλεόραση. Δουλεύοντας, λοιπόν, στην τηλεόραση κατάλαβα πως τα πράγματα δεν είναι μαύρο – άσπρο, μπορούν να γίνουν και καλά πράγματα εκεί. Έχοντας, πάντα, κατά νου ότι είναι ένα προϊόν που πρέπει να πουλήσει άμεσα και δεν μπορείς να απευθυνθείς σε λίγους. Η τηλεόραση είναι μια άσκηση ετοιμότητας και αυτοματισμού για τον ηθοποιό. Όπως και στο σινεμά, γυρίζεις μια σκηνή τώρα. Αυτό σε αναγκάζει να βάλεις το καλύτερο σου εκείνη τη στιγμή. Υπό αυτή την έννοια, η τηλεόραση με έχει οδηγήσει στο να μην χρειάζεται να φορώ τα καλά μου για να κάνω τη δουλειά μου.

Θετικό το πρόσημο, λοιπόν.

Ναι, εξάλλου, δεν έχω κάνει πολύ τηλεόραση. Τέσσερα σίριαλ σε 20 χρόνια. Ειδικά οι πιο πρόσφατες περιπτώσεις, στον «Σιωπηλό δρόμο» και στους «42 βαθμούς» είναι πολύ φορτισμένες καλλιτεχνικά: Δουλεύουμε οκτώ ημέρες για κάθε επεισόδιο, κάνουμε πρόβα κάθε σκηνής. Όταν σου προσφέρονται αυτές οι συνθήκες, δεν έχεις δικαιολογία να μην είσαι καλός.

Φοβάμαι πάρα πολύ τους ανθρώπους που μεταχειρίζονται την εξουσία τους με βίαιο τρόπο πάνω σε νέα παιδιά. Όμως, φοβάμαι και εκείνους που χαίρονται όταν βλέπουν τον άλλον να πέφτει. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται στα όρια του φασισμού

Έχοντας τόση εμπειρία στο θέατρο, χρειαζόσουν την τηλεόραση;

Αντικειμενικά δεν με ωφέλησε. Δεν την χρειαζόμουν για το θέατρο που έκανα – γιατί δεν έκανα εμπορικό θέατρο – όμως την χρειαζόμουν ως άνθρωπος, επειδή είχα πάντα αυτήν την περιέργεια. Να δω πως είναι να πηγαίνεις στην τράπεζα και να σε αναγνωρίζουν.

Και πώς είναι;

Στην αρχή είναι πολύ ωραίο και κολακευτικό, μετά το βαριέσαι και τελικά – αν έχεις τα μυαλά στο κεφάλι σου – καταλαβαίνεις ότι είναι κάτι που έρχεται με τη δουλειά και δεν σημαίνει κάτι παραπάνω για σένα. Είναι κάτι παροδικό, οπότε αν δεν κάνεις τηλεόραση τώρα, του χρόνου θα σε έχουν ξεχάσει. Σε θυμούνται, σε ξεχνάνε∙ σε ανεβάζουν, σε κατεβάζουν.

Τι σχέση έχεις με αυτά τα δίπολα;

Δεν με νοιάζουν καθόλου. Δεν κυνηγάω ούτε το ανέβασμα ούτε το κατέβασμα, τώρα πια.

Αλλά παλαιότερα;

Στο διάστημα μεταξύ του πρώτου και δεύτερου σίριαλ με τον Χριστόφορο (Παπακαλιάτη) διαπίστωσα πως με είχαν ξεχάσει και μου είχε κακοφανεί λίγο. Τώρα δεν κυνηγάω καμιά αναγνωσιμότητα, μα ούτε και να κρυφτώ από τον κόσμο. Θέλω να δουν την δουλειά μου, όχι εμένα.

Πιστεύεις με τα νέα δεδομένα που φέρνει η πανδημία ότι η τηλεόραση θα κυριαρχήσει;

Σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι τείνουν να απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον. Ωστόσο, ελπίζω να μην κυριαρχήσει – όχι επειδή είναι υποδεέστερη αλλά επειδή χρειάζεται να υπάρχει και το άλλο: Να υπάρχει η ταινία που θα δεις στην κλίμακα του σινεμά, να υπάρχει το θέατρο, η συνάντηση με άλλους ανθρώπους. Πάντως, η τηλεόραση -από την στιγμή που ανακαλύφθηκε- ήρθε για να μείνει. Δεν μπορούμε να παλέψουμε την τηλεόραση, μπορούμε να παλέψουμε για μια καλύτερη τηλεόραση.

Υπό αυτό το πρίσμα, υπάρχουν φιλοδοξίες για την έξοδο κάποιων ελληνικών σειρών όπως είναι το «Έτερος εγώ» και τώρα οι «42 βαθμοί» σε διεθνείς πλατφόρμες. Πώς το βλέπεις όλο αυτό;

Αισθάνομαι πως η ελληνική δημιουργία έχει προοπτική. Όχι για να παράσχει μια μεγάλη ποσότητα, όσο για την ποιότητα παραγωγής. Οι δραματουργοί, οι ηθοποιοί το τεχνικό προσωπικό είναι πολύ καταρτισμένοι και δεν έχουν να ζηλέψουν πολλά από τους συναδέλφους τους στις πλατφόρμες. Παρόλα αυτά, πρέπει να περάσουμε κάποια στάδια. Πρέπει ν’ αποδείξουμε ότι μπορούμε να σταθούμε σε μια πλατφόρμα, να φτιάξουμε ένα προϊόν που μπορεί να σταθεί στο ράφι μαζί με τα άλλα. Κι αφού κερδίσουμε αυτήν την αυτοπεποίθηση, πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο την ελληνική δραματουργία. Δεν προτείνω να γίνουν όλα weird greek wave – γιατί παρότι εκτιμώ και τον Γιώργο Λάνθιμο και την Αθηνά Τσαγκάρη, οι ταινίες τους απευθύνονται στα φεστιβάλ και άρα είναι στενές σε κοινό και σε χρόνο. Η ελληνική δραματουργία πρέπει να εφεύρει κάτι καινούργιο, ν’ ακουμπήσει στα πυρηνικά κοινωνικά προβλήματα της χώρας ώστε να επικοινωνήσει και με άλλες τοπικότητες. Συνεπώς, είναι νωρίς για την ελληνική παραγωγή να βρει τη φωνή της στη διεθνή σκηνή.

Δεν μπορώ να ζήσω φοβούμενος για το τι θα πω. Είναι μια μορφή λογοκρισίας, η οποία δεν έχει θέση στην ανοιχτή και ελεύθερη κοινωνία που, πιστεύω, όλοι επιθυμούμε

Αν εξαιρέσεις την παρουσία σου στα δύο αυτά τα σίριαλ, συνειδητοποιώ πως αποστασιοποιήθηκες πολύ από το δημόσιο λόγο της τελευταίας χρονιάς. Ήταν κάτι που επέλεξες ή κάτι που έτυχε;

Στη διάρκεια της πρώτης καραντίνας μίλησα πολύ προσπαθώντας να υπερασπιστώ το σινάφι μου. Αυτό, μέχρι που έκανα το σποτ για το «Μένουμε σπίτι» και το σινάφι που υπερασπιζόμουν με καθύβρισε χυδαιότατα. Πράγματι, μετά δεν ασχολήθηκα ξανά, γιατί είχα θυμώσει. Με έβριζαν οι συνάδελφοι και φίλοι μου. Γιατί να μιλήσω;

Πιστεύεις ότι είσαι συμπαθής στο χώρο;

Όχι, και δεν έχω ιδέα γιατί.

Πληρώνεις την διατυπωμένη πολιτική σου θέση ίσως;

Οι πιο πολλοί στο δικό μας χώρο έχουν μια τσιμεντωμένη πολιτική άποψη. Έχουν αποφασίσει ότι ανήκουν κάπου. Από την άλλη, εγώ έχω κάποιες αξίες στο μυαλό μου που είναι η κοινή λογική, ο ορθός λόγος, το μη χείρον βέλτιστον. Ποιος χέστηκε θα μου πεις… Πάντως, νιώθω ότι δεν πληρώ τα κριτήρια του πως ‘πρέπει’ να μιλάει ένας ηθοποιός.

Και πως πρέπει να μιλάει, δηλαδή;

Οι περισσότεροι ηθοποιοί μιλούν για πράγματα που είναι ωραία ν’ ακούς. Από εκεί και πέρα, όμως, υπάρχει μια πραγματικότητα που πρέπει να αποδεχθούμε. Ως χαρακτήρας, πάντα απέφευγα να πηγαίνω εκεί που πήγαιναν οι περισσότεροι. Όσο βλέπω τους συναδέλφους μου να πηγαίνουν προς μια στάνταρ κατεύθυνση, εγώ θα κάθομαι στην άκρη και θα λέω «παιδιά, μήπως να πάμε κι από εδώ»; Αυτό με κάνει αντιπαθή στα μάτια τους.

Η σαπίλα πρέπει να πολεμηθεί από τις σχολές για να είναι κατακτημένο ότι κανείς δεν μπορεί να κλωτσάει, να κατουράει, να βιάζει και να βρίζει, να χουφτώνει επειδή πιστεύει ότι είναι «ο γαμάω»

Το έχεις αποδεχθεί ή σε ενοχλεί;

Όχι, δεν με ενοχλεί. Είναι πολύ μεγάλη η αγωνία να θέλεις να είσαι συμπαθής σε όλους. Είναι πολύ κουραστικό να στρογγυλεύεις διαρκώς τα πράγματα και να λες αυτό που οι άλλοι θέλουν ν’ ακούσουν. Για παράδειγμα, γίναμε όλοι μάρτυρες του «cancel Σμαράγδα Καρύδη» επειδή η ίδια δήλωσε πως δεν μπορεί να χαρεί με την καταστροφή κάποιων ανθρώπων, του Λιγνάδη εν προκειμένω. Ξαφνικά, έγινε μισητό πρόσωπο. Θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι: Φοβάμαι πάρα πολύ τους ανθρώπους που μεταχειρίζονται την εξουσία τους με βίαιο τρόπο πάνω σε νέα παιδιά. Όμως, φοβάμαι και εκείνους που χαίρονται όταν βλέπουν τον άλλον να πέφτει. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι – ενώ θα ισχυριστούν το αντίθετο – βρίσκονται στα όρια του φασισμού.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ42∘C: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για τη νέα σειρά της COSMOTE TV (video)12.09.2018

Σε τρομάζει ότι αρκεί μια δήλωση για να ξεκινήσει ένα δημόσιο bulling;

Μα, βέβαια! Το έχω υποστεί, εξάλλου. Όχι μόνο για δηλώσεις που έχω κάνει για πολιτικά ζητήματα αλλά για μια δήλωση που δεν έκανα, όπως το σποτ της Πολιτικής Προστασίας. Μπορεί να το έκανα με λάθος τρόπο, μπορεί να ήταν λάθος το σποτ, αλλά ακόμα κι έτσι, υπέστην φοβερό bulling από τους συναδέλφους μου. Και να φανταστεί κανείς, πως είμαι ένας άνθρωπος που δεν είχε ποτέ θέση σε κρατικό φορέα και που ποτέ δεν έχει πάρει κρατικά χρήματα πέραν από το μισθό του Εθνικού Θεάτρου.

Πιστεύεις ότι θα σου την ‘πέσουν’ ότι και να πεις;

Μπορεί κάποιοι να το κάνουν, αλλά δεν θα ασχοληθώ. Φαντάσου μια ζωή όπου θα πρέπει να κοιτάζεις στις γωνίες ή πίσω από την πλάτη σου. Δεν μπορώ να ζήσω φοβούμενος για το τι θα πω. Είναι μια μορφή λογοκρισίας, η οποία δεν έχει θέση στην ανοιχτή και ελεύθερη κοινωνία που, πιστεύω, όλοι επιθυμούμε. Είναι φασιστικό να υποστείς σταύρωση από τον όχλο αν τυχόν σου ξεφύγει κάτι.

Αναρωτιέμαι, πάντως, αν μπαίνεις σε διαδικασία αυτοκριτικής όταν μια άποψη σου συναντά τόσες αντιδράσεις…

Eκ των υστέρων, ναι. Είναι όπως όταν οδηγείς στο δρόμο, κάνεις μια απροσεξία και κάποιος σε βρίζει. Η πρώτη σου αντίδραση είναι να κάνεις αυτοκριτική ή ν’ αντιδράσεις στο βρισίδι; Μάλλον, το δεύτερο. ‘Ομως, αφού περάσει η στιγμή, ίσως να σκεφτείς «μάλλον, δεν έβγαλα φλας». Το ξύλο σου στερεί την ψυχραιμία να πεις «τι έκανα ρε παιδιά;», οπότε απλώς αμύνεσαι.

Έχω δοκιμάσει κι εγώ μεγάλη πίεση λαμβάνοντας υπόψη πως έχω δουλέψει με τον Λευτέρη Βογιατζή.  Από την άλλη, στον δικό μας χώρο διαπιστώνω πως, καμιά φορά, τα πράγματα χρειάζεται να πάνε στα όρια για να προχωρήσουν

Πώς αντιμετώπισες τον κύκλο αποκαλύψεων;

Ως ένα πολύ σοβαρό θέμα το οποίο, ωστόσο, κινδυνεύει από ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Κινδυνεύει από την κοινή γνώμη που μπορεί να το ξεχάσει καθώς έγινε πολύ γρήγορα, πολύ προσωπικό – εστιάστηκε στον Φιλιππίδη, τον Λιγνάδη, τον Χαϊκάλη, τον Κιμούλη – κι έγινε κλειδαρότρυπα. Κινδυνεύει από μια υπερβολική ορθότητα, το over correction που λένε οι Αμερικάνοι: Στην υστερία να μην ξανασυμβεί, κανείς θα φοβάται να μιλήσει στο πλαίσιο μιας δημιουργικής διαδικασίας, όπως η πρόβα.

Παρόλα αυτά, είναι μια εξαιρετική παρακαταθήκη για το μέλλον. Είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να μπουν οι θεσμοί σε ένα διάλογο. Το κυριότερο είναι πως πρέπει να υπάρξει μια επανεκκίνηση στην εκπαίδευση, η σαπίλα πρέπει να πολεμηθεί από τις σχολές για να είναι κατακτημένο ότι κανείς δεν μπορεί να κλωτσάει, να κατουράει, να βιάζει και να βρίζει, να χουφτώνει επειδή πιστεύει ότι είναι «ο γαμάω». Αυτή είναι μια συνολική πολιτισμική εξέλιξη που επιβάλλεται να συμβεί. Φαντάσου, δηλαδή, να είναι ένα κορίτσι σε οντισιόν και να δει κάποιον πίσω της να αυνανίζεται. Προφανώς, θα τρομάξει πολύ εκείνη τη στιγμή ώστε θα χάσει την ψυχραιμία να το δει στην κανονική του διάσταση. Διαφορετικά, είναι ένα στιγμιότυπο για γέλια και ο τύπος που το κάνει απολύτως γελοίος.

Ας υποθέσουμε ότι δουλεύεις σε μια παράσταση ή ταινία ενός σκηνοθέτη που αποδεδειγμένα έχει κακοποιητική φορά. Θα αποχωρούσες από τη συνεργασία;

Ειλικρινά, δεν ξέρω. Πάντως, έχω δοκιμάσει κι εγώ μεγάλη πίεση λαμβάνοντας υπόψη πως έχω δουλέψει με τον Λευτέρη Βογιατζή. Από την άλλη, στον δικό μας χώρο διαπιστώνω πως, καμιά φορά, τα πράγματα χρειάζεται να πάνε στα όρια για να προχωρήσουν. Δεν μπορείς να πεις ότι θα ανεβάσουμε μια παράσταση αξιώσεων, όπου όλοι θα είμαστε απόλυτα ευγενείς απέναντι στον άλλο. Δεν μπορώ να φανταστώ έναν σκηνοθέτη να λέει στους ηθοποιούς του «παιδιά, αν θέλετε θα κάνουμε έτσι την παράσταση. Τι πιστεύετε;». Φυσικά, θέλει πολλή μεγάλη προσοχή: Και από αυτόν που σπρώχνει τα πράγματα στα όρια και από αυτόν που σπρώχνεται. Φυσικά και μεσολαβεί βία σ’ όλο αυτό.

Μίλησε μου για τις δικές σου εμπειρίες.

Όλοι έχουμε κάνει δουλειές όπου δεν έχουμε περάσει καλά. Είχα, θυμάμαι, συνεργαστεί με τον Βασίλη Παπαβασιλείου, κι ενώ είχα έναν πολύ ωραίο ρόλο, αδυνατούσα να λειτουργήσω. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι μου ζητούσε κι εκείνος με πίεζε – εννοείται χωρίς ποτέ να με προσβάλλει. Τελικά, η πίεση του απέδωσε, ήμουν πολύ καλός στο ρόλο σε σημείο να σχολιάσει αργότερα «έχεις πολύ ενδιαφέροντα χρόνο επώασης, Χρήστο». Φυσικά, είμαι ο άνθρωπος που, ενίοτε, χρειάζομαι την πίεση για να προχωρήσω. Όμως, υπάρχουν κι οι άλλοι άνθρωποι που ούτε την χρειάζονται και το κυριότερο δεν έχουν την δύναμη να την υποστούν. Αυτή η συζήτηση δεν έχει γίνει: Σε ποιο βαθμό χρειάζεται η πίεση, η ενθάρρυνση, η ανταμοιβή.

Το ζήτημα είναι πότε η πίεση για να προκύψει κάτι δημιουργικό ολισθαίνει σε κακοποιητική συμπεριφορά.

Πιστεύω πως δεν είναι δύσκολο να διακρίνεις τον κακότροπο από τον κατά βάση καλότροπο άνθρωπο που μπορεί να παραφερθεί κάποια στιγμή. Ασφαλώς τα όρια της πίεσης εξαρτώνται από τη στιγμή και τους ανθρώπους. Έχω υπάρξει μάρτυρας σε κακοποιητική συμπεριφορά. Λίγες ήταν οι φορές όπου ο άνθρωπος που δεχόταν την πίεση, δεν άντεξε κι έφυγε. Υπήρχαν, πάλι κι εκείνες οι φορές που αναγνώριζα ανθρώπους, οι οποίοι ναι μεν υφίσταντο πίεση αλλά, με έναν τρόπο, την είχαν ανάγκη για να λειτουργήσουν. Ασφαλώς και δεν το θέτω σαν κανόνα. Ο κανόνας λέει ότι η δουλειά πρέπει να είναι χαρά. Η χαρά, όμως, εμπεριέχει την πίεση, ενδεχομένως τον καβγά ή δύο κουβέντες παραπάνω. Δεν είναι κακό να υφίστασαι πίεση. Το κακό είναι αυτή να σου στερεί τη χαρά, να σε κάνει να αμφιβάλεις, να πιστεύεις ότι δεν αξίζεις τίποτα, να ξυπνάς κλαίγοντας.

Δεν ξέρω τι είναι πιο γελοίο: Ό,τι υπήρχαν άνθρωποι που έκαναν τέτοιες πράξεις εις βάρος εργαζόμενων ή πως υπήρχαν σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα εισιτήρια στο θέατρο πέφτουν κάθε χρόνο. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν μια ψευδαίσθηση μεγαλείου σ’ έναν χώρο χειμαζόμενο

Αισθάνεσαι πως το metoo μπορεί να λειτουργήσει μια αφετηρία εξυγίανσης του θεάτρου;

Δεν ξέρω τι είναι πιο γελοίο: Ό,τι υπήρχαν άνθρωποι που έκαναν τέτοιες πράξεις εις βάρος εργαζόμενων ή πως υπήρχαν σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα εισιτήρια στο θέατρο πέφτουν κάθε χρόνο. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν μια ψευδαίσθηση μεγαλείου σ’ έναν χώρο χειμαζόμενο, ο οποίος χάνει διαρκώς από το κύρος του. Είναι φοβερό ότι υπάρχουμε σ’ έναν επαγγελματικό χώρο όπου ένα κορίτσι ή ένα αγόρι δεν βρήκε τη δύναμη να φύγει από ένα δωμάτιο όπου κάποιος του έφραζε την πόρτα. Είναι γελοίο ότι υπάρχουν νέα παιδιά που πιστεύουν ότι στο ελληνικό θέατρο είναι πέντε άνθρωποι που κάνουν το κουμάντο. Ακόμα κι αν το τελευταίο, ισχύει είναι γελοίο που επιτρέπουμε σε πέντε ανθρώπους να κάνουν κουμάντο. Οι πόρτες στο θέατρο πρέπει να είναι ανοιχτές και, υπό αυτή τη σκοπιά ναι, το θέατρο πρέπει να περάσει σε άλλη εποχή.

Πώς φαντάζεσαι αυτήν την εποχή;

Το θέατρο δεν έχει ανάγκη άλλους χώρους, ήδη γίνονται πολλές παραστάσεις στην πόλη, είναι πολλοί οι ηθοποιοί, μεγάλη η ανεργία, πολλές οι σχολές, όσοι δουλεύουν πληρώνονται πενιχρά, τα εισιτήρια μειώνονται συνεχώς. Είμαι της άποψης ότι πρέπει να περάσουμε στις 300 από τις 1000 παραστάσεις το χρόνο. Οι συμπεριφορές που αναπτύσσονται στο θέατρο οφείλονται και στη μεγάλη προσφορά εργασίας – εκεί όπου ο παραγωγός μπορεί να προτείνει σε μια νέα ηθοποιό μια χαμηλότατη αμοιβή με το επιχείρημα ότι περιμένουν 1000 ακόμα κορίτσια στην ουρά για τον ίδιο ρόλο. Αν, όμως, δεν έχεις τόσο μεγάλη προσφορά, τότε και οι μισθοί θ’ ανέβουν και θα περιοριστούν αυτά τα φαινόμενα.

Η Πολιτεία που είναι σε αυτό το σχέδιο;

Η Πολιτεία πρέπει να ιδρύσει μια Ακαδημία Παραστατικών Τεχνών τετραετούς φοίτησης και με δυνατότητα μεταπτυχιακής φοίτησης η οποία θα λειτουργήσει ως φάρος στο τοπίο και όλοι οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί φορείς θα συντονιστούν μαζί της. Την ίδια ώρα, πιστεύω πως 8 στις 10 σχολές πρέπει να διακόψουν τη λειτουργία τους – ας λειτουργούν ως εργαστήρια. Κι επιπλέον, αν ήμουν στη θέση του υπουργείου θα έβαζα κριτήρια λειτουργίας για τα θέατρα ώστε να μην λειτουργούν σκηνές των 50-100 θέσεων που, για την ύπαρξη τους, επενδύουν σε μια επιχορήγηση. Για την ακρίβεια, δεν θα έδινα άδεια θεάτρου σε χώρους μικρότερους των 300 θέσεων.

Αν κλείσουν τα μικρά θέατρα θα εξαφανιστεί ο πειραματισμός.

Ο πειραματισμός μπορεί να γίνει υπόθεση των κρατικών σκηνών και φυσικά των επιχορηγούμενων νέων ομάδων. Κι όταν μιλάμε για κρατικά θέατρα θα πρέπει να μιλάμε και για πολλά κλιμάκια που θα κάνουν περιοδείες σε όλη την Ελλάδα. Έτσι θα μπορούσαν να απορροφηθούν οι νέοι ηθοποιοί και συνάμα να διαμορφώσουν την θεατρική παιδεία στη χώρα.

Πρέπει να περάσουμε στις 300, από τις 1000, παραστάσεις το χρόνο

Πώς βλέπεις την υπουργεία Μενδώνη;

Όπως φαίνεται δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με το θέατρο και το σινεμά. Αλλά πέρα από τον αρχαίο πολιτισμό υπάρχει και ο ζώντας πολιτισμός, αυτός που παράγει τώρα και είναι παραπεταμένος.

Παραμένεις μη εγγεγραμμένο μέλος του ΣΕΗ;

Διατηρούσα πάντα μια μεγάλη απόσταση από το ΣΕΗ διαπιστώνοντας πως στο ΔΣ συμμετείχαν για χρόνια άνθρωποι που δεν είχαν δουλέψει ποτέ στο θέατρο. Τώρα γίνεται προσπάθεια αυτό ν’ αλλάξει. Μακάρι η νέα γενιά ανθρώπων να συμβάλλει σε μια νέα κατεύθυνση στο ΣΕΗ.

Ούτε και τώρα θα εγγραφείς;

Προς το παρόν, όχι. Δεν με αφορά η εκπροσώπηση των κομμάτων σε μια συνδικαλιστική ένωση. Δεν κάνει καλό για το σινάφι, απλώς εξυπηρετεί μιαν αντιπολίτευση.

Σε τι φάση είσαι δημιουργικά;

Η πανδημία με ανάγκασε να συνειδητοποιήσω ότι είμαι βαθιά τεμπέλης. Σαν να κατάλαβα ότι βαριέμαι λιγάκι το θέατρο μετά από τόσα πολλά πράγματα και τόσα πολλά χρόνια – ή τουλάχιστον λειτουργώ διαρκώς αναβλητικά ως προς αυτό. Μου αρέσει που κάνω ταινίες και σίριαλ.

Δεν έχεις θεατρικά σχέδια;

Θα κάνουμε με το Νίκο Καραθάνο τον «Προμηθέα» στη Στέγη και τον «Θείο Βάνια» στο Προσκήνιο, οπότε θα μου ξυπνήσουν πάλι όσα με γοητεύουν στο θέατρο. Πάντως, δεν έχω απωθημένα, έχω κάνει ωραία πράγματα και είμαι πολύ περήφανος για τα περισσότερα από αυτά. Για πολλά χρόνια, είχα μια μεγάλη δίψα, έμπαινα με μεγαλύτερη ορμή στα πράγματα και ίσως έχανα πολλές ποιότητες. Πλέον, είμαι πιο χαλαρός και, ίσως με αυτόν τον τρόπο, καταφέρω να προχωρήσω.

Η πανδημία με ανάγκασε να συνειδητοποιήσω ότι είμαι βαθιά τεμπέλης. Σαν να κατάλαβα ότι βαριέμαι λιγάκι το θέατρο μετά από τόσα πολλά πράγματα και τόσα πολλά χρόνια

Έχεις ανάγκη να κάνεις βήματα μπροστά;

Συνέχεια. Στη δουλειά θέλω να γίνομαι όλο και καλύτερος. Να μπορώ να κάνω πράγματα στο μέλλον που δεν θα μπορώ να κάνω τώρα. Να μπορώ, σε πέντε χρόνια, να παίζω ρόλους με έναν τρόπο που τώρα δεν μπορώ. Είναι αυτό που μας έλεγε ο Βασίλης Παπαβασιλείου πως «από τα 40 και μετά γίνεσαι ηθοποιός». Πρέπει πρώτα να έχεις αποτύχει στη δουλειά και στη ζωή για να μπορείς να κατανοήσεις τα πρόσωπα που αναπαριστάς στη σκηνή.

Θυμάμαι, όταν ήμουν μικρός, είχα αναπτύξει μια πολύ ωραία σχέση με τον Μίνωα Βολανάκη, ήταν σαν μέντορας μου, πήγαινα στο γραφείο του, μου έδινε βιβλία, πηγαίναμε μαζί στο σινεμά. Μου είχε αφηγηθεί, λοιπόν, μια ιστορία από τα χρόνια των σπουδών του στο Λονδίνο. Εκεί είχε γνωρίσει έναν πολύ έμπειρο ηθοποιό του Royal Shakespeare Company ο οποίος εκμυστηρεύτηκε στην παρέα πως δεν μπορούσε να κλάψει πάνω στη σκηνή. Τότε ο Βολανάκης του είπε πως «θα έπρεπε να παίζετε ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν άλλα δάκρυα». Αυτό λοιπόν, για να το καταλάβει κανείς πρέπει να έχει ζήσει, να έχει βιώσει – ειδικά ένας άνθρωπος όπως εγώ που ήμουν πάντα καβάλα στο άλογο.

Που έχεις αποτύχει στη ζωή σου;

Προσπαθώντας να κρατήσω ανοιχτό μυαλό, να είμαι νηφάλιος, να γίνομαι καλύτερος άνθρωπος έχω χάσει τη δυνατότητα να χαίρομαι την καθημερινότητα μου. Πολλές φορές, νιώθω ότι κοιτάζω τον εαυτό μου από ψηλά σαν να βλέπω ντοκιμαντέρ. Σε συνάρτηση δε, με την τεμπελιά και την αναβλητικότητα μου, έχω χάσει ευκαιρίες να ζήσω απλές στιγμές με τη γυναίκα και τα παιδιά μου. Εκεί έχω αποτύχει. Έχω χάσει ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μου.

Τι σε έχει φέρει πιο κοντά στην καλή εκδοχή του εαυτού σου;

Οι ήττες μου. Με τις ήττες δεν μετριάζεται η ορμή μου για προχώρημα αλλά εμπλουτίζεται με καλοσύνη για τους άλλους.

Ποια πράγματα δεν έχουν αλλάξει μέσα στο χρόνο;

Η αγάπη μου για την Ιστορία. Η, σχεδόν, ισόποση απέχθεια και αγάπη για τους Έλληνες. Και μια περίεργη ευαισθησία που με επισκέπτεται όταν εκείνη το θέλει, Μια ευαισθησία για όσους αγαπάω, για τον εαυτό μου και τα όνειρα μου, για όσα συμβαίνουν στον κόσμο.

Με τις ήττες δεν μετριάζεται η ορμή μου για προχώρημα, αλλά εμπλουτίζεται με καλοσύνη για τους άλλους

Βλέπεις με περισσότερη συμπάθεια τον εαυτό σου;

Αυτή είναι η πιο δύσκολη πίστα. Είμαι σε μια διαρκή μάχη με τον κακό και με τον καλό μου εαυτό.

Κοιτάζεις πίσω;

Είναι απελευθερωτικό να αφήνεις τον παλιό σου εαυτό να σβήσει, να γίνει ανάμνηση. Είναι βαρύ να είσαι δεμένος με το παρελθόν. Επίσης, είναι βαρύ να αγωνιάς για το τι θα σου φέρει το αύριο. Από την άλλη, δεν είναι κακό να βλέπεις που και που μια παλιά φωτογραφία του εαυτού σου, χωρίς να μελαγχολείς. Ούτε να προσδοκάς κάτι καλύτερο για το μέλλον. Το κακό είναι να χάνεις το σήμερα.