Πάρε τον κλιματικό νόμο στα χέρια σου

Στη σκιά της θηριώδους οικολογικής καταστροφής στα Γεράνεια Όρη, ο πρώτος κλιματικός νόμος στην Ελλάδα αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου), σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο νόμος θα κοινοποιηθεί, δίνοντας το σήμα για την επεξεργασία του από τους περιβαλλοντικούς, οικονομικούς φορείς και τις οργανώσεις, τους ειδικούς, τους επιστήμονες και φυσικά την κοινωνία των πολιτών.

Η εξοικείωση των τελευταίων με το δεδομένο της κλιματικής νομοθεσίας έχει, ωστόσο, ξεκινήσει εδώ και μήνες από περιβαλλοντικές οργανώσεις που επιχειρούν να δώσουν μια σαφή και καθαρή εικόνα για την κρισιμότητα της συμμετοχής των πολιτών στην συνδιαμόρφωση της.

Από τις αρχές Μαρτίου το WWF σε συνεργασία με το VouliWatch προωθούν συστηματικά μια διαδικτυακή πρωτοβουλία μέσα από την οποία ο δημόσιος διάλογος βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη με καταρτισμένες (και λιγότερο καταρτισμένες) προτάσεις, οι οποίες στο σύνολο τους απηχούν την ανησυχία των Ελλήνων για την κλιματική αλλαγή.

Η αποψίλωση των δασών είναι μια σοβαρή παράμετρος υποβάθμισης του περιβάλλοντος. credit: Unsplash/ Lukasz Szmigiel

Η προσπάθεια του WWF – στην οποία ήδη έχουν προσχωρήσει 10 ακόμα οργανώσεις (Γιατροί του Κόσμου, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Καλλιστώ,Νόμος και Φύση, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace,Medasset και SolidarityNow – είχε ξεκινήσει από το 2019. Όμως, τους τελευταίους μήνες το ‘μικρόφωνο’ έχει περάσει στους ίδιους τους αποδέκτες του κλιματικού νόμου.

Είχε προηγηθεί μια έρευνα γνώμης που διεξήγαγε η WWF, στην διάρκεια της οποίας καταγράφηκαν οι βασικές απόψεις των πολιτών για θέματα κλιματικής πολιτικής. Έτσι, αντλώντας από περισσότερες των 2,500 απαντήσεων και φυσικά υλικό από την ευρωπαϊκή κλιματική νομοθεσία, η WWF Greece δημιούργησε ένα πρώτο αρχιτεκτόνημα και με την εποπτεία ειδικών προχώρησε στην συγγραφή ενός αρχικού κειμένου. Αυτό το κείμενο βρίσκεται ήδη υπό συζήτηση στην ειδική πλατφόρμα της WWF, εδώ και ένα μήνα.

«Αυτή τη στιγμή, έχουμε περισσότερες από 300 συμβολές, αλλαγές κειμένων και προτάσεις. Κάποιες εμβαθύνουν κάποιες όχι τόσο, ωστόσο υπάρχει μεγάλη διάδραση. Χιλιάδες πολίτες έχουν μπει στην πλατφόρμα για να διαβάσουν το κείμενο, ενώ στην διαδικασία έχουν εγγραφεί μερικές εκατοντάδες. Αυτό μας γεμίζει με αισιοδοξία» σχολιάζει ο Δημήτρης Ιμπραήμ, υπεύθυνος του τομέα κλίματος και ενέργειας στο WWF Ελλάς.

Η διαδικασία που έχει υιοθετήσει το WWF είναι φιλική γίνεται, προκειμένου να προσελκύσει περισσότερους χρήστες –χρειάζεται μόνο ένα όνομα και μια διεύθυνση email – ενώ το κείμενο αποφεύγει τεχνικούς όρους ώστε να είναι κατανοητό από όλους. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το φάσμα των συμμετεχόντων: Μέχρι στιγμής, στο διάλογο «υπάρχει ένα αρκετά ισορροπημένο μείγμα. Θα συναντήσει κανείς κι έναν αναγνωρίσιμο ενεργό πολίτη και καθηγητή Πολυτεχνείου – ο οποίος συγκεκριμένα καταθέτει πολύ σημαντικές προτάσεις για τον ρόλο των επιστημονικών οργάνων στην κλιματική αλλαγή ή για το πώς πρέπει να συμμετέχουν οι πολίτες στη διαδικασία κλιματικής πολιτικής. Και την ίδια ώρα, θα διαβάσει τις προτάσεις πολιτών χωρίς ιδιαίτερη τεχνογνωσία οι οποίοι, όμως, ανταποκρίνονται σθεναρά» συνεχίζει ο κ. Ιμπραήμ.

Πόσο θα επηρεάσει ο κλιματικός νόμος τις εξορύξεις; credit: Μαριάννα Πλωμαρίτη/WWF Ελλάς

Οι προτεραιότητες που διαμορφώνονται από το WWF για τον κλιματικό νόμο είναι χοντρικά τρεις: Καταρχάς, ένα πλέγμα ενεργειών που θα οδηγήσουν στη μείωση των εκπομπών ρύπων μέχρι το 2050 και θα συγκρατήσουν την αύξηση της θερμοκρασίας στο +1.5 βαθμών Κελσίου – παράμετρος άμεσα συναρτώμενη με την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

Κατά δεύτερον, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας τόσο αναφορικά με την αποκατάσταση περιοχών που είναι υποβαθμισμένες όσο και με την περαιτέρω ανάδειξη περιοχών που είναι σημαντικές για την προστασία του κλίματος και των ειδών.

Η προτροπή για επιστροφή στην κανονικότητα δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Η κανονικότητα ήταν η συνταγή προς την κλιματική καταστροφή

Ο τρίτος και τελευταίος πυλώνας του προσχεδίου είναι ο άνθρωπος: Τα δικαιώματα των πολιτών στην κλιματική σταθερότητα, η υποχρέωση της Πολιτείας να προστατεύει το κλίμα, η πρόσβαση των πολιτών σε σημαντικές πληροφορίες κλιματικού περιεχομένου και η δυνατότητα τους να καταγγέλλουν περιβαλλοντικά εγκλήματα, τα δικαιώματα των ευάλωτων ομάδων κατά την ενεργειακή μετάβαση.

Όπως τονίζει ο Δημήτρης Ιμπραήμ, οι πολίτες είναι το κλειδί στην ψήφιση ενός κλιματικού νόμου «κι αν αυτό γίνει ερήμην της κοινωνίας μπορεί να πάει πολύ στραβά. Μιλάμε για ένα νόμο που φέρνει ριζικές αλλαγές στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας και της κοινωνικής ζωής και επιβάλλεται να έχει πολίτες συμμέτοχους για να μην ναυαγήσει εγχείρημα. Συνεπώς, οι πολίτες δεν πρέπει να είναι απλώς ενημερωμένοι αλλά και πρωταγωνιστές της διαδικασίας».

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να πρωταγωνιστήσουν στην νέα κλιματική εποχή. credit: Unsplash/Κarsten Wurth

Η συζήτηση που ξεκίνησε με την προτροπή του WWF για τον κλιματικό νόμο στοχεύει ξεκάθαρα προς αυτήν την κατεύθυνση, παρότι οι συνθήκες της πανδημίας έχουν θέσει τον μονόδρομο της διαδικτυακής επικοινωνίας – αντί των δια ζώσης παρεμβάσεων, συζητήσεων ή συγκεντρώσεων. Κι έτσι, τα social media έχουν αναδειχθεί σ’ ένα εργαλείο ελεγκτικού χαρακτήρα για πολλά σοβαρά συμβάντα της δημόσιας ζωής, μεταξύ των οποίων και η περιβαλλοντική διαχείριση.

Η πανδημία του covid 19 φαίνεται πως διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στις διεργασίες για το κλίμα, κάνοντας απολύτως σαφές ότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και οι κλιματικές αλλαγές έχουν απευθείας αντίκτυπο στην δημόσια υγεία.

«Οι περισσότερες επιδημίες είναι ζωονόσοι, προκύπτουν από την ρήξη της σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον κι ενός πολύ κακού αγροτικού – διατροφικού μοντέλου παραγωγής. Επίσης, οι πολίτες έχουν αντιληφθεί πλήρως ότι στο τέλος της ημέρας δεν έχει σημασία να καταναλώνεις αλλά να νιώθεις. Δεν είναι τυχαίο πως εκείνο που λαχταρίσαμε πιο πολύ στον εγκλεισμό είναι να βρεθούμε σε κάποια θάλασσα ή σ’ ένα δάσος αντί να πάμε να ψωνίσουμε» επιβεβαιώνει ο Δημήτρης Ιμπραήμ. «Από την άλλη, υπάρχουν πράγματα που μας ανησυχούν: Η προτροπή για επιστροφή στην κανονικότητα δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Η κανονικότητα ήταν η συνταγή προς την κλιματική καταστροφή. Για παράδειγμα, το να κάνεις ένα αεροπορικό ταξίδι είναι κάτι που δεν το αντέχει πια ο πλανήτης».

Η πανδημία στάθηκε ως μια ευκαιρία επανασύνδεσης μας με τη φύση. Credit: Unsplash/Chewy

Τι γίνεται, όμως, με την χάραξη πολιτικών για την προστασία του κλίματος; Στα θετικά, προσμετρείται η τακτική του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης που βάζει κλιματικά χαρακτηριστικά στις όποιες επενδύσεις. ‘Ετσι, ένα ποσοστό από τις επιδοτήσεις σε κάθε κράτος-μέλος οφείλει να κατευθυνθεί σε πράσινες δράσεις ή σε δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος (στην Ελλάδα αυτό το ποσοστό είναι 34%).

Από την άλλη ο, πρόσφατα ψηφισθείς, ευρωπαϊκός κλιματικός νόμος αποδεικνύεται σοβαρά ανεπαρκής. Κι αυτό γιατί ενώ ο στόχος που είχε θέσει η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εισηγούνταν μείωση των εκπομπών αερίου κατά 65% μέχρι το 2030 καταρρίφθηκε, όταν η Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου ψήφισε για 60% και στη συνέχεια το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μαζί με την Κομισιόν ψήφισαν για 55%.

Ευχάριστη έκπληξη η ταχεία διαδικασία απολιγνιτοποίησης στην Ελλάδα. Credit: Unsplash/Μatthew Ηenry

Με το κακό προηγούμενο του ευρωπαϊκού κλιματικού νόμου, τι μπορούμε να προσδοκούμε από τον εθνικό κλιματικό νόμο; Πόσω μάλλον όταν τα, μέχρι τώρα, περιβαλλοντικά πεπραγμένα της ελληνικής κυβέρνησης – με εξαίρεση την απόφαση για απολιγνιτοποίηση πριν το 2028 – είναι πολύ αρνητικά.

Αρκεί να λάβουμε υπόψη, τον νόμο 4685 – «τον κατ’ ευφημισμό νόμο εκσυγχρονισμού της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» σχολιάζει ο κ. Ιμπραήμ – και την ταχύτητα με την οποία η κυβέρνηση επικύρωσε τις συμβάσεις εξορύξεων που είχαν υπογραφεί επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. «Δυστυχώς, υπάρχει μια απαρχαιωμένη αντίληψη ότι το περιβάλλον είναι εχθρός της ανάπτυξης και επί της ουσίας κινούμαστε υπό ένα καθεστώς περιβαλλοντικής απορρύθμισης» παρατηρεί ο υπεύθυνος του τομέα κλίματος και ενέργειας στο WWF Ελλάς.

Αυτά τα δεδομένα καθιστούν ακόμα πιο αναγκαία και επιτακτική την κοινωνική συμμετοχή στην διαμόρφωση του κλιματικού νόμου, αφού δεν είναι παρά μια νομοθεσία για το βιώσιμο, κοινό μας μέλλον.