Μαρία Παπαγεωργίου: Ο Μίκης Θεοδωράκης με βοήθησε να πιστέψω στον εαυτό μου

Η Μαρία Παπαγεωργίου είναι μια πολυσύνθετη προσωπικότητα και ένα απίστευτα ταλαντούχο πλάσμα. Καθώς ξεδιπλώνεται το σεντόνι με τις μουσικές και ερμηνευτικές της ικανότητες, νιώθεις ότι κάθε στίχος και μελωδία φτάνουν στα αυτιά σου, σαν να είναι φερμένα από αλλού.

Όταν βρίσκεται επί σκηνής, έχει μια ιδιαίτερη ικανότητα να σε μαγνητίζει, να σε κάνει να νιώθεις υπνωτισμένος και εξαιρετικά ζωντανός παράλληλα. Έχει χαράξει μια όμορφη και ξεχωριστή πορεία στο τραγούδι, ενώ την έχουν εμπιστευθεί δημιουργοί τεράστιου βεληνεκούς, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης.

Τη συναντήσαμε στο κέντρο της Αθήνας ένα από αυτά τα ζεστά απογεύματα της περίεργης φετινής άνοιξης και είχαμε μαζί της μια υπέροχη κουβέντα…

Σε έχουν χαρακτηρίσει το «αερικό» της μουσικής. Δίκαια θαρρώ. Βελούδινη φωνή και μια παρουσία τόσο σοβαρή και τόσο… «παιδική» συνάμα.

Είμαι «σοβαρή» όταν έχω ευθύνη. Όταν κουβαλάω τραγούδια, γιατί πρέπει να τα μεταφέρω με υπευθυνότητα. Όταν η τέχνη θα φύγει και θα γίνει αγκαλιά, είμαι ένα παιδί, θέλω την αγκαλιά του παιδιού.

Έχω την εντύπωση ότι είσαι από τις καλλιτέχνιδες που χαίρουν μεγάλης αποδοχής και αγάπης από τους συναδέλφους τους. Το εισπράττεις αυτό;

Ναι. Το έχω νιώσει τα τελευταία χρόνια και δεν σου κρύβω ότι αυτό το κομμάτι της αποδοχής είναι ίσως πιο σημαντικό και από την αποδοχή του κόσμου που σε ακούει.

Τι εννοείς με αυτό;

Η εκτίμηση των συναδέλφων σου σε ολοκληρώνει. Δεν είναι μόνο τα τραγούδια σου, είναι ότι εκτιμάται η στάση σου μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο που λέγεται «οι άνθρωποι της τέχνης». Βέβαια, δεν πρέπει να γίνεται αυτοσκοπός μας να μας αγαπάνε και να μας σέβονται οι άλλοι, αλλά είναι ωραίο να σου συμβαίνει.

Τι ορίζεται για σένα ως επιτυχία;

Επιτυχία είναι να θέτεις τον προσωπικό σου στόχο και να είσαι ευτυχής καθώς τον πετυχαίνεις. Και καθώς οδεύεις και την ώρα που φτάνεις. Και μακάρι να μην φτάσεις… να φτάνεις λίγο πιο πριν, και πριν τερματίσεις να καταλάβεις ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος και να μην τερματίσεις και μετά να αλλάξεις πορεία.

Επιτυχία είναι να φτάνεις λίγο πριν την επιτυχία και να είσαι ευτυχισμένος.

Υπάρχουν φορές που μπορεί να σε τρομάξει ο ίδιος σου ο εαυτός;

Όχι πια! Με τρόμαξε πολύ ο εαυτός μου μέσα στις κρίσεις πανικού. Τώρα δεν με τρομάζει.

Έχεις εκδώσει και βιβλίο για τις κρίσεις πανικού, με τίτλο «Μια χαραμάδα πανικού». Επίκαιρο και πόσο μάλλον τώρα με όλη αυτή τη δύσκολη κατάσταση που βιώνουμε λόγω πανδημίας.

Σίγουρα και η πανδημία αλλά και ο τρόπος αντιμετώπισής της, τόσο ψυχολογικά όσο και πρακτικά, είναι μεγάλο θέμα. Και πριν την πανδημία βέβαια, θεωρώ ότι υπήρχε μιας άλλης μορφής ασθένεια, που είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τη φύση μας, τη γέννηση και το θάνατό μας , τις ισορροπίες μας μέσα στο γενικό όλο και κατά πόσο στον δυτικό κόσμο έχουμε ξεφύγει από τις σταθερές μας. Όλο αυτό έχει δημιουργήσει όχι μόνο σε μένα, αλλά σε πολύ κόσμο, ανισορροπίες που ξεσπάνε σε κρίσεις πανικού. Τώρα το λέω με πολύ ψυχραιμία, αλλά μέχρι να καταλάβω κάποια πράγματα για τον εαυτό μου, πέρασαν πολλά χρόνια ταλαιπωρίας.

Δεν φοβήθηκες μήπως εκτεθείς μέσα από αυτό το βιβλίο;

Η έκθεση είναι ένα μέρος της ίασης, και θεώρησα ότι αξίζει να το κάνω αν μπορώ μέσα από αυτό να φανώ κάπου χρήσιμη, σε ανθρώπους που ίσως χρειάζονται βοήθεια.

Πώς επέδρασε αυτή η ψυχολογική κατάσταση στην δημιουργική πλευρά σου;

Μου ήταν πάρα πολύ δύσκολο, γιατί δεν μπορούσα να χαρώ σε πραγματικό χρόνο τις πρόβες, τις συναυλίες… Μακροπρόθεσμα βέβαια, νομίζω ότι βοήθησε πάρα πολύ, γιατί με ανάγκασε να δω και να βρω τον πραγματικό μου εαυτό.

Η μουσική σε βοήθησε να ξεπεράσεις τις κρίσεις πανικού;

Είναι περίεργο αυτό που με ρωτάς γιατί ήταν το κομμάτι που με ηρεμούσε και το κομμάτι που με άγχωνε!

Ταυτόχρονα;

Ναι ταυτόχρονα. Για μένα η μουσική είναι όλη μου η ζωή. Και όταν η μουσική είναι βιοπορισμός αλλά και ο χώρος που αιθεροβατείς για να φτιάξεις τέχνη, πρέπει να είσαι γειωμένη για να μπορείς να την προσφέρεις. Είναι περίπλοκο, και αν δεν έχεις βρει ποιος είσαι πραγματικά, υποφέρει το σώμα σου.

Η μοναχικότητα με την τέχνη είναι συνώνυμες;

Στο πρώτο στάδιο που δημιουργείς, με βάση τους δικούς σου προβληματισμούς και τα δικά σου θέλω, είσαι σε μια μοναχική κατάσταση. Αλλά, τέχνη έχουμε από τη στιγμή που αυτό που έχουμε σκεφτεί, αυτό που έχουμε δημιουργήσει, μαρτυρείται από κάποιον θεατή. Αλλιώς δεν έχουμε τέχνη, έχουμε σκέψεις στο συρτάρι.

Υπάρχουν καλλιτέχνες που μπορούν να δημιουργήσουν όταν βιώνουν μια κατάσταση κι άλλοι όταν είναι αποστασιοποιημένοι από αυτή. Εσύ που ανήκεις;

Εμείς οι τραγουδιστές, πάνω στην σκηνή είμαστε σωλήνες επικοινωνίας. Εγώ για να το κάνω πρέπει να είμαι καλά. Θέλω να είμαι καλά και να τραγουδάω τον πόνο. Δηλαδή, θέλω να ερμηνεύω τραγούδια του πόνου αλλά δίχως να έχω αυτό το βάρος το πολύ μεγάλο. Να το νιώσω, να πάρω όλον αυτό τον πόνο και να τον διώξω, αυτό θέλω.

Στα live σου ερμηνεύεις τραγούδια με ανατολίτικο στοιχείο καθώς και παραδοσιακά. Ποια είναι η σχέση σου με αυτά;

Είναι αρκετά βιωματική, καταγεγραμμένη στο υποσυνείδητο. Δεν μπορώ να σου πω ότι ερχόμενη στην Αθήνα πίστευα ότι θα έχω κάποια σχέση με την παραδοσιακή μουσική. Όσο όμως αναζητώ τις ρίζες μου, μου βγαίνει πηγαία από μέσα μου κι επειδή το σώμα μου και τα αυτιά μου έχουν ενθύμηση αυτών των ακουσμάτων, προφανώς λειτουργώ κάπως.

Θεωρείς ότι υπάρχει μια αναγέννηση της παραδοσιακής μουσικής;

Θεωρώ ότι τα παραδοσιακά τραγούδια έχουν μια τεράστια δυναμική, που όσο κι αν παλεύουμε μέσα στη δίνη της τέχνης και της εξερεύνησης, είναι κάτι τόσο πηγαίο που ταυτίζεται με πάρα πολύ κόσμο. Είναι αρκετά σημαντικό ότι στα παραδοσιακά τραγούδια δεν υπάρχουν πνευματικά δικαιώματα, ήταν τραγούδια που γραφόταν από τον λαό για τον λαό, οπότε δεν υπάρχει η έννοια του μπροστάρη. Το ζητούμενο ήταν μέσα από το τραγούδι, ο κόσμος να βιώσει, να χορέψει, να χαρεί, να πενθήσει.

Είσαι και δασκάλα φωνητικής. Πώς προέκυψε αυτό;

Προέκυψε από έναν πολύ ευχάριστο συνδυασμό. Η μητέρα μου ήταν φιλόλογος και μάλλον μου πέρασε το “μικρόβιο” της διδασκαλίας. Όταν γνώρισα τη δασκάλα μου, την Ελισσάβετ Καρατζόλη, η οποία ήταν ένας άγγελος στη ζωή μου και μου έμαθε πάρα πολλά, θεώρησα ότι θέλω να προσφέρω αυτό που τόσο απλόχερα μου δόθηκε. Είναι η μισή μου ζωή η διδασκαλία, διδάσκω εδώ και 11 χρόνια.

Πρέπει να σκάψεις και να ρισκάρεις για να βρεις καινούριους δρόμους μέσα σου και γύρω σου

Αυτή την εποχή συμμετέχεις στο νέο concept που έχει δημιουργήσει ο Αθήνα 9,84 με τις «συναυλίες στο ραδιόφωνο». Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτό.

Ναι και είμαι πολύ χαρούμενη γι’ αυτό. Με ενδιέφερε να κάνω κάτι δημιουργικό αυτή την περίοδο και είδα ότι έχω την τάση να ακούω και να θυμάμαι τραγούδια από ελληνικά συγκροτήματα. Είναι μια υπέροχη πρωτοβουλία του σταθμού Αθήνα 9,84 και η χαρά μου είναι διπλή καθώς θα συνεργαστώ για πρώτη φορά με τον Φώτη Σιώτα, που είμαστε κι από το ίδιο χωριό των Γρεβενών. O Φώτης έχει παίξει σε πολλά συγκροτήματα και είναι μέρος της ελληνικής δισκογραφίας σε αυτό το κομμάτι. Το πρότζεκτ λέγεται «ποίηση των ελληνικών συγκροτημάτων». Δεν έχει να κάνει με την ποίηση αυτούσια αλλά με το τι κάθε συγκρότημα έχει «ποιήσει». Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα που με ιντριγκάρει και με ενθουσιάζει ταυτόχρονα.

Πώς βίωσες την περίοδο της πανδημίας;

Η πανδημία ήταν για μένα η καλύτερη απάντηση στα ερωτήματα που με βασάνιζαν πάντα.

Πώς το εννοείς αυτό;

Είχαμε φτάσει σε ένα επίπεδο να ψάχνουμε να βρούμε τρόπους επιτυχίας, αγνοώντας λίγο το βαθύ μας κίνητρο. Χάναμε λίγο το κέντρο μας και την έννοια της προσφοράς, της αναζήτησης του διαφορετικού. Πρέπει να σκάψεις και να ρισκάρεις για να βρεις καινούριους δρόμους μέσα σου και γύρω σου, οπότε τώρα στέκεται ό,τι μπορεί να σταθεί. Ό,τι είναι αληθινό, ότι έχει δύναμη, έμπνευση.

Φαντάζομαι δεν αναφέρεσαι μόνο στους καλλιτέχνες, αλλά και σε παράγοντες.

Ακριβώς. Είναι πολύ σημαντικό ότι ένας κανάλι επικοινωνίας της μουσικής, όπως το ραδιόφωνο, εν προκειμένω ο Αθήνα 9,84 δίνει την δυνατότητα σε καλλιτέχνες να συμπράξουν με κάποιους άλλους και να επιλέξουν εκείνοι τα τραγούδια που θα πουν. Είναι εξόχως σημαντικό ότι πρέπει να λαμβάνει πρωτοβουλία και η πλευρά που «προσκαλεί» τους καλλιτέχνες, όχι μόνο οι ίδιοι.

Ο πολιτισμός πέρασε και περνάει δύσκολα με τα μέτρα και τα ημίμετρα που πάρθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Και μέσα σ΄αυτό το τοπίο αναδύθηκαν και τα περιστατικά λεκτικής βίας, σωματικής κακοποίησης και σεξουαλικής παρενόχλησης.

Αυτές οι κακοποιήσεις γίνονται στο διπλανό μας σπίτι. Όχι απαραίτητα μόνο στο θέατρο και στον αθλητισμό. Είναι σημαντικό όμως να ξεκινήσει από αυτούς τους χώρους και να γίνει γνωστό για δύο λόγους: Πρώτον γιατί κάποιος επώνυμος μπορεί ν΄ακουστεί περισσότερο και να βοηθήσει πολλούς ακόμη. Κυρίως όμως  γιατί όταν κακοποιείς και βιάζεις μέσα σ΄’ αυτούς τους χώρους, είναι σαν να σκοτώνεις ένα παιδί που πήγε να ανθίσει μέσα από το όνειρό του, τη στιγμή της επιθυμίας του για εξύψωση. Δεν κακοποιείς μόνο σωματικά έναν άνθρωπο αλλά σκοτώνεις το όνειρό του, το σώμα του, το πνεύμα του. Άρα το κακό είναι διπλό και το τραύμα είναι τεράστιο.

Εσύ βίωσες ποτέ κάποιο σκηνικό βίας;

Όχι. Και το ότι δεν το έχω νιώσει με κάνει να το σκέφτομαι ακόμη περισσότερο. Επειδή δεν ξέρω το συναίσθημα, έχω μεγάλη οργή. Τώρα κυρίως, που έχει δημιουργηθεί μια τεράστια πόλωση με όλα τα θέματα. Γιατί αυτό συμβαίνει.

Τι εννοείς μ’ αυτό;

Σκοτωνόμαστε μεταξύ μας γιατί δεν υπάρχει μια κοινή λογική και μια κοινή ισορροπία, ούτε η αίσθηση ενός κράτους δικαίου. Γιατί η κοινωνική αδικία έχει φτάσει προ των πυλών, για πολλούς ακόμη και μέσα στα σπίτια. Ζούμε σε επικίνδυνες εποχές για τη Δημοκρατία και όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις προσπαθούν μέσω της υποκίνησης των ΜΜΕ να δημιουργήσουν αριστερούς και δεξιούς πολίτες, καταρρακώνοντας τους Δημοκράτες πολίτες.

Μιας και αναφέρθηκες πριν σε συνεργασίες, υπάρχουν καλλιτέχνες που θαυμάζεις, που σου αρέσουν και θα ήθελες να συνεργαστείς μαζί τους;

Ναι! Θέλω σίγουρα να συνευρεθώ με κάποιους ανθρώπους που θεωρώ ότι αν συμπράξουμε θα βγει κάτι ωραίο. Δεν ξέρω αν θα το ονόμαζα συνεργασία ακριβώς, αλλά θέλω στιγμές μαζί τους. Η Τάνια Τσανακλίδου, ο Γιάννης Αγγελάκας με το φοβερό μυαλό του, ο Γιάννης Χαρούλης, για την αύρα του, και ο Παύλος Παυλίδης φυσικά!

Τον Παυλίδη, ε; Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που διασκεύασες τον “Κηπουρό”.

Δεν είχα καμία σχέση παιδιόθεν με τον Παυλίδη αλλά κάποια κομμάτια του μου μίλησαν, έτσι έγινε και με τον “Κηπουρό”. Απρόσμενα. Θα θελα να έχω σίγουρα στιγμές συνεργασίας με τον Παυλίδη. Θέλω να τον πάρω τηλέφωνο να τον ευχαριστήσω εδώ και τόσα χρόνια και ντρέπομαι! Πραγματικά, μέσα από αυτή τη συνέντευξη, θέλω να του πω ένα μεγάλο ευχαριστώ γιατί ο άνθρωπος μου άνοιξε κάποιες πόρτες…

Υπάρχει κάτι που σε τρομάζει;

Η απώλεια του θανάτου. Αυτό… Γιατί όσο τα πράγματα είναι εν ζωή, μπορείς να τα δουλέψεις

Και η απώλεια ενός χωρισμού;

Αυτή η απώλεια δεν με τρομάζει, με πονά.

Ποιο είναι το πιο τρελό σου όνειρο;

Να ξεπεράσω τον φόβο μου για τα αεροπλάνα, να έχω πολλά λεφτά και να φύγω με τους αγαπημένους μου φίλους για τρελά ταξίδια!

Τρελό όνειρο δεν ήταν και η συνεργασία με τον Μίκη Θεοδωράκη στον δίσκο σου «Αλληλογραφία»;

Ω, ναι,βέβαια! Ήταν τόσο τρελό όνειρο, που με θυμάμαι στο σχολείο να τραγουδάω το «Άσμα ασμάτων» και να μου λέει η δασκάλα “Μακάρι Μαρία μου μια μέρα να αξιωθείς να συνεργαστείς με τον Θεοδωράκη”. Εγώ γέλασα και λέω καλά, τί μου λέει τώρα. Που να ήξερα τότε. Θα μπορούσα να σου πω χίλια πράγματα για αυτή τη συνεργασία, αλλά ο απόηχος όσων μου είχε πει, είναι να μην φοβάμαι και να πιστεύω στα τρελά όνειρα. Με βοήθησε να πιστέψω πιο πολύ στον εαυτό μου.

Θυμάσαι κάποια ιδιαίτερη ιστορία από την επαφή σου με τον Μίκη Θεοδωράκη;

Σε μια από τις πολλές επισκέψεις στο σπίτι του και αφού είχε γίνει ο δίσκος, ήταν αρκετά κουρασμένος, είχαμε μια συζήτηση και η ανάσα του ήταν βαριά, μιλούσε πολύ σιγά και με δυσκολία. Όταν σηκώθηκα να φύγω, φτάνοντας στην πόρτα και ανοίγοντας τη διάπλατα, τον ακούω με όλη τη δύναμη της φωνής του να μου φωνάζει: «Μαρία, να μην φοβάσαι! Ξέρεις πολύ καλά τι κάνεις, μην φοβάσαι»! Δεν είπα λέξη…. Έφυγα. Τα ίδια λόγια τα έχω ακούσει από την Τάνια Τσανακλίδου, ακριβώς τα ίδια, ήταν σχεδόν όμοιος ο τρόπος που το έκαναν και οι δύο. Πολύ βαθύ βλέμμα, που δεν σηκώνει αντίρρηση, γεμάτο πίστη κι αγάπη.

Συγκινητικό… Όπως και η μεγάλη απήχηση που είχαν οι δύο διαδικτυακές συναυλίες που έκανες πέρυσι και φέτος. Το περίμενες ;

Πράγματι! Ήταν από τις πιο σημαντικές στιγμές μου. Αυτό το live στο σπίτι με τα μηνύματα που ερχόταν. Κατάφερα να ξεπεράσω την αμηχανία κι ένιωθα πολύ χαρούμενη. Φεύγεις πια από την τεράστια ανταπόκριση, σε νοιάζει μόνο ότι κάποιο άνθρωποι μπήκαν στη διαδικασία να σε παρακολουθήσουν έστω και διαδικτυακά. Δεν ασχολείσαι αν είναι 5 ή 500. Συναισθηματικά είναι απίθανο.

Λύσε μου μια απορία, γιατί είσαι ξυπόλυτη στις συναυλίες;

Στις περισσότερες από αυτές, είναι γιατί παίζω ένα κρουστό μουσικό όργανο που πρέπει να χρησιμοποιώ το πόδι μου και να το χτυπώ, stombox λέγεται. Γειώνομαι, δεν μπορώ τα παπούτσια, νομίζω ότι από τα πόδια μου βγαίνουν ρίζες, χαλαρώνω και νιώθω σαν να είμαι ένα παιδί που παίζω. Σκέψου οτιδήποτε κάνεις, χωρίς παπούτσια… Νιώθεις ελεύθερη.

Υπάρχει κάτι που θα σε έκανε να παρατήσεις τη μουσική;

Το να ερωτευθώ κάτι περισσότερο από αυτή.

Άνθρωπο εννοείς;

Δύσκολο αλλά ποτέ δεν ξέρεις. Μπορεί και άνθρωπο… Αν έρθει θα σου το πω!