Ο καλύτερος τρόπος για να κάνεις «δική» σου μια παραλία

Φανταστείτε πως τη στιγμή που διαβάζετε αυτό το κείμενο καταλήγουν στη Μεσόγειο 34.000 πλαστικά μπουκάλια. Για την ακρίβεια φανταστείτε πως 34.000 πλαστικά μπουκάλια ρίχνονται στις θάλασσες της Μεσογείου κάθε λεπτό που περνάει. Σταματήστε να φαντάζεστε. Γιατί συμβαίνει ακριβώς αυτό που περιγράφεται παραπάνω. Και είναι πλαστικά μπουκάλια (και άλλα πλαστικά είδη) που έχουμε αγοράσει για μια πρόσκαιρη, λίγων λεπτών, χρήση.

Υιοθέτησε μια παραλίαΑν και το φόντο ήταν ειδυλλιακό – η παραλία του Αλίμου – η ομάδα της WWF Ελλάς και οι στρατηγικοί συνεργάτες τους, έδιναν νωρίτερα την εφιαλτική διάσταση της κατανάλωσης πλαστικού που έχει ήδη βραχυκυκλώσει τα θαλάσσια οικοσυστήματα της χώρας μας και του πλανήτη. Γι’ αυτό και εγκαινίασαν την δράση «Υιοθέτησε μια παραλία» σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών (και της νέας γενιάς ειδικότερα) για το πλαστικό τους αποτύπωμα που, με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο, απορρίπτεται στον υδροφόρο ορίζοντα και στις θάλασσες μας.

Διαδικασία καθαρισμού στην παραλία Θυμάρι Αττικής.

Η ενέργεια της υιοθεσίας μιας παραλίας δεν είναι ένα ακόμα πρόγραμμα καθαρισμού παραλίας (τα οποία είναι εξαιρετικά χρήσιμα από μόνα τους) αλλά είναι, όπως εξηγεί ο υπεύθυνος του προγράμματος Ντίνος Τσουκαλάς, αλλά «μια ενέργεια που θα οργανώνεται από πολίτες – τοπικές ομάδες, συλλογικότητες, απλούς εθελοντές – στο πλαίσιο της οποίας θα επιλέγουν μια παραλία και θα συλλέγουν, θα καταμετρούν και θα κατηγοριοποιούν τα απορρίμματα». Οι ίδιοι πολίτες, δηλαδή, θα μπαίνουν σε ρόλο ερευνητή και επιστήμονα (την διαδεδομένη στο εξωτερικό πρακτική citizen science) καθώς τα σκουπίδια και τα στοιχεία που θα συλλέγουν θα καταχωρούνται ως στατιστικά στην επίσημη βάση της ιστοσελίδας του WWF.

photo: John Cameron/unsplash

Το πρόγραμμα ξεκίνησε πιλοτικά τον Απρίλιο, με 22 εθελοντικές ομάδες να έχουν υιοθετήσει ήδη 26 παραλίες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Οι πρώτες 11 καταγραφές που έγιναν σε παράκτιες ζώνες από τη Θεσσαλονίκη έως τα Χανιά, δίνουν μια πρώτη εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος. Κατά μέσο όρο, καταγράφηκαν 925 απορρίμματα ανά 100 μέτρα ακτογραμμής, τη στιγμή που η ΕΕ έχει θεσπίσει ως ανώτατη οριακή τιμή τα 20 απορρίμματα ανά 100 μέτρα, προκειμένου να διατηρηθεί η καλή περιβαλλοντική κατάσταση της ακτογραμμής.

Επίσης, από την καταγραφή προέκυψε πως τα συχνότερα απορρίμματα στις παραλίες είναι τα αποτσίγαρα, τα πλαστικά καπάκια και τα κομμάτια πλαστικού, τα καλαμάκια και τα μωρομάντηλα. Ο μεγαλύτερος αριθμός απορριμμάτων ανά 100 μ. καταγράφηκε στην παραλία Κλαδισού Χανίων (3.790 τεμάχια), ενώ ο μικρότερος στην παραλία του Άη Γιώργη στη Νάξο (195 τεμάχια).

Photo: Brian Yurasits /unsplash

Κάθε ομάδα υιοθετεί μία συγκεκριμένη παραλία και εκπαιδεύεται από στελέχη του WWF Ελλάς στη διαδικασία παρακολούθησης και καταγραφής των απορριμμάτων. Η δράση επαναλαμβάνεται περιοδικά δύο με τέσσερις φορές τον χρόνο για τη δημιουργία χρονοσειρών και τα δεδομένα από τις καταγραφές καταχωρούνται στην ιστοσελίδα adoptabeach.wwf.gr, ώστε να είναι δημόσια διαθέσιμα προς όλους.

Οι σύμμαχοι της προσπάθειας είναι ήδη υπολογίσιμοι. Το σώμα των Ελλήνων προσκόπων, με το δίκτυο των 350 προσκοπικών συστημάτων που, παραδοσιακά αποτελούνται από παιδιά και εφήβους, θα συνδράμει στην ευεργετική υιοθεσία παραλιών σε βάθος διετίας. «Η προσκοπική κίνηση είναι η μακροβιότερη παιδαγωγική κίνηση στη χώρα που διδάσκει στα παιδιά να σέβονται τη φύση. Επιμένουμε σε αυτές τις αξίες εδώ και πάνω από 30 χρόνια, όταν ακόμα η έννοιες για την προστασία του περιβάλλοντος ήταν άγνωστη. Σήμερα οι κίνδυνοι από την αλόγιστη χρήση πλαστικών είναι τεράστια. Ας προσπαθήσουμε ν’ ανατρέψουμε τη ζημιά που ήδη γίνεται» επισημαίνει ο Χριστόφορος Μητρομάρας, γενικός έφορος των Ελλήνων Προσκόπων.

Την ίδια ώρα, τον κύκλο δράσεων στηρίζει το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) αφού όπως τονίζει η ερευνήτρια του, Χριστίνα Ζέρη «είναι πολύ σημαντικό οι πολίτες να κάνουν χρήση της επιστημονικής μεθοδολογίας, να παράγουν επιστήμη και δεδομένα. Μόνο τότε όλοι μαζί θα κατανοήσουμε το πρόβλημα και συμμετέχουμε στη λύση του».

Αρωγός της προσπάθειας και η τέχνη, δια μέσου των πρεσβευτών της WWF Ελλάς των Onirama που έχουν αναλάβει να μεταφέρουν το μήνυμα του προγράμματος «Υιοθέτησε μια παραλία» στους fans και τους ακολούθους τους. «Είναι υποχρέωση από το βήμα που μας δίνετε να περάσουμε μηνύματα και να δώσουμε χρήσιμες πληροφορίες. Η φύση είμαστε εμείς και πρέπει να μπούμε σε δράση» τόνιζε νωρίτερα ο frontman της μπάντας, Θοδωρής Μαραντίνης.

• Η Ελλάδα εκτιμάται ότι παράγει περίπου 700.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων ετησίως ή 68 κιλά πλαστικών κατά κεφαλήν, από τα οποία μόλις το 10% οδηγείται στην ανακύκλωση
• Η εισροή τουριστών στις παραθαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας αυξάνει την παραγωγή απορριμμάτων έως και 26% κατά την περίοδο αιχμής.
• Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο διαρρέουν στο περιβάλλον σχεδόν 40.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων.
• 11.500 τόνοι από αυτά καταλήγουν στη Μεσόγειο, εκ των οποίων το 28% προκύπτει από θαλάσσιες πηγές, όπως τα εγκαταλελειμμένα ή πεταμένα στους βυθούς αλιευτικά δίχτυα και άλλα προϊόντα αλιευτικού εξοπλισμού.
• Σχεδόν το 70% αυτών των πλαστικών απορριμμάτων ρυπαίνει κάθε χρόνο τις ελληνικές ακτές.
• Η ελληνική οικονομία εκτιμάται όχι χάνει περίπου 26 εκατ. ευρώ ετησίως εξαιτίας της πλαστικής ρύπανσης, καθώς αυτή επηρεάζει την τουριστική, τη ναυτιλιακή αλλά και την αλιευτική οικονομία.
• Εκτιμάται ότι το 2018 δημιουργήθηκαν πάνω από 342 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων παγκοσμίως. Από αυτά μόλις το 21% οδηγήθηκε για ανακύκλωση, ενώ το μεγαλύτερο μέρος όταν δεν καταλήγει στο φυσικό περιβάλλον, οδηγείται σε χωματερές ή καίγεται σε αποτεφρωτές.

photo: Tim Hufner / unsplash

Η ευρωπαϊκή οδηγία 2019/904 για τα πλαστικά μιας χρήσης, έχει γίνει νόμος του κράτους (ν. 4736/2020) και επιτάσσει την έγκαιρη και σωστή εφαρμογή του. Βάσει του χρονοδιαγράμματος της νομοθεσίας αυτής:

• Από τον προσεχή Ιούλιο καταργούνται και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα εξής πλαστικά μιας χρήσης: Μπατονέτες / Μαχαιροπίρουνα / Πιάτα / Καλαμάκια / Αναδευτήρες ποτών / Πλαστικά στηρίγματα μπαλονιών / Περιέκτες τροφίμων κατασκευασμένοι από διογκωμένο πολυστυρένιο (φελιζόλ) / Περιέκτες ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο (φελιζόλ) και τα καπάκια και καλύμματά τους / Κυπελλάκια για ποτά από διογκωμένο πολυστυρένιο (φελιζόλ) και τα καπάκια και καλύμματά τους.
• Οι δήμοι θα πρέπει να έχουν κατασκευάσει και να λειτουργούν δημόσιες βρύσες σε παιδικές χαρές και δημοτικά γυμναστήρια, καθώς και να επεκτείνουν το δίκτυο κοινόχρηστων βρυσών σε πολυσύχναστα μέρη.
• Από τον Ιανουάριο του νέου έτους επιβάλλεται εισφορά 5 λεπτά του ευρώ για ποτήρια καφέ και δοχεία takeaway και 5 λεπτά για τα καπάκια τους. Κάθε πολίτης θα μπορεί να αγοράσει φαγητό ή ποτό, από καφέ, παντοπωλεία, σούπερ μάρκετ κλπ, με το δικό του σκεύος. Μάλιστα, προβλέπεται έκπτωση για όσους προμηθεύονται τρόφιμα με δικά τους σκεύη.
• Από τον Ιανουάριο του 2023 οι εταιρίες που παράγουν και διακινούν υγρά μαντηλάκια, μπαλόνια και είδη καπνού υποχρεώνονται να αναλάβουν το κόστος καθαρισμού, διαλογής, μεταφοράς και επεξεργασίας αυτών των πλαστικών απορριμμάτων. Ξεκινά η λειτουργία συστήματος επιστροφής εγγύησης για πλαστικές φιάλες (και πιθανά για φιάλες αλουμινίου και γυαλιού). Δηλαδή, όταν επιστρέφουμε το πλαστικό μπουκάλι στα κατάλληλα σημεία θα παίρνουμε πίσω ένα μέρος του αντιτίμου που δώσαμε για να αγοράσουμε το προϊόν. Στόχος είναι με αυτό το σύστημα να συλλέγεται το 77% των πλαστικών φιαλών που διατίθενται στην αγορά έως το 2025 και το 90% έως το 2029.
• Από τον Ιανουάριο του 2024 oι εταιρίες που παράγουν και διακινούν αλιευτικά εργαλεία καθίστανται υπεύθυνες για την ασφαλή συλλογή και ανακύκλωσή τους, ώστε να μην απορρίπτονται ανεξέλεγκτα στο θαλάσσιο περιβάλλον. Στόχος είναι να συλλέγεται τουλάχιστον το 40% των αποβλήτων αλιευτικών εργαλείων με σκοπό την ανακύκλωση έως το 2025.
• Από τον Ιούλιο 2024 oι πλαστικές φιάλες θα πρέπει να έχουν καπάκια που παραμένουν προσαρτημένα στο προϊόν, δεν θα απορρίπτονται δηλαδή ξεχωριστά.
• Από τον Ιανουάριο 2025 οι πλαστικές φιάλες PET θα πρέπει να διατίθενται στην αγορά με 25% ανακυκλωμένο υλικό.