Οι Φωτογραφικές Συναντήσεις επιστρέφουν στα Χανιά

Μετά από αλλεπάλληλες αναβολές που επέβαλλε η πανδημία, η 18η διοργάνωση των Φωτογραφικών Συναντήσεων, προγραμματισμένη, αρχικά, για το 2020, διεξάγεται τελικά στα Χανιά, από την Παρασκευή 4 έως και τη Δευτέρα 7 Ιουνίου 2021, σε μια έκδοση… «τσέπης», που περιλαμβάνει τρεις σημαντικές εκθέσεις φωτογραφίας και, αντί για το καθιερωμένο συνέδριο για την ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας, που για πρώτη φορά δεν θα πραγματοποιηθεί, μια παρουσίαση βιβλίου. Οι Φωτογραφικές Συναντήσεις πραγματοποιούνται με τη στήριξη του Δήμου Χανίων και της Περιφέρειας Κρήτης.

Η αρχή γίνεται την Παρασκευή 4 Ιουνίου, με την έκθεση του Κωνσταντίνου Γδοντάκη «Ερμηνείες: Αναγνώσεις τουριστικών τοπίων», που εγκαινιάζεται στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου, στο παλιό λιμάνι των Χανίων.

Ο Γδοντάκης αφουγκράζεται τη βαριά ανάσα ενός άρρωστου σώματος: του αμετάκλητα τουριστικοποιημένου γενέθλιου τόπου. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της επαναφωτογράφησης, δηλαδή της φωτογράφησης μιας τοποθεσίας από το ίδιο σημείο θέασης σε μια άλλη χρονική στιγμή, επιχειρεί με τα δίπτυχα που συνθέτει να εμπλέξει το κοινό σε σκέψεις σχετικά με τον τόπο, όπως αυτός απεικονίζεται στην πάροδο του χρόνου.

Τα δίπτυχά του δεν αρκούνται στην εποχιακή μεταμόρφωση του περιβάλλοντος, αλλά υποβάλλουν οπτικά έναν ρυθμό, όπου ο τόπος εισπνέει και εκπνέει τοπία. Τοπία νοτισμένα από τον λόγο σε δύο εκφάνσεις. Κάτω από τα δίπτυχα των τουριστικών τοπίων παραθέτει γραπτά τις βιωματικές εντυπώσεις των τουριστών γι’ αυτά, υποβάλλοντας ένα νέο νοηματικό τοπίο στην αντίληψη του θεατή.

«Αυτό που διατρέχει όλη την εργασία είναι η προσπάθεια να διαχειριστεί την έκπτωση του γενέθλιου τόπου του. Αν ο θεατής βρει το θάρρος να κοιτάξει κάτω από τις φευγαλέες εντυπώσεις των τουριστών και την ελεγειακή σαγήνη των τοπίων του Γδοντάκη, δεν μπορεί παρά να αισθανθεί την πικρή επίγευση του ριζικού εκφυλισμού και την απώλεια της πνευματικότητας του ελληνικού τοπίου», σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης Μανώλης Σκούφιας.

Νικόλαος Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφώφ

Μια ιστορική έκθεση, αποτέλεσμα της έρευνας και με επιμέλεια του Γιάννη Σταθάτου, θα φιλοξενηθεί στην γκαλερί South, η οποία διηγείται, μέσα από παλιές φωτογραφίες και ντοκουμέντα, τη μυθιστορηματική ζωή του ναυάρχου του αυτοκρατορικού ρωσικού στόλου Νικόλαου Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφώφ (1867-1946) που μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων κατέφυγε στην Ελλάδα και έγινε φαροφύλακας στην Ελαφόνησο της Κρήτης και εν συνεχεία στα Αντικύθηρα.

Ενδιαμέσως, συνοδεύει τον μέλλοντα τσάρο Νικόλαο στο ταξίδι του στην Άπω Ανατολή, γνωρίζεται με τη βασίλισσα Όλγα της Ελλάδας, υπηρετεί ως υποπλοίαρχος στην αυτοκρατορική θαλαμηγό, διορίζεται διοικητής του ρωσικού στόλου στη Μεσόγειο με βάση την Κρήτη, μάχεται με τον στόλο των Λευκών στη Μαύρη Θάλασσα και, τέλος, εγκαταλείπει την Κριμαία με τον περίφημο «Στόλο του Βράνγκελ» που κατευθύνεται στην Κωνσταντινούπολη με τα υπολείμματα του τσαρικού στρατού και περίπου 4.500 πρόσφυγες.

Από την Κωνσταντινούπολη κατεβαίνει στην Ελλάδα, προσκεκλημένος της βασίλισσας Όλγας, και φιλοξενείται από τη βασιλική οικογένεια στο Τατόι. Το 1922 παρουσιάζεται στη Διεύθυνση Φάρων και ζητά να προσληφθεί ως φαροφύλακας. Τοποθετείται στον καινούργιο φάρο στο Ελαφονήσι της Κρήτης. Το 1926 μετατίθεται  στο φάρο Απολυτάρες Αντικυθήρων, όπου παραμένει μέχρι την αποστρατεία του, το 1933. Στη συνέχεια, παραμένει στην Υπηρεσία Φάρων ως καθηγητής  φαροφυλάκων και, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συμβάλει στη διάσωση του Ιστορικού Αρχείου Αντικυθήρων. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τον βρίσκουν με καινούργια οικογένεια στα Κύθηρα, σε σπίτι που του παραχωρήθηκε από το ελληνικό κράτος, να ασκεί τα επαγγέλματα του καθηγητή των γαλλικών, του επιστάτη στο Γυμνάσιο Χώρας καθώς και του πρακτικού ιατρού.

Aufarbeitung: The Wall

Στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων εγκαινιάζεται τη Δευτέρα 7 Ιουνίου η μεγάλη έκθεση του Νίκου Παναγιωτόπουλου και της Πηνελόπης Πετσίνη «Παλίμψηστο», τμήμα πολυετούς (2009-2019) φωτογραφικού εγχειρήματος το οποίο εστιάζει σε τόπους μνήμης που αφορούν την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη.

Στην έκθεση παρουσιάζονται δύο ενότητες: Η πρώτη, με τίτλο «Aufarbeitung: The Wall», αφορά το Τείχος του Βερολίνου είκοσι χρόνια μετά την κατάρρευσή του, το 1989, όταν μετατράπηκε σε τόπο μνήμης με πολλαπλές –κατεξοχήν πολιτικές– λειτουργίες, αποκτώντας διεθνείς συμβολικές διαστάσεις και διεκδικώντας τη μερίδα του λέοντος στις μνημονικές αναπαραστάσεις του 20ού αιώνα.

Restricted Areas

Η δεύτερη, με τίτλο «Restricted Areas», εστιάζει σε χώρους που ήταν κάποτε «απόρρητοι» και απροσπέλαστοι στο κοινό, για να μετατραπούν  με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σε επίσημα ή ανεπίσημα μνημεία μέσα από μια διαδικασία διαρκών αναδιαπραγματεύσεων του παρελθόντος: Φυλακές της Stasi και της KGB, στρατιωτικά αντιατομικά καταφύγια και εγκαταστάσεις, το αρχηγείο της υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας, το υπόγειο αρχηγείο του σοβιετικού στρατού στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας.

Η «επεξεργασία του παρελθόντος», έννοια που χρωστάμε στον Αντόρνο, περιγράφει την επανεξέταση των ιστορικών γεγονότων μέσα από τη διαχείριση ενός συχνά αμφιλεγόμενου υλικού που προκαλεί αμηχανία και συγκρούσεις σε βαθμό που πολλοί να την αποκαλούν «μάχη της μνήμης». Είναι μέσω αυτής της επεξεργασίας που οι χώροι, έχοντας χάσει πια τη χρήση τους, μετατρέπονται σε μνημονικούς τόπους, σε συμβολικά πεδία επιτέλεσης της μνήμης, παίζοντας έτσι βασικό ρόλο στη διαδικασία παραγωγής της δυναμικής εκείνης διεργασίας που οι σύγχρονοι ιστορικοί αποκαλούν «πολιτισμική μνήμη».

Τέλος, το Σάββατο 5 Ιουνίου, στη γκαλερί South, παρουσιάζεται ο πρώτος τόμος της σειράς Ελληνικές Φωτογραφικές Μελέτες, με τίτλο «Φωτογραφία και συλλογικές ταυτότητες» που κυκλοφόρησε πρόσφατα, σε επιμέλεια Πηνελόπης Πετσίνη – Γιάννη Σταθατου, από τις εκδόσεις Κουκκίδα και περιλαμβάνει 17 δοκίμια επιλεγμένα από τα φωτογραφικά συνέδρια που πραγματοποιήθηκαν από το 2002 έως και σήμερα, στα Κύθηρα και στα Χανιά.

Ο τόμος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από τη συμβολή της φωτογραφίας στην εθνική εξωτερική πολιτική μέχρι την αναπαραγωγή δυτικών στερεοτύπων περί γραφικότητας, και από τη χρήση της δημώδους φωτογραφίας ως ιστορικό και πολιτισμικό τεκμήριο μέχρι την επαναδιαπραγμάτευσή της προς την κατεύθυνση της αμφισβήτησης παραδοσιακών αξιών και μύθων. Αποτελεί έτσι ένα μωσαϊκό που παρέχει στον αναγνώστη υλικό για να προσεγγίσει, να μελετήσει και να αξιολογήσει τόσο την ελληνική φωτογραφία από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα όσο και τον φωτογραφικό λόγο που αναπτύχθηκε τις δύο τελευταίες δεκαετίες.