Αρχοντικό Αναργύρου στις Σπέτσες: Το ιστορικό κτίριο θα αποκατασταθεί και γίνει χώρος πολιτισμού

Ο Πρόεδρος Πέτρος Πετρακόπουλος και η Εκτελεστική Επιτροπή του Ιδρύματος της Αναργυρείου & Κοργιαλενείου Σχολής Σπετσών ανακοίνωσαν την επίλυση του χρονίζοντος προβλήματος της αποκατάστασης του Αρχοντικού του Σωτηρίου Αναργύρου. Η ανακοίνωση έχει ως εξής:

“Την Τετάρτη 9/6/2021 το Περιφερειακό Συμβούλιο της Περιφέρειας Αττικής υπερψήφισε την 1η τροποποίηση του προγράμματος εκτελεστέων έργων της Περι­φέ­ρειας Αττικής, στην οποία περιλαμβάνεται το έργο: Αποκατάσταση οικίας Σ. Αναργύρου στις Σπέτσες και μετατροπή της σε πο­λιτιστικό πόλο – χώρο εκθέσεων, προϋπολογισμού 2.500.000 € (συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.)

Η αποκατάσταση του αρχοντικού Σ. Αναργύρου αποτέλεσε επί έτη πάγιο αίτημα της κοινω­νίας των Σπετσών. Το εμβληματικό αυτό κτίριο, το οποίο δεσπόζει της Ντάπιας, βρίσκεται εδώ και χρόνια σε αχρησία, παρουσιάζοντας σημαντικές ζημίες, κυρίως όσον αφορά στη στατικότητα των δαπέδων, η οποία προήλθε το 1997 από ανεξέλεγκτη εισροή βροχίνων υδάτων, και στην καταστροφή των πολλών τοιχογραφιών κι οροφογραφιών, είτε ωσαύτως από την εισροή των υδάτων, είτε από τον επιχρωματισμό τους τη περίοδο που είχε ενοι­κιαστεί σε γόνους γνωστής οικογένειας τραπεζιτών. Οι διάφορες ενδιάμεσες προσπάθειες αποκατάστασης απέτυχαν, είτε λόγω ψευδών υποσχέ­σεων, είτε εξ αιτίας της άρνησης αποδοχής ιδιωτικής βοήθειας, είτε για άλλους λόγους.

Η σημερινή Ε.Ε. έθεσε την αποκατάσταση του αρχοντικού ως πρώτη προτεραιότητά της. Συνέχισε τις συνομιλίες του πλειοδότη προηγούμενου διαγωνισμού, σε πολύ καλό επίπεδο, αλλά η έλευση της πανδημίας ακύρωσε τις προσπάθειες. Παράλληλα, όμως, κινήθηκε και προς Δημόσιους φορείς, με το σκεπτικό, ότι η όποια συνέρ­γεια με αυτούς θα διατηρούσε το δημόσιο χαρακτήρα του κτιρίου και τη δυνατότητα απρο­σκό­πτων επισκέψεών του, σε αντίθεση με τις προτάσεις ιδιωτικής χρήσης, οι οποίες προέ­βλεπαν φειδωλή και υπό όρους επισκεψιμότητα.

Στην κατεύθυνση αυτή ολοκλήρωσε τις υφι­στά­μενες μελέτες κι επέλυσε τις όποιες εκκρεμότητες, ετοιμάζοντας έναν πλήρη φάκελο. Στη προσπάθειά της αυτή, η Ε.Ε. βρήκε ιδανικούς συμμάχους τον Περιφερειάρχη Αττικής κ. Γ. Πατούλη, που αποδέχθηκε αποφασιστικά την ανάληψη της διάθεσης των σχετικών κονδυλίων από τη Περιφέρεια, και την αρμόδια για τις Σπέτσες Αντιπεριφερειάρχη Νήσων κ. Β. Θεοδωρα­κοπούλου-Μπόγρη, η οποία επιβεβαίωσε τη βαθειά ευαισθησία κι αγάπη της για τον πολιτισμό, αλλά και για τις Σπέτσες, υιοθετώντας με θέρμη το έργο. Για τους λόγους αυτούς, είμαστε βαθειά υπόχρεοι προς αμφότερους, αφού χωρίς αυτούς και την Περιφέρεια Αττικής γενικότερα δεν θα υπήρχε η σημαντική αυτή εξέλιξη.

Περαιτέρω, οφείλουμε να ευχαριστήσουμε και την Υπουργό Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως, για την διαρκή υποστήριξη των αιτημάτων μας και την προσωπική της παρέμβαση, τον Αντι­περιφερειάρχη Οικονομικών της Περιφέρειας Αττικής κ. Πέππα, τους βουλευτές Πειραιώς, που πάντα στέκονται αρωγοί στις δράσεις του Ιδρύματος της ΑΚΣΣ και ειδικά για το αρχον­τικό, τον Προϊ­στάμενο της Διαχειριστικής Αρχής της Περιφέρειας κ. Δρόση, τους μελετητές του έργου και όλους όσοι βοήθησαν να τελεσφορήσει η όλη προσπάθεια. Τέλος, δεν θα πρέπει να παραλείψει κανείς να εξάρει τη συνδρομή της Ε.Ε. 2013-16, υπό τον καθηγητή κ. Κων/νο Στεφάνου και, πέραν αυτού, ιδιαιτέρως του διακεκριμένου νομικού (νύν Προέδρου του Δ.Σ. Σπετσών) κ. Αθ. Λαμ­πρόπουλου, για την προετοιμασία του φακέλου υποβολής του έργου στο Υπ. Πολιτισμού και την διεκπεραίω­ση σε μεγάλο μέρος των απαιτουμένων γραφειοκρατικών και τεχνικών διαδικασιών κι εγκρίσεων.

Τέλος, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος της ΑΚΣΣ θεωρεί υποχρέωσή του να ευχαριστήσει τα μέλη της Ε.Ε., τα οποία αντιτάχθηκαν με σθένος στις όποιες αντιδράσεις και προσκόμματα παρου­σιάστηκαν στη πορεία της επίτευξης αυτής της σημαντικής συμφωνίας. Στη συνέχεια προβλέπεται η υπογραφή προγραμματικής σύμβασης με την Περιφέρεια Αττικής και η ρύθμιση γραφειοκρατικών θεμάτων, για όλα τα οποία θα γίνεται ενημέρωση. Προσβλέπουμε όλοι στη μέρα που το αποκατεστημένο αρχοντικό θα ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό, στη μνήμη του μεγάλου ευεργέτου.”

Το αρχοντικό του Αναργύρου έχει μεγάλη ιστορία, 100 περίπου χρονών και συνδέθηκε στενά με την πολυκύμαντη ζωή και του ιδιοκτήτη του και του νησιού ολόκληρου. Περιβλήθηκε με τον θαυμασμό κατοίκων του νησιού. Άνοιξε τις πόρτες του για να υποδεχθεί εστεμμένους και προσωπικότητες της εποχής. Αφουγκράστηκε ατελείωτες συζητήσεις για έργα μεγάλα. Είδε με τρόμο στα δίσεκτα χρόνια της κατοχής ανθρώπους στερημένους και τους βοήθησε. Στα κατοχικά και τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια, στέγασε τις δημοτικές αρχές και το δημοτικό νοσοκομείο. Έκτοτε πέρασε χρόνια αγωνίας και αργού θανάτου, καθώς το Ίδρυμα, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας, αδυνατούσε να το αναστηλώσει.

Μετά την επιστροφή και τη μόνιμη εγκατάσταση στη γενέτειρά του, το 1899, ένα από τα κύρια μελήματα του Σωτ. Ανάργυρου ήταν η κατασκευή οικίας αντάξιας της οικονομικής του επιφάνειας. Το 1902 βρέθηκε το οικόπεδο. Ένας χώρος σίγουρα ιδανικός. Στο κέντρο ακριβώς της πόλης, ανάμεσα στα παλιά αρχοντικά της Μπουμπουλίνας και του Μπόταση, σε κυρίαρχη θέση, με θέα καταπληκτική προς τη θάλασσα. Ο Σωτ. Ανάργυρος ανέθεσε την εκπόνηση των σχεδίων του αρχοντικού στον Αρχιτέκτονα Παν. Ζήζηλα. Οι οδηγίες του ήταν σαφείς. Φιλοδοξούσε να χτίσει ένα αρχοντικό που να μοιάζει με αρχαίο αιγυπτιακό ανάκτορο ή ναό.

Την άνοιξη του 1903 όλα ήταν έτοιμα για την ανέγερση. Επιστράτευσε τους καλύτερους τεχνίτες του νησιού και με αυτεπιστασία μέσα σ’ ένα χρόνο όρθωσε το λαμπρότερο οικοδόμημα των Σπετσών των αρχών του αιώνα. Η ανέγερση του αρχοντικού με πρωτοφανή για την εποχή εκείνη κινητοποίηση τεχνιτών και αφειδώλευτη χρησιμοποίηση μοντέρνου οικοδομικού υλικού, στοίχισε γύρω στις 100.000 χρυσές δραχμές, ποσό ιδιαίτερα σημαντικό για το 1903.

Ο Ανάργυρος ωστόσο στην επιθυμία του να καινοτομήσει απέφυγε να προσαρμόσει δομικά και αισθητικά το ύφος του σπιτιού του στις αυστηρές γραμμές των οικοδομών του νησιού. Το διώροφο αρχοντικό ορθώνεται στο μέσον ενός τετράγωνου σχεδόν οικοπέδου ενός περίπου στρέμματος. Κύριο κτίσμα, κήπος, χώροι βοηθητικοί, προστατεύονται από υψηλό μανδρότοιχο ιδιαίτερης καλαισθησίας.

Μπαίνοντας κανείς από την κεντρική είσοδο στον κήπο του αρχοντικού, αντικρύζει θέαμα μοναδικό. Στα πόδια του εκτείνεται βοτσαλόστρωτος διάδρομος με ποικίλες παραστάσεις, πλαισιωμένος από φοίνικες. Στο τέλος του διαδρόμου ορθώνεται η μαρμάρινη πλατιά σκάλα, που οδηγεί στην επιβλητική πόρτα του ισογείου. Στο ύψος του τρίτου σκαλοπατιού, δεξιά και αριστερά, στέκονται δύο αιγυπτιακές σφίγγες.

Το ισόγειο περιβάλλεται ολόγυρα από ευρύχωρη βεράντα στα κράσπεδα της οποίας «φυτρώνουν» συμμετρικά υψηλοί κίονες. Πάνω στις πλατιές τετράγωνες κεφαλές των κιόνων στηρίζεται η βεράντα του άνω ορόφου. Έτσι γύρω από το ισόγειο σχηματίζεται περίστηλη τετράγωνη στοά που ζώνει το αρχοντικό. Στην οροφή της στοάς υπήρχαν θαυμάσιες τοιχογραφίες που σήμερα είναι καλυμμένες.

Η είσοδος στο ισόγειο είναι μεγαλοπρεπέστατη, θυμίζοντας πύλη αρχαιοελληνικού ναού. Η κεντρική θύρα οδηγεί σ’ έναν ευρύ διάδρομο που τέμνει αξονικά τον κάτω όροφο σε δύο ισομερείς πτέρυγες. Στην ανατολική πτέρυγα συναντάμε το σαλόνι και στη συνέχεια τη σάλα, την τραπεζαρία, θαυμάσιας διακοσμητικής, ενώ στη δυτική, το επίσημο γραφείο του Ανάργυρου, το επιβλητικό κλιμακοστάσιο και την κουζίνα.

Η προσπέλαση στον άνω όροφο γίνεται από εντυπωσιακή εσωτερική σκάλα, μοναδικής καλλιτεχνίας. Ανεβαίνοντας κανείς στην κορυφή της κλίμακας, συναντά ένα μικρό προθάλαμο. Από τον προθάλαμο, διαμέσου μιας πόρτας, οδηγείται στο χωλ. Το χωλ οδηγεί στο σαλόνι, το λαμπρότερο δωμάτιο του άνω διαμερίσματος, που καταλαμβάνει τη μισή βόρεια πτέρυγα. Από το σαλόνι περνά κανείς στην κρεβατοκάμαρα που βρίσκεται στη βορειανατολική γωνιά του διαμερίσματος. Νότια της κρεβατοκάμαρας, υπάρχει ένα άλλο μικρότερο δωμάτιο. Πιθανότατα, χρησιμοποιούταν σαν βεστιάριο. Τη νοτιοανατολική γωνιά του διαμερίσματος καταλαμβάνει ένα μεγάλο δωμάτιο που στα χρόνια του Ανάργυρου χρησίμευε για πρόχειρη τραπεζαρία και γραφείο αυστηρά προσωπικό. Σ’ αυτό το ιδανικό για περισυλλογή και αυτοσυγκέντρωση χώρο, ο Ανάργυρος συνέλαβε τα μεγαλεπήβολα σχέδια του.