Προπύλαια: 182 χρόνια από την θεμελίωση του εντυπωσιακού νεοκλασικού στην οδό Πανεπιστημίου
Όσοι τύχει να περάσουν από την οδό Πανεπιστημίου, σίγουρα θα σταματήσουν το βλέμμα τους στο υπέροχο και επιβλητικό αυτό κτίριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου.
Σαν σήμερα, 2 Ιουλίου του 1839, θεμελιώθηκε το κτίριο των Προπυλαίων στην οδό Πανεπιστημίου, το οποίο ανήκει στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα σχέδια του εμβληματικού αυτού κτιρίου σχεδίασε ο Δανός αρχιτέκτονας Hans Christian Hansen και προοριζόταν εξαρχής να αποτελέσει το κέντρο του νεοσύστατου Πανεπιστημίου της Αθήνας.
Η ιστορία του εμβληματικού κτιρίου
Πανεπιστήμιο Αθηνών ή αλλιώς Προπύλαια. Φωτογραφία: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Το κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα γνωστά Προπύλαια, μέσα στους σχεδόν δύο αιώνες λειτουργίας του έχει αποτελέσει χώρο για πολλές ιστορικές, αλλά και μη, εκδηλώσεις. Οι αίθουσες του κτιρίου αποτέλεσαν χώρους εκπαίδευσης, συναναστροφής και διαμαρτυρίας. Στο εσωτερικό και στον περίβολό του έλαβαν χώρα μια σειρά εκδηλώσεις, ενώ μέσα σε αυτά τα 182 χρόνια, στους κόλπους του κτιρίου έχει φιλοξενηθεί η Βουλή των Ελλήνων, η Εθνική Βιβλιοθήκη, πολυάριθμα μουσεία καθώς και εργαστήρια.
Ένα πολύ μεγάλο τμήμα των χρημάτων για την ανέγερση των Προπυλαίων ήταν μέρος της δωρεάς Ελλήνων του εξωτερικού, ξένων ηγεμόνων, όπως του ηγεμόνα της Σερβίας Μίλος Οβρένοβιτς, του Όθωνα και πολλών πολιτών του νέου κράτους. Το 1843 ολοκληρώθηκε η πρόσθια πτέρυγα του κτιρίου, στο ισόγειο της οποίας δημιουργήθηκαν τέσσερις αίθουσες διδασκαλίας. Το 1846, το ποσό που είχε συγκεντρωθεί από τις δωρεές, μαζί µε κρατική ενίσχυση χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της πίσω πλευράς και της αίθουσας εκδηλώσεων του κτιρίου, που ολοκληρώθηκε το 1851.
Μέρος της τοιχογραφίας της εσωτερικής πρόσοψης των Προπυλαίων. Φωτογραφία: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η διακόσμηση του κτιρίου, που μαγνητίζει ακόμα και τα πιο δύσκολα βλέμματα. Συγκεκριμένα, η τοιχογραφία που κοσμεί την εσωτερική πρόσοψη των Προπυλαίων αποτελεί ένα αριστούργημα της ζωγραφικής τέχνης και έχει αποτελέσει θέμα συζήτησης αλλά και ανάλυσης. Στην τοιχογραφία παρατηρούμε τον Όθωνα, καθισμένο σε ένα θρόνο, περιτριγυρισμένο από τις αναγεννημένες στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, Επιστήμες.
Οι Επιστήμες έχουν αποτυπωθεί ως γυναικείες μορφές, κατά τα πρότυπα της Αναγέννησης. Αριστερά και δεξιά αυτής της απεικόνισης, εξιστορείται ο αρχαίος κόσμος, από τις απαρχές της δημιουργίας της σύγχρονης ανθρωπότητας, με τον Προμηθέα. Στη συνέχεια παρουσιάζεται μία σειρά ξεχωριστών προσωπικοτήτων του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Γνωστοί φιλόσοφοι, πολεμιστές, πολιτικοί και ποιητές που σημάδεψαν τον ελληνικό χώρο. Η διαδρομή αυτή στον χρόνο ολοκληρώνεται µε τον Απόστολο Παύλο, ο οποίος συμβολίζει τη μετάβαση από την ειδωλολατρία στον χριστιανισμό.
Το σχέδιο της τοιχογραφίας είχε αρχικά ανατεθεί το 1861 στον ζωγράφο Καρλ Ραλ, από τον βαρώνο Συµεών Σίνα, ο οποίος είχε αναλάβει και τη χρηματοδότηση. Τελικά, η τοιχογραφία έμελλε να ολοκληρωθεί 27 χρόνια μετά, το 1888. Ο θάνατος του Καρλ Ραλ, οδήγησε στην ανάθεση της τοιχογραφίας στον ζωγράφο Έντουαρντ Λεµπιέτσκι, µε δαπάνη του ομογενούς από την Βιέννη, Στέργιου Δούµπα.
Η εξωτερική όψη των Προπυλαίων έχει οριστικοποιηθεί από το 1870 και δεν έχει υποστεί αλλαγές από τότε. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει όμως και για τους εσωτερικούς χώρους. Οι συνεχείς μεταβολές του εσωτερικού του κτιρίου εξασφάλιζαν τις διαφορετικές λειτουργίες των χώρων του. Εκτός από πανεπιστημιακές αίθουσες διδασκαλίας, οι χώροι του κτιρίου μετατράπηκαν σε βιβλιοθήκες, μουσεία, εργαστήρια, ανατομείο, χημείο, γραφεία διοικητικών υπηρεσιών, ακόμη και σε αίθουσες διεξαγωγής των εργασιών του Κοινοβουλίου.
Σε όλο τον 20ο αιώνα, και μέχρι πριν από κάποια χρόνια, χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες πέρασαν ένα σημαντικό μέρος των φοιτητικών τους χρόνων στους χώρους των Προπυλαίων. Σήμερα, οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να ζήσουν λίγη από την δόξα του την ημέρα της αποφοίτησής τους ή κατά την διάρκεια εκδηλώσεων, που πολύ συχνά στεγάζονται στον ιστορικό χώρο του.
Η αίθουσα εκδηλώσεων στο κτίριο των Προπυλαίων. Φωτογραφία: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Πλέον, εκεί στεγάζονται οι διοικητικές υπηρεσίες του Πανεπιστημίου, η αίθουσα εκδηλώσεων με την περίτεχνη διακόσμηση και κάποια μεγάλα αμφιθέατρα, όπου καθημερινά φιλοξενούν επιστημονικές εκδηλώσεις και συνέδρια.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Εκτός από την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική του Πανεπιστημίου Αθηνών, υψηλού ενδιαφέροντος είναι και η έντονη παρουσία γλυπτών στον περίβολο του κτιρίου. Τον εξωτερικό χώρο των Προπυλαίων κοσμούν ανδριάντες σημαντικών προσώπων της νεότερης ελληνικής ιστορίας αλλά και στήλες πεσόντων. Διακρίνεται ο αδριάντας του Ρήγα Φεραίου, έργο του Ιωάννη Κόσσου το 1871, του Γρηγορίου του Ε’, έργο του Γεωργίου Φυτάλη το 1872, του Αδαµάντιου Κοραή, έργο επίσης του Ιωάννη Κόσσου μαζί με τον Γεώργιο Βρούτο το 1874. Ακόμα υπάρχουν γλυπτικές παραστάσεις του Γλάδστωνος, έργο του Γεωργίου Βιτάλη το 1888, του Ιωάννη Καποδίστρια, έργο του Γεωργίου Μπονάνου το 1931, η στήλη πεσόντων κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεµο του 1897, έργο του Γεωργίου Παπαγιάννη το 1901 και τέλος, από τον ίδιο γλύπτη, η στήλη πεσόντων κατά τον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο το 1919.
Για αρκετά χρόνια στο εσωτερικό του κτιρίου πραγματοποιούνταν ξεναγήσεις ανοιχτές για το κοινό με ένα μικρό συμβολικό αντίτιμο. Οι ξεναγήσεις περιλαμβάνουν τη γνωριμία με την Αθηναϊκή Τριλογία. Γνωστά ως Αθηναϊκή Τριλογία είναι τα κτίρια του Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας Αθηνών και της Εθνική Βιβλιοθήκης. Πλέον, λόγω των νέων δεδομένων που έφερε η πανδημία, οι ξεναγήσεις έχουν προσωρινά διακοπεί και σύντομα φαίνεται πως θα ξανά ξεκινήσουν.
Την επόμενη φορά που ο δρόμος θα οδηγήσει στην οδό Πανεπιστημίου, αξίζουν 10 λεπτά για να θαυμάσει κανείς αυτό το αριστούργημα της αρχιτεκτονικής αλλά και της ζωγραφικής και γλυπτικής τέχνης. Συχνά, στον όμορφο περίβολο του κτιρίου βρίσκονται πολύχρωμα κονφετί, που έχουν μείνει από κάποια πρόσφατη αποφοίτηση και θυμίζουν τον εμβληματικό ρόλο του κτιρίου στην εκπαίδευση, και όχι μόνο.
