Έλλη Μερκούρη: Είναι μοναδικό όταν οι θεατές ανακαλύπτουν την ομορφιά της νοηματικής γλώσσας

H Θεατρική Ομάδα Κωφών «Τρελά Χρώματα» παρουσιάζει για δεύτερη χρονιά το έργο του Λευκάδιου Χερν, «Ιστορίες Φαντασμάτων από την Ιαπωνία» στον Κήπο του Θεάτρου Χυτήριο.

Η ομάδα, που από την ίδρυσή της το 2009, έχει καταφέρει να αναδείξει νέους κώδικες στην υποκριτική έκφραση και τη θεατρική φόρμα, αξιοποιώντας με ανανεωτική ματιά την νοηματική γλώσσα, παράλληλα με την φωνητική ερμηνεία, τις αρχές του αυτοσχεδιασμού και τις τεχνικές του σωματικού θεάτρου, ετοιμάζεται να ανεβάσει τη δέκατη αυτή παραγωγή της, για μόλις έξι παραστάσεις. 

Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στην παράσταση είναι το γεγονός πως συμμετέχουν κωφοί και ομιλούντες ηθοποιοί, οι οποίοι μέσα από αυτό το «μπέρδεμα» διαφορετικών γλωσσικών στοιχείων, τη γλώσσα του σώματος και τη νοηματική γλώσσα με ταυτόχρονη φωνητική ερμηνεία, έχουν ως στόχο να μάς μεταφέρουν μέσα από ένα ξεχωριστό, ποιητικό ταξίδι, σε έναν κόσμο όπου το υπερφυσικό στοιχείο πρωταγωνιστεί σε παμπάλαιους μύθους της Άπω Ανατολής.

Με αφορμή το ανέβασμα του έργου του Λευκάδιου Χερν, μιλήσαμε με την σκηνοθέτιδα και υπεύθυνη της Θεατρικής Ομάδας Κωφών «Τρελά Χρώματα», Έλλη Μερκούρη, η οποία μάς μίλησε μεταξύ άλλων για το ίδιο το έργο και τη δική της προσέγγισή πάνω σε αυτό, την συνεργασία της με την θεατρική ομάδα, αλλά και το ζήτημα της αναπηρίας στον χώρο της Τέχνης.

Η ιαπωνική κουλτούρα ενέχει έναν τελετουργικό χαρακτήρα και το έργο του Χερν αποτελεί μια εξαιρετική συλλογή ιστοριών με φόντο τη μυστηριακή ατμόσφαιρα ενός άλλου κόσμου, που μάς προσκαλεί να αισθανθούμε την κουλτούρα της Άπω Ανατολής. Οι δε ήρωες δρουν και λειτουργούν σε υπερφυσικούς κόσμους, γεμάτους οπτασίες, στοιχειά, δαιμονικές θεότητες και παράξενα όντα, ενώ οι νεκροί δεν ζουν σε έναν Άλλο Κόσμο, αλλά δίπλα στους ζωντανούς.

Είναι γνωστή η αίσθηση του στυλιζαρίσματος και της γεωμετρίας που εμπεριέχονται στον ιαπωνικό πολιτισμό, γεγονός που έχει άμεση αναφορά στη γλώσσα της νοηματικής με τις αντίστοιχες  χειρομορφές. Αυτοί οι κόσμοι μπορούν να συνδυάζουν τη σωματικότητα, μεταφέροντας τον θεατή σε μια άλλη οπτική πραγματικότητα.

Το να ενώνεις διαφορετικά γλωσσικά στοιχεία είναι από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί να συμβούν επάνω στη σκηνή.

Το να ενώνεις διαφορετικά γλωσσικά στοιχεία είναι από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί να συμβούν επάνω στη σκηνή. Οι λέξεις-δράσεις αναδεικνύουν διαφορετικά νοήματα και παίρνουν άλλες διαστάσεις, συνδυασμένες και με τη γλώσσα της νοηματικής, αναδεικνύοντας θέματα για την ανθρώπινη επικοινωνία, την πίστη, και την ελπίδα, αλλά πάντοτε συνδεδεμένες με τον θάνατο.

Τα ιδιαίτερα στοιχεία του ιαπωνικού θεάτρου είναι ιδιαίτερα γνωστά για το στυλιζάρισμα, αλλά και για τον χορό. Στην παράσταση, τα στοιχεία αυτά τα χρησιμοποιούμε ως έμπνευση, δημιουργώντας κάποιες προεκτάσεις. Επιπλέον, χρησιμοποιούμε μια διαφορετική μορφή τέχνης το Visual Vernacular, η οποία συνδυάζει στοιχεία ποίησης, παντομίμας και νοηματικής γλώσσας με κινηματογραφικές τεχνικές. Στη συγκεκριμένη παράσταση συνδυάζεται και με συμβολικές χειρονομίες (mudras) των Ασιατικών παραδόσεων. Είναι σαν να μπλέκονται και άλλες γλώσσες επί σκηνής, οι οποίες έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: τη χρήση των χεριών με εκφραστικό τρόπο, δίνοντας στα πράγματα μια διαφορετική  οπτική διάσταση.

Το να επικοινωνεί ένας κωφός ηθοποιός με έναν ακούοντα ηθοποιό επί σκηνής αποτελεί σίγουρα μια ξεχωριστή συνθήκη.

Κατά τη διάρκεια της παράστασης πραγματοποιείται εναλλαγή διαφορετικών ρόλων από όλους τους ηθοποιούς και οι ήρωες/ηρωίδες που ενσαρκώνουμε όλοι είναι πνεύματα που ασκούν ισχυρή επιρροή στους ανθρώπους. Επομένως, για έναν ηθοποιό μια τέτοιου είδους εμπειρία δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια εμπειρία γεμάτη πρόκληση. Επιπλέον, το να επικοινωνεί ένας κωφός ηθοποιός με έναν ακούοντα ηθοποιό επί σκηνής αποτελεί σίγουρα μια ξεχωριστή συνθήκη, καθώς οι δυο καλλιτέχνες μπορεί να συνομιλούν μέσω μιας ιδιαίτερης αισθαντικότητας και να βιώνουν μια βαθιά επικοινωνία μέσω της σκηνικής πράξης .

Ο Χερν γράφει για την ομορφιά του ιαπωνικού πολιτισμού, ενώ μέσα από τους μύθους του, δεν μπορούμε να μην παραλληλίσουμε τις κοινές ρίζες που έχουν όλοι οι  πολιτισμοί. Όλοι αυτοί οι μύθοι θυμίζουν τους μύθους κάθε πολιτισμού, είτε αυτοί είναι του ελληνικού, του ιαπωνικού ή του ινδικού πολιτισμού.

Η ανταπόκριση των θεατών μέχρι σήμερα σε όλο αυτό που κάνουμε είναι βαθιά συγκινητική και σχεδόν αφοπλιστική και αυτό θα θέλαμε να συνεχίσει να συμβαίνει. Επίσης, είναι μοναδικές οι στιγμές όταν αφουγκράζεσαι ότι οι θεατές ανακαλύπτουν την ομορφιά μιας τόσο εκφραστικής γλώσσας, όπως είναι η νοηματική γλώσσα.

Τις εμπειρίες που έχω αποκομίσει μέσα από αυτή τη μοναδική συνεργασία θα μπορούσα πολύ δύσκολα να τις περιγράψω. Αυτό που μπορώ να πω είναι μόνο ότι αισθάνομαι πραγματικά τυχερή που έζησα ένα τόσο μοναδικό ταξίδι ζωής και αισθήσεων…

Το δίγλωσσο θέατρο που προτείνουμε χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη, υπομονή και επιμονή. Είναι γεγονός ότι υπήρξαν πολλές δυσκολίες και εμπόδια και πάντοτε ο καθένας από εμάς πραγματικά προσπαθεί να ξεπερνάει τον εαυτό του. Υπήρξαν στιγμές που δεν πιστεύαμε πόσα πολλά εμπόδια παρουσιάζονταν ξαφνικά μπροστά μας και σε πόσα ζητήματα που προέκυπταν, καλούμασταν να βρούμε λύσεις και μάλιστα άμεσες. Στο τέλος όμως, με έναν μαγικό τρόπο όταν άρχιζε η παράσταση, όλα βρίσκονταν στη θέση τους και ο καθένας ήταν εκεί έτοιμος να προσφέρει την ψυχική του ύπαρξη με ευγένεια και σεβασμό στον θεατή που είχε κάνει τον κόπο να έρθει σε αυτή την συνάντηση.

Το θέατρο υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντοτε ευτυχώς! Βρίσκεται εκεί για να αφυπνίζει, να ξυπνάει τις αισθήσεις, να καλλιεργεί…ίσως να δέχτηκε ένα μεγάλο πλήγμα και η πληγή ακόμη αιμορραγεί, μα θα επέλθει η ίαση και μετά την επούλωση αυτού του τραύματος, θα αναδυθεί μέσα από τα συντρίμμια και τα χαλάσματα πολύ πιο ισχυρό, γεμάτο φως και ελπίδα!