Φρίντα Κάλο: Η μποέμ καλλιτέχνις που ξεπέρασε τις προκλήσεις μέσα από την τέχνη
Σαν σήμερα, στις 13 Ιουλίου 1954, πεθαίνει η Φρίντα Κάλο, μία από τις πιο σημαντικές γυναίκες καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.
Γεννημένη στις 6 Ιουλίου 1907, η Φρίντα Κάλο έχει μια ιστορία ζωής που έχει γίνει σχεδόν τόσο δημοφιλής όσο η τέχνη της. Ο έντονα αυτοβιογραφικός χαρακτήρας του έργου της, καθώς και το ιδιαίτερο στυλ της με τα χαρακτηριστικά φρύδια, τα περίτεχνα μαλλιά και τα έντονα μεξικάνικα ρούχα, έκαναν τη Φρίντα Κάλο μια δημοφιλή φιγούρα τόσο στο Μεξικό όσο και πέρα από τα σύνορα του έθνους της, φήμη που απολαμβάνει η τέχνη της μέχρι σήμερα.
Έτσι, με αφορμή τη σημερινή επέτειο του θανάτου της, μαθαίνουμε λίγα περισσότερα πράγματα για τη γυναίκα που βρίσκεται πίσω από τους πολύχρωμους καμβάδες και τα αινιγματικό πρόσωπο.
Η Φρίντα Κάλο φωτογραφιζόμενη από τον πατέρα της, Γουλιέρμο Κάλο (1926)
Όταν ήταν ακόμα παιδί, η Κάλο ονειρευόταν να γίνει γιατρός, με την τέχνη να αποτελεί απλώς ένα χόμπι που καλλιεργούσε ο πατέρας της, ο οποίος ήταν φωτογράφος. Αυτό το όνειρο έληξε σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, όταν ένα τρομακτικό ατύχημα από το οποίο επέζησε, την ανάγκασε να μείνει στο νοσοκομείο για μήνες. Μάλιστα, ο σοβαρός τραυματισμός της σπονδυλικής της στήλης έφερε ως αποτέλεσμα δεκάδες επεμβάσεις και χρόνιους πόνους.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο πατέρας της δημιούργησε ένα ειδικό καβαλέτο που της επέτρεψε να ζωγραφίσει στο κρεβάτι. Όπως, μάλιστα, έχει δηλώσει η ίδια: «Ζωγραφίζω τον εαυτό μου γιατί τον περισσότερο καιρό είμαι μόνη και γιατί είναι το πρόσωπο που γνωρίζω καλύτερα από όλα τα άλλα».
Το έργο της “Σπασμένη Κολώνα” αποτελεί μια τραγική ματιά στις δια βίου συνέπειες του ατυχήματος. Συγκεκριμένα, η καλλιτέχνης απεικόνισε τον εαυτό της μετά από μία χειρουργική επέμβαση. Το σώμα της είναι γυμνό, τρυπημένο με καρφιά (ίσως μία παραπομπή στη χριστιανική εικονογραφία του Χριστού στον σταυρό). Μία θρυμματισμένη στήλη συμβολίζει το σπασμένο σώμα της, αντικαθιστώντας τη σπονδυλική της στήλη.
Ο γάμος με τον ΡιβέραΤον μελλοντικό της σύζυγο, Ντιέγκο Ριβέρα, βλέπει η Κάλο για πρώτη φορά σε ηλικία δεκαπέντε χρονών, όταν ακόμα φοιτούσε στην περίφημη Εθνική Προπαρασκευαστική Σχολή της πόλης του Μεξικού. Ωστόσο, οι δυο τους γνωρίζονται το 1928, όταν η νεαρή Φρίντα εντυπωσιασμένη από το ταλέντο του ζωγράφου, ζητά τη γνώμη του σχετικά με τα έργα της. Η ενθάρρυνσή του οδήγησε την Κάλο να αφοσιωθεί πλήρως στην τέχνη της, η οποία έγινε πια ένας δυνατός λόγος ύπαρξης, μετά το τρομερό ατύχημα.
Έναν χρόνο αργότερα, οι δυο τους θα παντρευτούν. Ωστόσο, ο γάμος τους σημαδεύεται από τις εξωσυζυγικές σχέσεις του Ριβέρα και την αδυναμία της Κάλο να κάνει παιδιά. Το 1939 χωρίζουν για να ξαναπαντρευτούν έναν χρόνο αργότερα, το 1940. Έκτοτε, παρέμειναν μαζί μέχρι τον πρόωρο θάνατό της Κάλο το 1954, σε ηλικία 47 ετών.
Frida and Diego with Gas Mask, 1939 © Nickolas Muray
Καθ΄ όλη τη διάρκεια της καριέρας της η Κάλο ζωγράφισε 143 πίνακες, με τους 55 να αποτελούν αυτοπροσωπογραφίες. Μέσα από τα διάσημα πορτραίτα της αφηγήθηκε την ιστορία της ζωής της, εξέφρασε τους εσωτερικούς της αγώνες και τα ψυχικά της βάσανα.
Οι πιο γνωστοί πίνακές της είναι βαθιά προσωπικοί, γεμάτοι συμβολισμό, ενώ περιστρέφονται γύρω από δύο μεγάλα γεγονότα στη ζωή της: το σχεδόν θανατηφόρο ατύχημα από το οποίο επέζησε σε μικρή ακόμα ηλικία, και το τραυματικό διαζύγιό της από τον Ντιέγκο Ριβέρα. Όπως έχει πει και η ίδια, «Υπήρξαν δύο μεγάλα ατυχήματα στη ζωή μου. Το ένα ήταν το λεωφορείο, το άλλο ήταν ο Ντιέγκο. Ο Ντιέγκο ήταν μακράν το χειρότερο».
Ανάμεσα στις αυτοπροσωπογραφίες, συμπεριλαμβάνεται η “Αυτοπροσωπογραφία με κολιέ από αγκάθια και κολιμπρί“. Στον πίνακα, ο Κάλο βρίσκεται ανάμεσα σε έναν πάνθηρα και έναν πίθηκο. Αυτή και ο Ριβέρα είχαν πολλούς πιθήκους ως κατοικίδια ζώα, ένα γεγονός το οποίο έκανε πολλούς να υποθέσουν ότι τα ζώα χρησίμευαν ως υποκατάστατα για τα παιδιά που το ζευγάρι δεν μπορούσε να συλλάβει.
Γύρω από το λαιμό της, φοράει ένα κολιέ φτιαγμένο από αγκάθια και στολισμένο με έναν φαινομενικά άψυχο κολίμπρι. Πρόκειται για ένα από τα πιο αναγνωρισμένα πορτραίτα της, το οποίο αντικατοπτρίζει τη συναισθηματική της κατάσταση μετά τον χωρισμό από τον Ριβέρα.
Πηγή έμπνευσης για την Κάλο ήταν η αγάπη της για την Μεξικανική Επανάσταση και τον Ινδιανισμό– μια νέα αίσθηση πολιτιστικής υπερηφάνειας του Μεξικού. Μάλιστα, υπήρξε τόσο ένθερμη υποστηρικτής που προσπάθησε να αλλάξει την ημερομηνία γέννησής της, ώστε να αντιστοιχεί στην αρχή της Επανάστασης το 1910. Για το υπόλοιπο της ζωής της, δήλωνε ότι γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 1910 – τη χρονιά που ξεκίνησε η Μεξικανική Επανάσταση.
Ο Ριβέρα και η Κάλο σηκώνουν τις γροθιές τους κατά τη διάρκεια μιας αντιφασιστικής διαδήλωσης στην Πόλη του Μεξικού, 1936. © AP Photo
Παράλληλα με αυτόν τον Μεξικάνικο χαρακτήρα, οι σκέψεις της Κάλο και οι ιδέες της για τον κόσμο επηρεάστηκαν επίσης από μια ιδεολογία που κορυφώθηκε σε δημοτικότητα στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Αυτή δεν ήταν άλλη από τον σοσιαλισμό. Έτσι, η Κάλο μαζί με τον Ριβέρα έγιναν αναπόσπαστο μέρος ενός μαρξιστικού πολιτικού, πολιτιστικού και κοινωνικού πλαισίου που βοήθησε το Μεξικό να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του, κατά τις πρώτες δεκαετίες του νέου αιώνα.
Μέσα από πλήθος αμφιφυλοφιλικών σχέσεων, η Κάλο απέρριψε τις παραδοσιακές αντιλήψεις σχετικά με τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Πολύ περισσότερο, όμως, χρησιμοποίησε το προσωπικό της στυλ.
Μέσα σε μία κοινωνία που ορίζει την ομορφιά ως θηλυκή, η Κάλο αντιβαίνει σε αυτούς τους κανόνες δείχνοντας ότι η ομορφιά έχει πολλούς διαφορετικούς ορισμούς. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Κάλο αγκάλιασε τα ανδρικά της χαρακτηριστικά, τα οποία έδειξε ακόμα πιο έντονα στο έργο της. Παράλληλα, υιοθέτησε την παραδοσιακή αμφίεση των ιθαγενών Τεχουάνα, φέρνοντας στο προσκήνιο την ταυτότητα της Τεχουανής γυναίκας – η οποία αντιπροσώπευε δύναμη, αισθησιασμό και εξωτισμό.
Frida Kahlo on White Bench, New York (2nd Edition), 1939 © Nickolas Muray
Το Μπλε Σπίτι
Μετά το θάνατό της Κάλο, ο Ριβέρα συγκέντρωσε τα ρούχα, τα γράμματα, τα βιβλία, και μερικά από τα φάρμακά της ζωγράφου, μαζί με μερικά δικά του αντικείμενα και τα σφράγισε στο μπάνιο του σπιτιού τους. Θέλησε, έτσι, να δημιουργήσει μία προσωρινή αποθήκη ώστε να δημιουργηθεί στο μέλλον ένα μουσείο για την Φρίντα Κάλο. Εν τέλει, η αποθήκη ανοίχτηκε 47 χρόνια μετά το θάνατο του Ριβέρα, μετατρέποντας το σπίτι τους στο περίφημο La Casa Azul (To Μπλε Σπίτι).
Σήμερα, η Φρίντα Κάλο δεν θεωρείται μόνο μια εξαιρετική καλλιτέχνιδα αλλά πολύ περισσότερο ένα παγκόσμιο είδωλο, μία ηρωίδα για κάθε τραυματισμένη μειονότητα. Μέσα από το έργο της έδειξε πως μέσα από τις κακουχίες και τις ανασφάλειες γεννιέται η δύναμη, το θάρρος και η αυτοπεποίθηση.
Το γεγονός ότι αποδέχτηκε τον εαυτό της και τα δεινά της και χρησιμοποίησε την τέχνη της για να τα μετατρέψει σε κάτι μεγαλύτερο, που θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για άλλους ανθρώπους, είναι αυτό που κάνει τη Φρίντα Κάλο μοναδική καλλιτέχνη. Όπως μάλιστα έχει πει και η ίδια: «Στο τέλος της ημέρας, μπορούμε να αντέξουμε πιο πολύ από ό, τι νομίζουμε ότι μπορούμε».
