Ντελακρουά: Ο ζωγράφος που εμπνεύστηκε από την Ελλάδα και τον αγώνα για την ελευθερία

Στις 13 Αυγούστου 1863 έφυγε από την ζωή ο Ευγένιος Ντελακρουά, ο πιο σημαντικός από τους Γάλλους ρομαντικούς ζωγράφους. Οι πίνακές του χαρακτηρίζονται από δράμα, έντονη κίνηση και γιγαντιαίες μορφές. Είναι δύσκολο να μην εντυπωσιάσει κάποιον το μέγεθός τους.

Ο Ντελακρουά αποτέλεσε μεγάλο δάσκαλο στις μελλοντικές γενιές καλλιτεχνών, με τις ρευστές πινελιές και το εξαιρετικό παιχνίδι του με τις σκιές να επηρεάζουν τους Ιμπρεσιονιστές. Ήταν ένας πολύ παραγωγικός ζωγράφος, καθώς ολοκλήρωσε 9.140 έργα.

Η ζωή και το έργο του ενσάρκωναν την ανησυχία του ρομαντισμού για τα συναισθήματα, το εξωτικό και το μεγαλειώδες. Το στυλ ζωγραφικής του ήταν γεμάτο με πλούσιες αλλά νευρικές πινελιές, παλλόμενες με έντονα χρώματα, τα οποία έρχονται σε άμεση αντίθεση με τις ψυχρές και ελεγχόμενες τακτικές των υπολοίπων ζωγράφων της εποχής. Ο Ντελακρουά απέφυγε τις ακαδημαϊκές συμβάσεις στην επιλογή των θεμάτων του, ευνοώντας σκηνές από τη σύγχρονη ιστορία, με εμφανώς έντονες πινελιές και δυναμικές εικονογραφικές συνθέσεις.

Το έργο του Ντελακρουά ενσωματώνει επίσης την εμμονή του ρομαντισμού με το εξωτικό Άλλο, κάτι που μαρτυρούν οι πίνακες που δημιούργησε, εμπνευσμένος από ένα ταξίδι στη Βόρεια Αφρική. Και τα έργα του που απεικονίζουν ζώα μπορούν επίσης να ενταχθούν σε αυτό το πνεύμα.

Είναι ενδιαφέρον ότι πολλά από τα έργα του βασίστηκαν στην άμεση παρατήρηση της φύσης, τα οποία στη συνέχεια συνδύασε με αφηγηματική φαντασία, κάτι που δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένης της οικειότητας του με πολλούς από τους διάσημους συγγραφείς της εποχής του. Ήταν γνωστό ότι στο κύκλο του σύχναζαν οι κορυφαίοι ρομαντικοί της λογοτεχνίας, συμπεριλαμβανομένου του μυθιστοριογράφου Βίκτορα Ουγκώ.

Ο γνωστός ζωγράφος γεννήθηκε στις 26 Απριλίου το 1798 και την ζωή του, από μικρή μόλις ηλικία, άρχισε να στιγματίζει η απώλεια. Ο θάνατος του πατέρα του όταν ο ζωγράφος ήταν μόλις επτά ετών ήταν το πρώτο πλήγμα. Ο αδερφός του χάθηκε άδικα σε μία μάχη όταν ήταν εννέα ετών και η μητέρα του πέθανε το 1814, όταν ο Ντελακρουά ήταν μόλις δεκαέξι.

Ο Ντελακρουά έδειξε ενδιαφέρον για την τέχνη από μικρή ηλικία. Με την ενθάρρυνση του θείου του και καλλιτέχνη Χένρι-Φρανσουά Ριεσενέρ, άρχισε να σπουδάζει στο στούντιο του ζωγράφου Πιερ-Ναρσίς Γκερέν και στα δεκαοκτώ του μπήκε στην περίφημη Ecole des Beaux-Arts στο Παρίσι.

Αυτοπροσωπογραφία του Ντελακρουά (1837). Photo Credits: Wikimedia Commons

Ήταν νωρίς στην καριέρα του όταν ξέσπασε η πρώτη του μάχη με την φυματιώδη λαρυγγίτιδα, που θα τον ταλαιπωρούσε σε όλη του τη ζωή, προκαλώντας του συνεχή ανησυχία για την υγεία του και τελικά οδηγώντας τον στο θάνατο. Σε μια προσπάθεια να αποτρέψει την επανεμφάνιση της ασθένειας, φορούσε ένα μαντήλι δεμένο στο λαιμό του, το οποίο, αν και το έκανε για λειτουργικούς σκοπούς, βοηθούσε επίσης στην εδραίωση της φήμης του ως μοντέρνου άντρα.

Γνωστός για την ανεξαρτησία του, ο Ντελακρουά αψήφησε τη γαλλική καλλιτεχνική παράδοση και δεν υπέβαλλε αίτηση για το διάσημο Prix de Rome (ο συνηθισμένος τρόπος της εργασιακής αναγνώρισης των καλλιτεχνών) και αντίθετα καθιερώθηκε μέσω τακτικών εκθέσεων σε δημόσια σαλόνια από το 1822. Απομακρύνθηκε επίσης από τα κλασικά θέματα και υιοθέτησε μια πιο σύγχρονη προσέγγιση, απεικονίζοντας δραματικές αφηγήσεις, συχνά προερχόμενες από τρέχοντα γεγονότα, με έντονο χρώμα και δυναμικές συνθέσεις.

Στα τελευταία χρόνια της καριέρας του, ο Ντελακρουά άντλησε έμπνευση από τη φύση και ζωγράφισε πολλά έργα με κήπους και λουλούδια. Συνέχισε επίσης να εστιάζει σε διακοσμήσεις μεγάλης κλίμακας και το 1850 επιλέχθηκε για να ζωγραφίσει μια μυθολογική σκηνή στο κύριο ταβάνι της Πινακοθήκης Απόλλωνα στο Λούβρο. Αυτό το έργο εγκωμιάστηκε ευρέως και θεωρήθηκε τόσο επιτυχημένο που ο καλλιτέχνης έλαβε 6.000 φράγκα περισσότερα από ό, τι είχε συμφωνηθεί αρχικά.

Η μεγάλη αναγνώριση ήρθε αργά στην καριέρα του Ντελακρουά με τη μοναδική του εμφάνιση σε έκθεση του 1855. Ενώ εκτέθηκαν 35 από τα μεγαλύτερα έργα του, τα δύο πιο πολιτικοποιημένα και αμφιλεγόμενα – Ο θάνατος του Σαρδανάπαλου (1827) και το Η Ελευθερία οδηγεί τον λαό (1830) – προστέθηκαν μόνο μετά την επέμβαση του αυτοκράτορα, ο οποίος επέμεινε στην ένταξή τους. Οι πίνακες του θα επηρεάσουν στη συνέχεια έντονα το έργο πρώιμων μοντερνιστών καλλιτεχνών.

Οκτώ είναι όμως τα έργα του που τον χαρακτηρίζουν ως τον κορυφαίο ρομαντικό Γάλλο ζωγράφο, που τόσο πολύ τον ενέπνευσε η Ελληνική ιστορία.

Στο προσκήνιο του καμβά του Ντελακρουά, βλέπουμε μια ομάδα ταραγμένων Ελλήνων ανδρών, γυναικών και παιδιών να στριμώχνονται στο έδαφος. Στο παρασκήνιο, λιγότερο καθορισμένες φιγούρες συμμετέχουν στη μάχη στο κατεστραμμένο τοπίο καθώς ο ωκεανός συναντά τη γραμμή του ορίζοντα ενός χρυσού ουρανού. Η μεγάλη κλίμακα του καμβά υμνεί την οδύνη των Ελλήνων στον πόλεμο για την ανεξαρτησία από τους Οθωμανούς. Συγκεκριμένα, έμπνευση του ζωγράφου ήταν η εισβολή των Οθωμανών στην Χίο, το 1822, που οδήγησε στην τρομερή σφαγή χιλιάδων επαναστατών.

Σε αυτό το έργο ο Ντελακρουά καθιερώνει μια νέα προσέγγιση στο ιστορικό δράμα. Πρώτον, βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, παρά σε παλιά επεισόδια από την αρχαία ιστορία ή μυθολογία. Ο Ντελακρουά φέρνει τον θεατή από κοντά στη δράση και πιο συγκεκριμένα στα βάσανα των θυμάτων εμπνέοντας έτσι την ενσυναίσθηση και την επικοινωνία με τον πίνακα. Χρησιμοποιώντας πλούσια χρώματα και μια σύνθετη δομική σύνθεση με τις διάφορες ομαδοποιήσεις φιγούρων στο προσκήνιο και στο παρασκήνιο, προσδίδει ακόμα μεγαλύτερο ρεαλισμό στο έργο.

Η Σφαγή της Χίου (1824), Ντελακρουά. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο πίνακας αυτός αποτελεί την δεύτερη προσπάθεια υποστήριξης του Ντελακρουά στην Ελλάδα και τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Γάλλος ζωγράφος στήριξε έντονα τον αγώνα των Ελλήνων, όπως και πολλοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι σε όλη την Ευρώπη. Ο πίνακας απεικονίζει το τραγικό επεισόδιο του 1825 όταν οι Έλληνες προτίμησαν να καταστρέψουν την πόλη τους και να αυτοκτονήσουν παρά να παραδοθούν. Η Ελλάδα εμφανίζεται συμβολικά ως γυναίκα, ντυμένη με παραδοσιακή φορεσιά, με την τραγωδία να ξεπλέκεται στα πόδια της. Η φιγούρα της θυμίζει την Παναγία που στέκεται πάνω από το σώμα του Ιησού. Το γεγονός είχε προσωπική σημασία για τον Ντελακρουά καθώς ο Μπάιρον, το έργο του οποίου θαύμαζε πολύ και που έδωσε έμπνευση για τη δική του δουλειά, πέθανε εκεί κοντά.

Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου (1826), Ντελακρουά. Photo Credits: Wikimedia Commons

Είναι ένας άλλος πίνακας που έμπνευση του αποτελεί ο Λόρδος Μπάιρον. Αποτυπώνει την ιστορία μιας ατυχούς ερωτικής σχέσης μεταξύ ενός Ενετού, του Γκιαούρ και της σκλάβας Λέιλα, η οποία ανήκει στον Τούρκο στρατιωτικό ηγέτη, τον Πασά. Για την απιστία της, η Λέιλα ρίχνεται στη θάλασσα ενώ ο εραστής της εκδικείται τον θάνατό της σκοτώνοντας τον Πασά. Αναδεικνύει την ικανότητα και την μαεστρία του Ντελακρουά στη σύλληψη σκηνών μάχης, όπου άντρες και ζώα είναι στενά συνυφασμένα.

Η μάχη του Γκιαούρ με τον Πασά (1826), Ντελακρουά. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Θάνατος του Σαρδανάπαλου θεωρείται το ρομαντικό αριστούργημα του Ντελακρουά, εμπνευσμένο από ένα ποίημα του Μπάιρον. Απεικονίζει τον ηττημένο τελευταίο βασιλιά της Ασσυρίας, τον Σαρδανάπαλο, ο οποίος διατάζει τη δολοφονία και την καταστροφή όλων όσων αγαπούσε. Σκοτώνει τις παλλακίδες, τους υπηρέτες, τα ζώα και τους θησαυρούς του, πριν αυτοκτονήσει. Τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του έργου, που αιχμαλωτίζουν την προσοχή των θεατών, είναι το τεράστιο μέγεθος του, τα δραματικά χρώματα, η βίαιη κίνηση και το παιχνίδι του φωτός. Ακόμα, έχουν αποθεωθεί η χρήση της συντομευμένης προοπτικής και η ασυνήθιστη διαγώνια σύνθεση. Παρόλο που το θέαμα μπορεί να είναι αρκετά βίαιο και ωμό, είναι δύσκολο να μην παρασυρθείς από το δράμα και τις μικρολεπτομέρειες του.

Ο Θάνατος του Σαρδανάπαλου (1827), Ντελακρουά. Photo Credits: Wikimedia Commons

Στο ίδιο μοτίβο της υποστήριξης της επαναστατημένης Ελλάδας, ο Ντελακρουά στήριξε και την πατρίδα του, όταν ήρθε η ώρα. Ο πίνακα δείχνει την Ελευθερία προσωποποιημένη ως γυναίκα και να οδηγεί τους ανθρώπους στα οδοφράγματα, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Παρισιού το 1830. Είναι ο πιο γνωστός πίνακας του. Παρόλο που το κράτος τον αγόρασε αμέσως, εκτέθηκε μόλις 16 χρόνια αργότερα, μετά την Επανάσταση του 1848, όταν ο νεοεκλεγείς Ναπολέων Γ ‘επέτρεψε την προβολή του πίνακα. Ο Ντελακρουά, μέλος της Εθνικής Φρουράς, έχει έναν κύριο ρόλο στον πίνακα, ως ο άντρας στα αριστερά, που φοράει καπέλο.

Η Ελευθερία οδηγεί το λαό (1830). Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο πίνακας απεικονίζει κάποιες γυναίκες από την Αλγερία, που φορούν ρούχα με έντονα χρώματα κάθονται στο πάτωμα ενός πλούσια διακοσμημένου δωματίου. Η γυναίκα στα αριστερά ακουμπάει πάνω σε ένα μαξιλάρι και κοιτάζει προς το θεατή, ενώ οι άλλες δύο στρέφουν το κεφάλι τους η μία προς την άλλη, σαν να συνομιλούν.

Πολλά από τα έργα που δημιούργησε ο Ντελακρουά μετά το 1832, ήταν εμπνευσμένα από το εξαιρετικά επιδραστικό στην τέχνη του ταξίδι στο Μαρόκο εκείνης της χρονιάς. Τόσο στο θέμα όσο και στο ύφος, αυτά τα έργα αντανακλούν την αλλαγή που του επέφερε το ταξίδι αυτό στην τέχνη του. Το θέμα αυτής της απεικόνισης προήλθε από μια επίσκεψη που έκανε ο Ντελακρουά στο σπίτι ενός μουσουλμάνου, το οποίο περιελάμβανε ένα ξεχωριστό διαμέρισμα για το χαρέμι ​​του. Η εικόνα αυτή μάγεψε τον ζωγράφο, ο οποίος την περιέγραψε μεθυστική, σαν να παλεύεις με έναν γλυκό πυρετό.

Οι Γυναίκες της Αλγερίας (1834). Photo Credits: Wikimedia Commons

Η είσοδος των Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη απεικονίζει την περιβόητη Τέταρτη Σταυροφορία, όπου οι σταυροφόροι με επικεφαλής τον τυφλό Βενετό Δόγη, Ντάντολο, εγκατέλειψαν τον στόχο τους να ανακτήσουν την Ιερουσαλήμ και λεηλάτησαν τελικά τη Κωνσταντινούπολη. Στον πίνακα, οι νικητές εισέρχονται στην πόλη, οι κάτοικοι της οποίας ζητούν έλεος μεταξύ του θανάτου και της καταστροφής. Η σφαγή στο πρώτο πλάνο έρχεται σε αντίθεση με τα φωτεινά γαλάζια νερά και τον ήρεμο ουρανό στο βάθος, ενδεικτικό γνώρισμα του παιχνιδιού του Ντελακρουά με το φως και την σκιά.

Η Είσοδος των Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη (1840). Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Πύθων ήταν μυθολογικό τέρας και θεότητα. Είχε σώμα φιδιού και φύλαγε το Μαντείο των Δελφών. Τον είχε γεννήσει η Γαία από την λάσπη του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα με τον οποίο ο Δίας τερμάτισε τον χρυσό αιώνα. Ο Πύθων ζούσε σε ένα σπήλαιο και προστάτευε το ιερό της Γαίας όπου ήταν αφιερωμένος αρχικά ο ιερός χώρος. Τον Πύθωνα σκότωσε ο θεός Απόλλων, μωρό ακόμα, γιατί με την βοήθεια της θεάς Ήρας κυνηγούσε την μητέρα του για να εμποδίσει την γέννηση του. Στην ενέργειά του αυτή τον βοήθησε και ο θεός Ήφαιστος, που του έφτιαξε και έδωσε την χρυσή του φαρέτρα με τα χρυσά του βέλη. Από τότε το ιερό αφιερώθηκε στον Απόλλωνα και η ιέρεια του μαντείου ονομαζόταν Πυθία

Από αυτό το μύθο εμπνεύστηκε και ο Ντελακρουά την επιμέλεια του ταβανιού του Galerie d’Apollon στο Λούβρο. Απεικονίζεται ο πύθωνας, ετοιμοθάνατος, διάφοροι θεοί, συμπεριλαμβανομένης της αδερφής του Απόλλωνα, Νταϊάνα, η οποία βρίσκεται πίσω του κρατώντας τη φαρέτρα του, καθώς και ο Ηρακλής, ο Ερμής, η Αθηνάς και ο Ήφαιστος . Ο Βορέας και οι Ζέφυροι στέλνουν σύννεφα βροχής καθώς ο Δίας, η Αφροδίτη και η Δήμητρα παρακολουθούν τη μάχη. Περιγράφοντας αυτό το έργο ο καλλιτέχνης είχε πει: «Από τους ψηλότερους ουρανούς, η Νίκη κατεβαίνει για να στεφανώσει τον Απόλλωνα, και η Ίριδα, ο αγγελιοφόρος των θεών, ξετυλίγει το κασκόλ της στο αεράκι, ως σύμβολο του θριάμβου του φωτός επί του σκότους και της εξέγερσης του από τα νερά».

Τελικά, το έργο είχε τόσο μεγάλη αποδοχή που η πληρωμή του Ντελακρουά αυξήθηκε από 18.000 σε 24.000 φράγκα.

Ο Απόλλωνας σκοτώνει τον Πύθωνα (1850), Ντελακρουά. Photo Credits: Wikimedia Commons