F_act: Τελικά, η Επίδαυρος είχε κάτι να προτείνει

Η φετινή θερινή περιπέτεια στο αρχαίο δράμα κλείνει με θετικό πρόσημο. Είδαμε καλού επιπέδου παραστάσεις στην Επίδαυρο ή παραστάσεις που έστω κάποιες πτυχές τους κατάφεραν να προσθέσουν στη συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες καλλιτέχνες κοιτάζουν την ελληνική τραγωδία. Το ιερό δισκοπότηρο της παγκόσμιας δραματουργίας δεσμεύει – μην ξεχνάμε – τους δημιουργούς σε μια ανομολόγητη εγκράτεια και σπανίως ξεπερνιέται αυτό το εμπόδιο. Ξαναλέω: Ό,τι πιο τολμηρό – παρότι για μικρότερο κοινό – το έφεραν οι «Βάτραχοι» του Αριστοφάνη υπό το βλέμμα της Αργυρώς Χιώτη.

Ευτυχής διάψευση του κανόνα υπήρξε και ο «Προμηθέας δεσμώτης». Ένα έργο παραδοσιακά εγκλωβισμένο στην στατικότητα του, που έμοιαζε να δένει τα χέρια των σκηνοθετών (εκτός από του ήρωα του) συνάντησε εδώ μια πυκνή, εκρηκτική απόδοση. Ο αισχύλειος μύθος στη σκηνοθεσία του Άρη Μπινιάρη και μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα αρχίζει στην πέτρινη εξορία του Καυκάσου και δεν τελειώνει πουθενά. Και δεν θα τελειώσει – τουλάχιστον, όσο υπάρχουν «βία και τρόμος, αδικία και εξουσία». Η ανάγνωση επιτυγχάνει να συνομιλήσει τόσο με τη διαχρονία όσο και με το εδώ και τώρα· απευθυνόμενο δε, σε μια κοινωνία που παρακολουθεί τον εαυτό της συχνά ‘φυλακισμένο’ σε προμηθεϊκά δεσμά.

Όλα τα δυναμικά στοιχεία που έχουν χαρακτηρίσει τις, μεγάλης πνοής, σκηνοθεσίες του Άρη Μπινιάρη σε αρχαίες τραγωδίες (σ.σ. «Πέρσες» και «Βάκχες») – η ορμή, η ενέργεια, η μουσική προσέγγιση του λόγου, η μουσική ως στοιχείο της δραματουργίας και η εικονοκλαστική θεώρηση – υπάρχουν κι εδώ κάτω από μια καλοκουρδισμένη παραστασιακή δομή. Και μ’ ένα θίασο που ενσωματώνει αυτήν την προβληματική: Τον Γιάννη Στάνκογλου στον επώνυμο ρόλο – πιο εσωτερικό από ποτέ – και τους Αλέκο Συσσοβίτη, Ιωάννη Παπαζήση, Ηρώ Μπέζου, Δαυίδ Μαλτέζε να εμψυχώνουν τα αρχέτυπα πάνω σε έναν εξπρεσιονιστικό καμβά.

Επίσης, το ζητούμενο επιτυχίας μιας παράστασης, μπορεί να κρύβεται κι εκτός του ιδεολογικού πυρήνα της· εκτός δηλαδή της τοποθέτησης της σε χώρο, χρόνο ή σε άλλον ορίζοντα. Μπορεί, δηλαδή, να βρίσκεται στην ενέργεια της. Και ποιος δεν ζήλεψε την πύκνωση σωμάτων, λόγων, τραγουδιών και happenings που συνέθεσε ο Χορός των «Ιππέων»; Μπορεί η ποπ αντίληψη του Κωνσταντίνου Ρήγου να ξένισε κάποιους δίπλα στη ετικέτα του Αριστοφάνη αλλά στη σκηνοθεσία του παρέμεινε κάτι αδιαμφισβήτητο: Το δέσιμο της ομάδας ήταν θαυμαστό.

Και μέσα από το σύνολο εκτοξεύονταν, με δημοκρατικές διαδικασίες, και κάποιες πολύ ωραίες εμφανίσεις: Κώστας Αβαρικιώτης, Στεφανία Γουλιώτη, Στέλιος Ιακωβίδης, Κωνσταντίνος Πλεμμένος και το «πολυεργαλείο» Κωνσταντίνος Μπιμπής.

Ο Χορός των «Ιππέων» δεν ήταν ο μόνος υποδειγματικός της φετινής περιόδου. Αρκεί να υπενθυμίσουμε το ζωϊκό δαιμόνιο που κατείχε το Χορό των «Ιχνευτών» σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού. Οι γυναίκες της Φοινίκης – στην άλλη παράσταση του Εθνικού που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Μόσχος– πήραν ζωτικό χώρο ανάμεσα στις συγκρούσεις των ρόλων είτε ερμηνεύοντας τραγούδια (μουσική Θοδωρής Οικονόμου, διδασκαλία Μελίνα Παιονίδου) είτε κινησιολογικά (Αμάλια Μπένετ) λειτουργώντας ως συνεκτικός κρίκος.

Πραγματική πρόταση στην διαχείριση του Χορού κατέθεσε ο Άγγελος Τριανταφύλλου στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις» σε σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη. Εκεί επτά καλλίφωνα κορίτσια έγιναν το μέσο της μουσικής σύνθεσης, λειτούργησαν δηλαδή ως πολυφωνικό σχήμα δίνοντας σε αρκετά μέρη της παράστασης χαρακτηριστικά υμνωδίας.

Το Φεστιβάλ Αθηνών στην Πειραιώς 260 συνεχίζεται ακάθεκτο με μετακλήσεις υψηλού κύρους – Κριστόφ Βαρλικόφσκι, Κορνέλ Μούντρουτσο, Σαουμπίνε – παρατείνοντας το φεστιβαλικό καλοκαίρι. Για τη διπλή ανάθεση έργου σε μια σεζόν στον Τόμας Οστερμάγιερ, βεβαίως, εγείρονται ερωτηματικά. Μετά την απόπειρα εκμοντερνισμού του «Οιδίποδα», η Σαουμπίνε επιστρέφει με την πολυσυζητημένη «Ιστορία της βίας» – παράσταση που θα σημάνει και την παύση των φετινών εργασιών για το φετινό φεστιβάλ.

Και παρότι μιλάμε για ένα φιλοξενούμενο θίασο διεθνούς κλίμακας, δεν παύει του διατίθεται χώρος και προϋπολογισμός εις διπλούν. Δεν θα ήταν, δηλαδή, σκανδαλώδες, αν η καλλιτεχνική διεύθυνση είχε επιλέξει να κάνει το ίδιο για κάποιο ελληνικό σχήμα ή σκηνοθέτη;

Πάντως, τα μεγάλα παραστατικά γεγονότα του φθινοπώρου δεν περιορίζονται στα φεστιβαλικά όρια. Ο θρύλος της Μαρία Κάλλας πυροδοτεί και στις δύο περιπτώσεις. Από τη μια, η Μόνικα Μπελούτσι με πιο glam αέρα και απεύθυνση σε μεγαλύτερο κοινό με τις «Επιστολές και αναμνήσεις». Και από την άλλη, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς με την Εθνική Λυρική Σκηνή ως συμπαραγωγό στους «Επτά θανάτους της Μαρία Κάλλας».