Έκλειψη: Η Μπιενάλε της Αθήνας είναι και πάλι εδώ!

Λίγα είναι τα σημάδια που θα κάνουν τον περαστικό στο κέντρο της Αθήνας να υποψιαστεί ότι κτίρια που μέχρι χτες τα ήξερε για εγκαταλελειμμένα κι ερειπωμένα φιλοξενούν κάτι διαφορετικό από τη δυστυχία των παραπεταμένων του αστικού μας βίου. Μια γραμμή από νέον είναι το μόνο σημάδι στο εξωτερικό των παλιών δικαστηρίων της οδού Σανταρόζα, στο πρώην πολυκατάστημα Φωκάς, στη Στοά Αρσάκη ή στο ιστορικό Μέγαρο Μελά επί της Πανεπιστημίου…

Εκεί, σε εκείνα τα κελύφη που χαράζει μια φωτεινή γραμμή, χτυπά η καρδιά της 7ης Μπιενάλε της Αθήνας που, μετά από δύο αναβολές λόγω της κρίσης της πανδημίας, επιστρέφει ξανά, για να «επανακατοικήσει» για δυο μήνες την άδεια καρδιά του παλιού διοικητικού κέντρου της πρωτεύουσας.

manuel arturo abreu, Untitled (Herramienta, FamilySearch), 2018-σε εξέλιξη. Ψηφιοποιημένα γενεαλογικά αρχεία εκτυπωμένα σε καμβά. Παραχώρηση του καλλιτέχνη.

Ογδόντα καλλιτέχνες με έδρα τη Βόρεια ή τη Νότια Αμερική, την Καραϊβική, την Αφρική και την Ευρώπη, πολλοί από αυτούς προερχόμενοι από κοινότητες της αφρικανικής διασποράς, που εκθέτουν στην Ελλάδα για πρώτη φορά, συμμετέχουν στην «Έκλειψη», όπως είναι ο θεματικός τίτλος της φετινής διοργάνωσης, την οποία συνεπιμελούνται οι Omsk Social Club και ο Larry Ossei-Mensah, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Poka-Yio.

«Η Μπιενάλε ξεκίνησε πριν από 15 χρόνια και υπήρξε προϊόν της δυσθυμίας μας για το γεγονός ότι η Αθήνα δεν χωράει τα δικά μας όνειρα, τα δικά μας σχέδια. Οι περισσότεροι γύρω μας πίστευαν ότι το πολιτιστικό μας προϊόν δεν ενδιαφέρει κανέναν παραέξω. Φοβόμασταν ότι αν μέναμε εδώ, δεν θα είχαμε μέλλον», είπε σε τόνο εξομολογητικό ο Poka-Yio, παρουσιάζοντας τη φετινή διοργάνωση σε ένα πλήθος καλεσμένων, κατά τη διάρκεια των «προεγκαινίων».

Μιλώντας γι’ αυτήν την πορεία, δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην Ξένια Καλπακτσόγλου, ιδρυτική διευθύντρια και αυτή της Μπιενάλε της Αθήνας, η οποία βρισκόταν στο ακροατήριο, μολονότι οι δρόμοι τους χώρισαν μετά την «πενθέκτη» Μπιενάλε του 2015…

Ndayé Kouagou, Are you always?, 2020. Εκτυπωμένο βινύλιο, μεταλλικές πλάκες, 250 x 250 εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Nir Altman, Μόναχο

«Μέσα σε αυτά τα χρόνια, αποδείχθηκε πως η Αθήνα δεν είναι ένας χώρος τράνζιτ. Αντίθετα, είναι ένα σημείο τριβής, εκεί όπου συναντώνται οι τεκτονικές πλάκες τριών ή και περισσότερων πολιτισμών. Άνθρωποι από κάθε γωνιά της Ευρώπης έρχονται εδώ για να αναζητήσουν απαντήσεις».

Αυτή ήταν η «αισιόδοξη», η «λαμπερή» πλευρά της Αθήνας που θέλει να αναδείξει η Μπιενάλε, στην οποία –και μόνο– έμειναν ο υφυπουργός Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης, που επικαλέστηκε το μη αποικιοκρατικό και μη οριενταλιστικό παρελθόν της Ελλάδας, και ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, που αρκέστηκε να κάνει λόγο για τη «δεκαετία της Αθήνας» και να απευθυνθεί στο κοινό αποκαλώντας το «κομμάτι της νέας Αθήνας».

Miles Greenberg, Late October, 2021 (στιγμιότυπο). Βίντεο, έγχρωμο, ήχος, 20’00’’. Παραχώρηση του καλλιτέχνη.

Αντίθετα, τόσο ο Poka-Yio όσο και η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, εκ μέρους της Στέγης, έκαναν λόγο για «ανθρώπινες κοινότητες που τώρα είναι αόρατες» και αποτελούν και αυτές μέρος της Αθήνας. «Στη Μπιενάλε δεν πρέπει να μείνουμε μόνο στα εικαστικά έργα, πρέπει και να κινητοποιήσουμε τους γύρω μας με στόχο μια πιο δημοκρατική Αθήνα», τόνισε η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, σημειώνοντας με νόημα πως μπορεί οι Έλληνες να μην υπήρξαν αποικιοκράτες, εθνικιστές όμως είναι πολλοί συμπολίτες μας…

Για τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Μπιενάλε, η Αθήνα είναι μια ευρωπαϊκή μητρόπολη, ένας χώρος ζυμώσεων όπου οι φωνές των διαφορετικών, των προσφύγων και των μεταναστών, στριμώχνονται στο περιθώριο, χωρίς ο δικός τους πολιτισμός να βρίσκει τη θέση που του αρμόζει.

«Η Μπιενάλε είναι κάπως σαν τον ραβδοσκόπο», τόνισε. «Διαισθάνεται μια δυσοίωνη περίοδο να έρχεται, που προοιωνίζεται τη μετάβαση σε μια σκοτεινή εποχή, σε ένα νέο Μεσαίωνα ίσως. Αυτή τη μετάβαση θέλει να μελετήσει η Μπιενάλε, από την πλεονεκτική θέση μιας μητρόπολης στην άκρη της Ευρώπης».

Μετά τα «προεγκαίνια» της Πέμπτης 23 Σεπτεμβρίου, που προορίζονταν αποκλειστικά για την παρουσίαση της Μπιενάλε στους εκπροσώπους του τύπου, σε καλλιτέχνες και σε επαγγελματίες του πολιτισμού, από ην Ελλάδα και το εξωτερικό, το επόμενο τριήμερο, από την Παρασκευή 24 έως και την Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου, είναι αφιερωμένο σε ένα εντατικό πρόγραμμα εγκαινίων, που απευθύνεται στο αθηναϊκό κοινό και περιλαμβάνει δράσεις σε όλους τους εκθεσιακούς χώρους της διοργάνωσης, από περφόρμανς δημιουργίας τοιχογραφίας (Navine G. Khan-Dossos, πρώην δικαστήρια οδού Σανταρόζα) μέχρι περφόρμανς ανάγνωσης ταρώ (Marissa Malik & Yeshe Bahamon-Beesley, πρώην Εμπορικό Κέντρο Fokas) και από βραδιά παιχνιδιού Extractor (Simon Denny, πρώην δικαστήρια οδού Σανταρόζα) μέχρι διάλεξη-περφόρμανς στο ημιυπόγειο «Λουκουμάδες Αιγαίου», στο Μέγαρο Σλήμαν-Μελά (από τους as they lay w/ AbduAli& Markele Cullins). Το συνολικό πρόγραμμα της Μπιενάλε μπορείτε να βρείτε εδώ.

Βασίλης Παπαγεωργίου, Together we don’t stand (I), 2021. Μέταλλο, επιχαλκωμένο ύφασμα, μάρμαρο, κεραμικά, ύφασμα, τσιμέντο, μπρούτζος, αλουμίνιο, 140 x 80 x 85 εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη. Παραγωγή της Μπιενάλε της Αθήνας. Φωτογραφία: Στάθης Μαμαλάκης.

Περισσότεροι από 80 καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες συμμετέχουν με έργα τους στην 7η Μπιενάλε της Αθήνας: manuel arturo abreu, Zebedee Armstrong, as they lay w/ Abdu Ali + Markele Cullins, Ευγενία Βερελή, Sanford Biggers, Billy Bultheel, Judy Chicago, Contemporary And (C&), Zuzanna Czebatul, Simon Denny, DETACH (Voltnoi & Quetempo), Christoph Draeger, Claude Eigan, Awol Erizku, Doreen Garner, Miles Greenberg, Happy New Tears, HellFun (Josefin Arnell & Max Göran), Jack Hogan & Trakal, Deborah Joyce Holman & Yara Dulac Gisler, Klára Hosnedlová, Satch Hoyt, Hypercomf, Yinka Ilori, Astrit Ismaili, Tomashi Jackson, Huntrezz Janos, Olalekan Jeyifous, Εύη Καλογηροπούλου, Samson Kambalu, Λητώ Κάττου, KAYA, Navine G. Khan-Dossos, Nuri Koerfer, Ndayé Kouagou, Αριστείδης Λάππας, Kris Lemsalu & Kyp Malone.

Zuzanna Czebatul, Their New Power (Head), 2020. Πολυαιθυλένιο, ακρυλικό και άμμος, 150 x 240 x 170 εκ. Άποψη από την έκθεση “The Singing Dunes of Zuzanna Czebatul”, CAC-La synagogue de Delme, 2020. Φωτογραφία: O.H. Dancy. Παραχώρηση της καλλιτέχνιδας.

Αλλά και οι: Marissa Malik & Yeshe Bahamon-Beesley, Rodney McMillian, Steve McQueen, Ana Mendieta, Meleko Mokgosi, Moor Mother, Zanele Muholi, Πέτρος Μώρης, Nascent, Αλέξανδρος Ντούρας, Kayode Ojo, Omsk Social Club, Zohra Opoku, Βασίλης Παπαγεωργίου, Νεκτάριος Παππάς, Ebony G. Patterson, Primitive Art, Γιώργος Πρίνος, Kameelah Janan Rasheed, Andrew Roberts, Victoria Santa Cruz, Jacolby Satterwhite, Βαλίνια Σβορώνου, Jonas Schoeneberg, Paul Mpagi Sepuya, Έρικα Σκούρτη, Jakob Kudsk Steensen, Juana Subercaseaux, Taka Taka, Ayesha Tan-Jones, Φίλιππος Τελεστώ, The Critics Company, the Mycological Twist, Hank Willis Thomas, Ίρις Τουλιάτου, Tourmaline, Suzanne Treister, Θεόκλητος Τριανταφυλλίδης, Wu Tsang, Cajsa von Zeipel, Julian Weber, YESSi PERSE.