Ροσαλία: Η βραβευμένη με Γκράμι μουσικός που μάς έκανε να αγαπήσουμε το φλαμένκο

Έχει χαρακτηριστεί η ως η σπουδαιότερη σταρ διεθνούς εμβέλειας της Ισπανίας μετά τον Χούλιο Ιγκλέσιας, στους θαυμαστές της συγκαταλέγονται ονόματα όπως η Μαντόνα, ο Πέδρο Αλμοδόβαρ και η Αλίσια Κιζ, ενώ τραγούδια της συγκεντρώνουν εκατομμύρια κλικ σε youtube και spotify. Ανάμεσα στα βραβεία που της έχουν απονεμηθεί συγκαταλέγονται 1 Γκράμι, 8 Λάτιν Γκράμι και τρία MTV Video Music Awards, ενώ η λίστα με τους διάσημους μουσικούς που συνεργάζονται μαζί της μεγαλώνει συνεχώς.

Πως όμως η Ροσαλία, η καλλιτέχνιδα με τις ρηξικέλευθες συνθέσεις, την εξωπραγματική φωνή και την εκκεντρική εμφάνιση, μετατράπηκε από μια νεαρή μαθητευόμενη του Φλαμένκο σε ένα παγκόσμιο μουσικό φαινόμενο;

Η Rosalía Vila Tobella γεννήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1992 στην πόλη Sant Esteve Sesrovires της Καταλονίας. Μια βιομηχανική πόλη, η οποία συγκέντρωνε εργάτες από όλες τις περιοχές της Ισπανίας. Με αυτό τον τρόπο η νεαρή Ροσαλία, η οποία είχε αρκετούς φίλους με καταγωγή από την Ανδαλουσία, ήρθε σε επαφή από πολύ μικρή ηλικία με το φλαμένκο, ιδιαίτερα εντυπωσιασμένη με την ερμηνευτική δεινότητα τραγουδιστών όπως η Λόλα Φλόρες και τους μουσικούς πειραματισμούς του Camaron de la isla. Ήθελε να γίνει αστέρι της μουσικής.

Ξεκίνησε από το μηδέν. Κανένας στην οικογένεια της δεν είχε γνωριμίες στη μουσική βιομηχανία. Σε ηλικία δεκαπέντε χρονών, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να εισχωρήσει στη βιομηχανία του θεάματος, πέρασε από οντισιόν για το talent show «Tú sí que vales», οι κριτές δεν εντυπωσιάστηκαν από τις φωνητικές της ικανότητες και οι ίδια δεν έφτασε μακριά. Η αποτυχία, ωστόσο, δεν την αποθάρρυνε.

Κάπως έτσι η νεαρή Ροσαλία αποφάσισε να μάθει να τραγουδάει φλαμένκο και για πάνω από μια δεκαετία αφοσιώθηκε στην εκπαίδευση ενός από τα παλιότερα και πιο πολύπλοκα μουσικά είδη στον κόσμο. Μαθήτευσε αρχικά στη μουσική σχολή Taller de Músics και αργότερα στην Escola Superior de Música de Catalunya, πάντα με δάσκαλο τον José Miguel Vizcaya, ο οποίος σύμφωνα με την ίδια της έμαθε τα πάντα. Ως μαθήτρια, η Ροσαλία απέδειξε ότι έχει καλό «μουσικό αυτί», δυνατή μνήμη και εξαιρετικό εργασιακό ήθος.

Παράλληλα με τις σπουδές της η Καταλανή ερμηνεύτρια επιδόθηκε σε non-stop μουσικές εμφανίσεις στη Βαρκελώνη και αλλού: Σε jazz bar, hip hop jam sessions, σε γάμους, ιδιωτικά πάρτι, εστιατόρια, κινηματογραφικά φεστιβάλ, avant-garde θεατρικές παραγωγές, στη Μπαρόκ χορωδία της σχολής της, ενώ κάποιες φορές πραγματοποιούσε ηχογραφήσεις για διαφημιστικά, για να βγάλει χρήματα.

Για ένα χρονικό διάστημα η Ροσαλία φλέρτραρε με το ενδεχόμενο το πρώτο της άλμπουμ να έχει τον χαρακτήρα του «καθαρού φλαμένκο» και να αποτελεί ένα αφιέρωμα στην αγαπημένη της τραγουδίστρια, La Niña de los Peines. Ωστόσο, τελικά, δημιούργησε ένα άλμπουμ «πειραματικού φλαμένκο», με τίτλο «Los Ángeles», σε συνεργασία με τον πιανίστα και μουσικό παραγωγό Raül Refree. Οι δύο τους προχώρησαν σε αυτοσχέδιες, προσωπικές εκτελέσεις φλαμένκο τραγουδιών της δεκαετίας του 1940 και του 1950.

Ο δίσκος κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2017 από τη Universal Music. Σε αυτό βρίσκεις παραδοσιακές μελωδίες και στίχους όχι όμως παραδοσιακό τρόπο ερμηνείας σε φωνητικό και μουσικό επίπεδο. Χάρη σε αυτή τη δουλειά της, η οποία έλαβε ένθερμες κριτικές, η νεαρή Καταλανή κέρδισε μια υποψηφιότητα στην κατηγορία του Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Καλλιτέχνη, στα 18α Βραβεία Λάτιν Γκράμι.

Η Ροσαλία όμως ήξερε καλά από τότε ήδη ότι ήθελε να συνδυάσει το φλαμένκο με την ηλεκτρονική μουσική: «Έμαθα την παράδοση, έμαθα όλους τους κανόνες. Ωστόσο, πρέπει να είμαι ξεκάθαρη για τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι εγώ η ίδια το φλαμένκο, εδώ και τώρα, για το ποια είμαι, για τις επιρροές μου, την ηλικία μου, για την εποχή στην οποία ζώ. Η κλασική βάση είναι τόσο σημαντική για εμένα, όμως, από εκεί και πέρα χρειάζομαι ελευθερία», δηλώνει στο περιοδικό Rolling Stone.

«Αγαπώ το Φλαμένκο», προσθέτει, «Είναι πολύ δύσκολο να το τραγουδάς. Όμως αντιλαμβάνομαι κάθε μουσικό είδος σαν μια χιονόμπαλα- δεν τη θαυμάζεις για την ακινησίας της. Πρέπει να την κουνήσεις για να τη δεις να διαχέεται». 

Κάπως έτσι προέκυψε το δεύτερο άλμπουμ της, «El Mal Querer» («Τοξική Αγάπη»). Η ιδέα βασίστηκε στη διπλωματική της εργασία για το Escola Superior de Música de Catalunya, πάνω σε ένα έμμετρο μυθιστόρημα του 13ου αιώνα, με τίτλο «Flamenca», για έναν τοξικό ετεροφυλόφιλο γάμο, όπου ένας ζηλιάρης σύζυγος κρατούσε τη γυναίκα του κλειδωμένη.

Τα τραγούδια της για το «El Mal Querer» αντιπροσώπευαν, το κάθε ένα, ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της ιστορίας, εκμοντερνισμένης σε μια πρωτοπόρα παραγωγή με αστικές (urban) ευαισθησίες. Μια φεμινιστική εκδοχή της «Κάρμεν» ειπωμένη από την γυναικεία οπτική και βασισμένη πάνω στην ψυχολογία της ζήλιας, το μαρτύριο του έρωτα και την έκσταση, όπου ο μελοδραματικός χαρακτήρας του φλαμένκο συναντάει την μοντέρνα αφήγηση του σύγχρονου R&B.

Μια από τις σημαντικότερες συνεργασίες στη μέχρι τώρα καριέρα της, υπήρξε αυτή με τον Καναδό σταρ The Weeknd

Για το δεύτερο άλμπουμ της επέλεξε να συνεργαστεί με τον  τραγουδιστή/τραγουδοποιό ηλεκτρονικής μουσικής και παραγωγό El Guincho, με τον οποίον είχε μια άγαστη συνεργασία, καθώς φάνηκε διατεθειμένος να την ακούσει, ενώ αποδέχτηκε το γεγονός ότι η ίδια θα έπαιρνε πολλές αποφάσεις. Η Rosalia του έμαθε φλαμένκο και ο Πάμπλο με τη σειρά του της έμαθε για τη δομή των τραγουδιών και το ραφινάρισμα των μελωδιών.

Οι δύο τους δούλεψαν χέρι χέρι σε όλες τις πτυχές της σύνθεσης και της παραγωγής. Χρησιμοποίησαν την τεχνολογία για να συνδέσουν διαφορετικά μουσικά είδη, υπερβαίνοντας τα καθορισμένα όρια και ανανεώνοντας την παραδοσιακή μουσική της χώρας τους ντύνοντάς την με σύγχρονους χορευτικούς ρυθμούς. Αποτέλεσμα αυτού ένα flamenco-pop fusion άλμπουμ, το οποίο κυκλοφόρησε το 2018 και έμελλε να την καθιερώσει στο διεθνές μουσικό στερέωμα.

Η δημιουργία του «El Mal Querer» λίγο έλειψε να την οδηγήσει στη χρεωκοπία, καθώς δεν είχε συμβόλαιο με καμία δισκογραφική τότε και τα οικονομικά και καλλιτεχνικά ρίσκα τα οποία έπαιρνε μπορούσαν κάλλιστα να μην αποδώσουν. Αυτό μέχρις ότου ο Κολομβιανός σταρ Χουάνες παρακολουθήσει μια συναυλία της στη Μαδρίτη το 2017. Εντυπωσιασμένος από τη νεαρή καλλιτέχνιδα, αποφάσισε μαζί με τη συνεργάτιδα του και παραγωγό Rebeca León να τη μανατζάρουν.

Τα μουσικά βίντεο των τραγουδιών του δίσκου «Malamente» και «Pienso en tu mirá», που δημιούργησαν για να παιχτούν στο youtube, συγκέντρωσαν εκατομμύρια views, ξεπερνώντας καλλιτέχνες όπως η Μπίλλι Άιλις και η Αριάνα Γκράντε και τράβηξαν την προσοχή της Sony, με την οποία η Rosalia υπέγραψε συμβόλαιο που θα τη βοηθούσε να προωθήσει τη δουλειά της σε όλο τον πλανήτη. Το «El Mal Querer» συγκέντρωσε συνολικά 6 Βραβεία Λάτιν Γκράμι, τα περισσότερα με τα οποία έχει βραβευτεί ποτέ άλμπουμ γυναίκας ερμηνεύτριας, και ένα Βραβείο Γκράμι.

Καθώς το «El Mal Querer» συγκέντρωνε διθυραμβικές κριτικές, χαρακτηριζόμενο από πολλούς ως άλμπουμ της χρονιάς,  καθώς σκαρφάλωνε στα charts (πρώτο στη λίστα με τα Latin Pop Album στις ΗΠΑ), με το περιοδικό Rolling Stone να το κατατάσσει στη 315η θέση με τα 500 άλμπουμ όλων των εποχών, η Ροσαλία ξεκίνησε ένα μπαράζ συνεργασιών με τα μεγαλύτερα ονόματα στον χώρο της παγκόσμιας μουσικής σκηνής. Από τον Κολομβιανό σταρ της ρεγκετόν, J Balvin, τον James Blake, τον Pharrell Williams και τον Οσούνα έως τους Τράβις Σκοτ, Daddy Yankee, Μπίλλι Άιλις και The Weeknd.

Παράλληλα, πραγματοποίησε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο με ένα cameo στην ταινία του εμβληματικού δημιουργού Πέδρο Αλμοδόβαρ, «Πόνος και Δόξα», το 2019. Η 26χρονή τότε σταρ εμφανίστηκε στο πλευρό της Πενέλοπε Κρουθ, στον ρόλο της Ροσίτα. Μαζί ερμηνεύουν μια εκδοχή του ισπανικού τραγουδιού Flamenco «A tu Vera» της Λόλα Φλόρες.

Παρά την επιτυχία της, ωστόσο, το ρηξικέλευθο εγχείρημα της να χρησιμοποιήσει ως καμβά την τόσο τιμημένη Ανδαλουσιανή μουσική, έχει συγκεντρώσει αρκετούς επικριτές, όσον αφορά τις ελευθερίες που η Καταλανή καλλιτέχνιδα πήρε με το συγκεκριμένο φολκ είδος. Η Ροσαλία κατηγορήθηκε για πολιτισμική οικειοποίηση μιας παράδοσης που ιστορικά είναι συνδεδεμένη με την περιθωριοποιημένη κοινότητα Ρομά της Ισπανίας.

Η ίδια, όντας συνειδητοποιημένη για την προνομιούχα θέση της, επιθυμεί να δημιουργήσει μια πλατφόρμα που θα βοηθήσει όλους εκείνους που δεν έχουν ευκαιρίες: «Είναι πάρα πολύ σημαντικό οι άνθρωποι  να κατανοήσουν πόσο ζωτικής σημασίας είναι το φλαμένκο για την κοινότητα των Ρομά. Έχουν υπάρξει εξαιρετικοί Ρομά καλλιτέχνες. Είναι σημαντικό να εστιάσουμε την προσοχή σε αυτό, αλλά επίσης οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ο Πάκο ντε Λουθία, ο σπουδαιότερος κιθαρίστας σε αυτό το είδος δεν ήταν Ρομά. Η Λόλα Φλόρες, μια από τις εμβληματικότερες Ισπανίδες τραγουδίστριες Φλαμένκο δεν ήταν Ρομά. Η μουσική ξεπερνά τη φυλή και τα σύνορα». 

Η Ροσαλία δηλώνει φεμινίστρια. Κατά τη διάρκεια του Gala «Billboard Women in Music», το 2019, δήλωσε: «Ήμουν δεκαπέντε χρονών όταν μπήκα πρώτη φορά σε στούντιο, έχοντας για πρότυπο σπουδαίες γυναίκες. Από τη Λόλα Φλόρες, τη Τζάνις Τζόπλιν έως την Πάττι Σμιθ. Ωστόσο θυμάμαι, όταν έφτασα, παρατήρησα με έκπληξη πως όλοι γύρω μου ήταν άντρες. Από τότε αγωνίζομαι ώστε να έχω τον ίδιο αριθμό αντρών και γυναικών στο στούντιο». 

Η ίδια συνεχώς υπογραμμίζει τη σημαντικότητα της γυναικείας ενδυνάμωσης, και όχι μόνο με τη μουσική της. Ο στενός κύκλος συνεργατών της αποτελείται από γυναίκες. Από τη μάνατζερ της Rebeca Leon, τη μητέρα της που διαχειρίζεται το επιχειρηματικό-οικονομικό κομμάτι, την αδερφή της, Πιλάρ, που έχει αναλάβει το ενδυματολογικό κομμάτι και την χορογράφο της Charm La’Donna, η οποία μέσα από τις χορογραφίες της υπογραμμίζει τη δύναμη και την εξουσία που μπορεί να ασκεί μια γυναίκα. Όλοι μαζί ενισχύουν την εικόνα της δυναμικής θηλυκότητας, που μπορεί να είναι παιχνιδιάρα και ξέγνοιαστή, αλλά, επίσης, ιδιαίτερα αποφασιστική.

Η καριέρα της καλλιτέχνιδας-φαινόμενο από την Καταλονία δεν γνωρίζουμε ακόμη πως θα εξελιχθεί. Η ίδια αναλογιζόμενη το μέλλον της ως μουσικός δηλώνει «Γνωρίζω ότι θα μεγαλώσω κάνοντας μουσική, και ανυπομονώ να δω με ποιον τρόπο η μουσική μου θα αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων». Αυτό που η ίδια, ωστόσο, εύχεται, είναι να μην χάσει ποτέ τη διάθεση να δημιουργεί.