Συν&Πλην: «Πόσο κοστίζει να ζεις» στο Θέατρο Πόρτα

Σήμερα, κάπου στη Νέα Υόρκη. Ο Έντι είναι ένας άνεργος οδηγός φορτηγών που εξαιτίας ενός τραγικού ατυχήματος επανασυνδέεται με την πρώην γυναίκα του, την Άνι. Την ίδια ώρα, σε ένα άλλο πολυτελές διαμέρισμα της πόλης, ο Τζον, ένας εύπορος διδακτορικός φοιτητής – που πάσχει όμως, από εγκεφαλική παράλυση – προσλαμβάνει ως φροντίστρια του, την Τζες· μια μετανάστρια δεύτερης γενιάς που, παρά τα προσόντα και τις σπουδές της, ζει στο κατώτατο όριο της φτώχειας.

Δύο παράλληλες ιστορίες ανθρώπων (τις ζωές των οποίων μοιάζει να καθορίζει η σωματική αναπηρία) γίνονται το εφαλτήριο για την συγγραφέα Μαρτίνα Μάγιοκ. Μια μοντέρνα σπουδή για το πως τα φυλετικά, ταξικά, εθνικά και οικονομικά δεδομένα διαμορφώνουν δύο εντελώς διαφορετικές πραγματικότητες – γύρω από το ίδιο πρόβλημα.

Η Μάγιοκ, μετανάστρια και η ίδια από την Πολωνία που κατάφερε να ολοκληρώσει σπουδές στο Yale University και στο Juliard (ναι, η δική της ιστορία μοιάζει με αυτήν την ηρωίδας της, Τζες) επιτυγχάνει με θαυμαστή αμεσότητα και ειλικρίνεια να διατρέξει τον σύγχρονο τρόπο ζωής και εντός του να τινάξει στον αέρα κάποια από τα στερεότυπα που τον συνοδεύουν. Αφού πάνω από όλα αυτά, θα στέκεται η ανάγκη των ανθρώπων να επικοινωνήσουν, να συνδεθούν και ν’ αγαπήσουν σε όποια θέση κι αν τους κλήρωσε να βρίσκονται.

Το έργο πρωτο-γράφτηκε το 2015 με τη φόρμα ενός μονόπρακτου με τίτλο «John, Who’s Here From Cambridge». Στην πορεία η Μαρτίνα Μάγιοκ το επεξεργάστηκε εκ νέου προσθέτοντας δύο ακόμα χαρακτήρες, οι ιστορίες των οποίων τέμνονται. Η παράσταση με τον τίτλο «The cost of living» έκανε πρεμιέρα ένα χρόνο αργότερα στο Williamstown Theatre Festival, στη Μασαχουσέτη για να ακολουθήσει το New York City Center, το 2017. Με αυτό το έργο, η Μάγιοκ τιμήθηκε με το βραβείο Pulitzer for Drama, μεταξύ πολλών άλλων διακρίσεων.

Ειρήνη Μακρή και Φώτης Στρατηγός σε σκηνή της παράστασης.

Δεν συναντάμε συχνά στην αθηναϊκή σκηνή παραστάσεις βαθιάς ανθρωπιάς (και ανθρωπινότητας), που χωρίς να κραυγάζουν την ύπαρξη τους, δονούν με το καθρέφτισμα ακριβώς αυτής της αξίας. Ο Θωμάς Μοσχόπουλος, που μεταφράζει και σκηνοθετεί την παράσταση, πετυχαίνει – με τα απολύτως αναγκαία μέσα δε – να φωτίσει την ειλικρίνεια και την ψυχή του κειμένου. Οι ηθοποιοί του, μια ομάδα νέων ερμηνευτών, είναι απολύτως διαθέσιμοι και οι ερμηνείες τους αθροίζονται στην υπεραξία της προσπάθειας. Από εκείνες τις παραστάσεις με τη μαγική ιδιότητα που σε ακολουθούν για καιρό.

Μελαχρινός Βελέντζας και Αμαλία Καβάλη.

Παρότι τα τελευταία χρόνια αλίευε τις δραματουργίες του από το ρεπερτόριο των κλασικών περιοχών, φέτος ο Θωμάς Μοσχόπουλος έκανε μια εξαίρεση. Τα αμερικανικά μέσα, άλλωστε, μιλούσαν πολύ καιρό τώρα για την περίπτωση της Μάγιοκ – που τρία χρόνια μετά την πρεμιέρα του «Πόσο κοστίζει να ζεις;» έφτασε να βραβεύεται με Pulitzer. Η επιλογή του, λοιπόν, τον δικαιώνει καθώς, ομολογουμένως, η σύγχρονη αμερικανική δραματουργία σπάνια είναι τόσο διεισδυτική.

Η πρόσφατη περίοδος του θεάτρου «Πόρτα» συμπίπτει με μια γόνιμη δημιουργικά περίοδο για τον Θωμά Μοσχόπουλο, που υπογράφει, τη μία μετά την άλλη, καλές, πολύ καλές έως και σπουδαίες παραστάσεις. H σκηνοθεσία του στο «Πόσο κοστίζει να ζεις» εστιάζει στην ανατομία καθημερινών – αλλά συχνά αόρατων – χαρακτήρων που, με τη σειρά τους, εκπροσωπούν ολόκληρες κοινωνικές ομάδες. Άρα, κοιτάζει στον ιδιωτικό, κρυμμένο χώρο των ηρώων και επιχειρεί την εξωστρέφεια και τη μεγέθυνση του. Αυτή η λειτουργία, όσο κι αν μοιάζει απλή, απαιτεί ιδιαίτερη μαεστρία για να αναδειχθούν και να αναμειχθούν πολλές συναισθηματικές ποιότητες: Τρυφερότητα, συγκίνηση μα και κυνισμός, αγάπη και απόρριψη, φόβος, απώλεια και μοναξιά. Όλα αυτά εκτεθειμένα, διεκδικούν ν’ απαντήσουν στο κεντρικό ερώτημα του έργου.

Μελαχρινός Βελέντζας, Αμαλία Καβάλη, Ειρήνη Μακρή, Φώτης Στρατηγός. Ένα τετράπτυχο νεότερων ερμηνευτών που μπορεί τώρα να δομούν την «επωνυμία» τους στο θέατρο (ειδικά ο τελευταίος πραγματοποιεί την πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση με μεγάλες αξιώσεις) αλλά αποδεικνύονται υψηλών δυνατοτήτων.

Καταρχάς, έχουν χτίσει μια, μεταξύ τους, χημεία που δημιουργεί την αίσθηση της κοινής ερμηνευτικής αισθητικής. Η κοινή αυτή γραμμή ορίζεται από κάτι πολύ σημερινό και συνάμα μεστό, ψύχραιμο και αληθινό. Κι έτσι, χάρη στις ερμηνείες τους, υποφωτισμένα κοινωνικά ζητήματα (όπως αυτό της αναπηρίας) κατακτούν την οικειότητα που τόσο τους λείπει από την πραγματική ζωή.

Ακολουθώντας τον καθημερινό λόγο του έργου γεννιέται και ο ρυθμός της παράστασης. Μια απνευστί αλληλουχία σκηνών και διάδρασης μεταξύ των ηρώων που ταιριάζει απόλυτα με την εποχή μας, την εποχή αφήγησης όπου τα πάντα περνούν και χάνονται. Το ενδιαφέρον της θέασης δεν χάνεται ούτε λεπτό.

Ακροβατώντας ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το φαντασιακό χώρο, στήνεται η λιτή και λειτουργική σκηνογραφία του Βασίλη Παπατσαρούχα. Μια αίσθηση που τοποθετεί τα πρόσωπα του έργου σε μια πιο υπερβατική διάσταση – αφού, άλλωστε, η ζωή απαιτεί καθημερινές υπερβάσεις. Βοηθούν πολύ και οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου.

Ενταγμένα μεν, στο minimal black and white σκηνικό περιβάλλον της παράστασης, τα κοστούμια (Βασίλης Παπατσαρούχας κι εδώ) ολισθαίνουν δε, σε μια χρωματική μονοτονία. Ίσως, θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά.

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος πιστώνεται την ανακάλυψη ενός σημαντικού νέου αμερικανικού έργου, διαβάζοντας το με περίσσια ειλικρίνεια και καθαρότητα. Και καθιστώντας το, σχεδόν, αληθινό. Ειδικά για το τελευταίο αξίζει ξεχωριστή μνεία στους τέσσερις ηθοποιούς του.