F_act: Στον αστερισμό της Ιζαμπέλ Ιπέρ

Ιζαμπέλ Ιπέρ

Δεν υπάρχουν πολλοί σταρ του σινεμά που επιστρέφουν συχνά πυκνά στο θέατρο. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ ανήκει στις τυπικές εξαιρέσεις και παρά την καριέρα της κοντά σε σκηνοθέτες όπως οι αδερφοί Ταβιάνι, ο Κλοντ Σαμπρόλ, ο Φρανσουά Οζόν και ο Μίκαελ Χάνεκε, το θέατρο δείχνει να την απασχολεί στη βάση του. Τελευταία φορά την είχαμε δει ως ντίβα στις «Φαίδρες» (2016) του Κριστόφ Βαρλικόφσκι στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση· και πάλι εδώ επιστρέφει για να παίξει την Αμάντα του Τενεσί Ουίλιαμς στο «Γυάλινο κόσμο».

Με την καθοδήγηση του Ίβο Βαν Χόβε τώρα, φοράει το έργο σαν κοστούμι στο σώμα της. Διάφανη, νευρική – αλλά όχι νευρωτική – εργάτρια των λεπτών αποχρώσεων, αρνείται να καταφύγει στις ευκολίες των εξωτερικών ευρημάτων και δίνει μια πολύ πιο γήινη εκδοχή της Αμάντα. Απόλυτη κυρίαρχος του ανεβάσματος.

Η νύχτα της Ιγκουάνα

Στις εγχώριες προσεγγίσεις στον Τένεσι Ουίλιαμς ανεβαίνει για λίγες ακόμα παραστάσεις (μέχρι τις 28 Νοεμβρίου) και «Η νύχτα της Ιγκουάνα» στο Θέατρο Πορεία. Άγνωστο, εν πολλοίς, έργο στο αθηναϊκό κοινό αλλά με αναγνωρίσιμη την προβληματική του συγγραφέα, συναντά ένα ενδιαφέρον και καλοκουρδισμένο ανέβασμα από τη Μαρία Μαγκανάρη. Η ελευθερία της σεξουαλικής έκφρασης και συνάμα η καταπίεση της σε μετωπική σύγκρουση με το θρησκευτικό δίδαγμα, το χρέος στην οικογένεια και την τραυματική παιδική ηλικία είναι στο πρώτο πλάνο της δραματουργίας. Έργο που σε ‘αγριότητα’ αναμετράται με το «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι» αλλά με αφθονία εσωτερικών κραδασμών – εκεί που διαπρέπει η πρωταγωνίστρια του Σύρμω Κεκέ. Θα ήταν ακόμα πιο επιδραστικό το ανέβασμα αν ο Ιωάννης Παπαζήσης ήταν το ίδιο εκρηκτικός πρώτα εντός του και μετά προς τα έξω.

Φουέντε Οβεχούνα

Λαμβάνοντας υπόψιν τις σκηνοθεσίες συνόλου της Ελένης Ευθυμίου – πρόχειρα αναφέρω τις πιο πρόσφατες και πιο επιδραστικές, τα «Ερωτευμένα άλογα» στο Φεστιβάλ Αθηνών και τους «Ελεύθερους πολιορκημένους» στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ελευσίνα 2023 – το «Φουέντε οβεχούνα» υπολείπεται σε παλμό συλλογικής πνοής. Και, πιθανώς, πλήττεται από ανισότητα στις ερμηνείες.

Παρόλα αυτά, η Ευθυμίου πετυχαίνει κάτι άλλο σημαντικό: Να φέρει ένα έργο της ισπανικής αναγέννησης με σαφή πολιτικά και ταξικά χαρακτηριστικά σε συνομιλία με τα αντανακλαστικά της κοινωνίας πάνω στην αδικία των λίγων. Η ανάγνωση του έργου κεντράρει στην κακοποίηση της γυναίκας από μια πατριαρχική εξουσία, άρα στην καταπίεση μιας μειονότητας με έμφυλα χαρακτηριστικά. Στην παρούσα χρονική φάση, μετά από ένα εφιαλτικό χειμώνα για το Εθνικό Θέατρο, η σκηνική αυτή χειρονομία μοιάζει να έχει εξίσου μεγάλη αξία με το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Και είναι πολύ ευχάριστο που την τολμά μια γυναίκα της νεότερης δημιουργικής γενιάς.

Λήμαν Μπράδερς

Μερικές φορές, η καθαυτή σκηνοθεσία μιας παράστασης ξεκινάει από την ανάθεση των ρόλων, από την ίδια τη διανομή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι «Λήμαν Μπράδερς» σε σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου που ανεβαίνει στη σκηνή του Ιλίσια με τρεις πρωταγωνιστές – παρά τους δεκάδες χαρακτήρες που παρελαύνουν από τη σκηνή.

Ο Αργύρης Ξάφης, ο Μάκης Παπαδημητρίου και ο Μιχάλης Οικονόμου, αναδεικνύονται τελικά στο πιο δυνατό χαρτί της παράστασης, ακροβατώντας ανάμεσα στη θέση του αφηγητή και της αδρής σκιαγράφησης ρόλων, της απεύθυνσης και της ερμηνείας, της ελαφράδας και του δράματος, της ιστορικής αποτύπωσης και της νέας πραγματικότητας. Κι ενώ εντατικά έχει δουλευτεί και ο σκηνοθετικός ρυθμός, οι «Λήμαν Μπράδερς» βλέπονται απνευστί χάρη στο ταπεραμέντο τους.

Αμαλία Μουτούση @ Ελίνα Γιουνανλή

Η σύνθεση της παράστασης θα αλλάξει τον Ιανουάριο καθώς ο Αργύρης Ξάφης αποχωρεί από τους «Λήμαν Μπράδερς» για να ενσωματωθεί στη νέα σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά στο Εθνικό Θέατρο. Ο Χουβαρδάς ξαναχτυπάει με κωμωδία και δη συζυγικών ηθών, με το «Πονηρό Πνεύμα» του Νόελ Κάουαρντ. Ο Αργύρης Ξάφης και ο Θανάσης Δήμου θα είναι οι μόνοι άνδρες της διανομής που έχει άξιες πρωταγωνίστριες: Αμαλία Μουτούση, Άννα Μάσχα, Κατερίνα Λέχου, Κωνσταντίνα Τάκαλου και η νεότερη Ειρήνη Λαφαζάνη. Το «Πονηρό πνεύμα» θα κάνει πρεμιέρα στο πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου.

Και αφού κάνουμε λόγο για τον Αργύρη Ξάφη, αξίζει να τον δούμε και μέσα από την ιδιότητα του ως δασκάλου του Ωδείου Αθηνών. Καθώς είναι από τους λίγους διδάσκοντες που συντηρούν συνειδητά την σχέση τους με τους μαθητές και στα επαγγελματικά τους βήματα. Η παράσταση «Γενική πρόβα αυτοκτονίας», η κωμωδία του Ντούσαν Κοβάτσεβιτς (του συγγραφέα του πολυβραβευμένου «Underground» δια χειρός Κουστουρίτσα) είναι έργο μιας ομάδας μαθητών του που, μάλιστα έχουν παραλάβει τη σκυτάλη στην κολεκτίβα των «Επταρχείων» – υπεύθυνης για τον θεατρικό άθλο του «Μistero Buffo» του 2012.

Πρόκειται για τη φουρνιά των αποφοίτων του 2017 – Λάμπρο Γραμματικό, Κωνσταντίνο Γιουρνά, Μαρία Δαμασιώτη, Γιώργο Δικαίο, Εμμανουήλ Κοντός (ο οποίος σκηνοθετεί κιόλας), Εμμανουέλα Μαγκώνη, Κατερίνα Νταλιάνη, Νίκος Ντάσης που, επί της ουσίας, θα συστήσουν στο αθηναϊκό κοινό θεότρελη κωμωδία του Κοβάσεβιτς. Η παράσταση κάνει πρεμιέρα στις 14 Νοεμβρίου στη σκηνή του Skrow και σε αυτήν ο Αργύρης Ξάφης κρατάει ένα μικρότερο ‘ρόλο’: Γράφει τη μουσική της.

Αργύρης Ξάφης @ Ελίνα Γιουνανλή

Ήταν η ίδια σύνθεση ηθοποιών (και πάλι ως «Επτάρχεια») που είχαν συναχθεί για το ανέβασμα του πολυβραβευμένου κειμένου του Καναδού Κρίστοφερ Μπετ Μπέιλι «Έτσι πεθαίνουμε». Η παράσταση προγραμματιζόταν για την άνοιξη του 2020 και ακυρώθηκε εξαιτίας της πανδημίας. Όμως, η επιθυμία της υλοποίησης της δεν χάθηκε. Για την ακρίβεια, μεταγγίστηκε σε κινηματογραφική ταινία (με τον Αργύρη Ξάφη στη θέση του σκηνοθέτη) με τη συνεργασία του Βασίλη Μπισμπίκη.

Κι όχι μόνο ολοκληρώθηκε εν μέσω lockdown, κάτω από αντίξοες συνθήκες, αλλά έχει προσελκύσει και το ενδιαφέρον του ίδιου του συγγραφέα της που δεν αποκλείεται να την προωθήσει σε κινηματογραφικά φεστιβάλ. Στο καστ της ταινίας εκτός από τον βασικό πυρήνα των «Επταρχείων» θα δούμε και τους Ασημίνα Αναστασοπούλου, Ιωκό Ιωάννη Κοτίδη, Βασίλη Ντάρμα και Γωγώ Παπαϊωάννου. Το soundtrack είναι του Θοδωρή Αμπαζή, η κίνηση των Χαράς Κότσαλη και Κατερίνας Γεβετζή, η μετάφραση του Αργύρη Ξάφη και του Μανώλη Βαμβούνη, η σκηνογραφία της Ιωάννας Πλέσσα ενώ ο Κωνσταντίνος Οικονόμου είναι στην κάμερα και το μοντάζ.