Οι Τιτάνες, του Ευριπίδη Λασκαρίδη στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση

Προτού δημιουργηθεί ο κόσμος, δύο μοναχικά πλάσματα ζουν ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Οι Τιτάνες είναι η παράσταση-φόρος τιμής του Ευριπίδη Λασκαρίδη σε κάθε αποτυχημένη προσπάθεια να καταλάβουμε. Υπάρχει ένα σημείο όπου το φως και το σκοτάδι συναντιούνται.

Μήπως είμαστε όλοι Τιτάνες; Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης επιστρέφει σε μία παράσταση του 2017 για να μιλήσει για θεούς και θνητούς το παράξενο έτος 2021. Στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης οι Τιτάνες του μας ανεβάζουν στη σκηνή και μας μιλούν για σκοτάδι και φως από 8 έως 12 Δεκεμβρίου. Τι έχει αλλάξει μέσα σε αυτά τα χρόνια και επανέρχεται με θέρμη σε αυτό το έργο;

@Julian Mommert

«Τίποτα δεν μοιάζει να είναι ίδιο πια. Και το πιο απλό άγγιγμα ακολουθείται από δισταγμό, μια βαθιά εκπνοή μπορεί να φέρει αμηχανία. Δεν συναντιόμαστε όπως παλιά κι όμως η επιθυμία για εγγύτητα δεν σβήνει.

Με τους Τιτάνες από το καλοκαίρι του ‘17 ταξιδέψαμε σε δώδεκα χώρες, από τον Καναδά ως το Χονγκ Κονγκ. Τελευταία φορά που παρουσιάστηκε ήταν τον Φλεβάρη του ’20 στo Teatros del Canal στη Μαδρίτη, όταν στις ειδήσεις ακούγαμε για έναν ιό που επέβαλε την απομόνωση. Πριν καλά καλά το καταλάβουμε, το πλησίασμα, ακόμη και το πιο απλό ακούμπημα, έγιναν ανεπίτρεπτα. Μοιάζει αυτή η εποχή να πέρασε και τα σώματα να μπορούν να ξανασμίξουν χωρίς τόσες αναχαιτίσεις.

Στους Τιτάνες οι δυο μας ήρωες — αυτοί οι δυο ανάποδοι και αχώριστοι θεοί — ψάχνουν απ’ την αρχή να βρουν τρόπο να συναντηθούν. Ο εναγκαλισμός τους στο τέλος είναι εναγώνιος και επεισοδιακός, μοιάζει σαν να τα καταφέρνουν επιτέλους να είναι και πάλι μαζί. Έχουν αλλάξει όλα γύρω μας πολύ κι αναζητούμε από την τέχνη να μας βοηθήσει να φανταστούμε τον κόσμο του αύριο. Η γειτνίαση ήταν πάντα φορτισμένη με ένταση, ειδικά στο σημείο όπου το φως που έρχεται, συναντά το σκοτάδι που φεύγει.»

Η δουλειά του Λασκαρίδη σταθερού συνεργάτη της Στέγης τα τελευταία χρόνια, δεν κατατάσσεται πουθενά και συνάμα απευθύνεται παντού. «Ιερό και βέβηλο, τελετουργικό και πεζό, θείο και κολασμένο. Διαφεύγει από κάθε κατηγορική ταξινόμηση και κάθε ποιοτική αποτίμηση. Δεν είναι θέατρο, ούτε χορός, ούτε περφόρμανς, κι όμως περιέχει στοιχεία από τη φύση όλων αυτών» σημειώνει ο Ιταλός δημοσιογράφος Enrico Pastore.

Ο Λασκαρίδης είναι ένας τεχνίτης των χρόνων και της εναλλαγής ατμόσφαιρας, ένας δημιουργός απρόσμενων χαρακτήρων, συνδέοντας το οικείο με απόηχους του συμπαντικού» αναφέρει το ισπανικό “Núvol”. Στους Τιτάνες, το αστείο και το σοβαρό εναλλάσσονται διαρκώς και οι ιδέες για το πώς πρέπει να είναι τα πράγματα έχουν ήδη χαθεί.

Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης οραματίζεται ένα σύμπαν παλαιότερο από τον κόσμο, μια εποχή του νου που ακόμα και οι σκιές είναι ζωντανές και τα πράγματα δεν έχουν σταθερά μεγέθη. Τα ελάχιστα γίνονται πελώρια. Στη σκηνή χωράει όλος ο χώρος και ο χρόνος και από τις λεπτομέρειες αναβλύζουν χωρίς προειδοποίηση η έκπληξη, ο ενθουσιασμός και ο τρόμος. Όσο πιο πίσω πάμε τόσο βλέπουμε να εναλλάσσεται το φως με το σκοτάδι, το σημαντικό με το ασήμαντο.

Στο κέντρο της σκηνής βρίσκονται δύο μοναχικά πλάσματα σε ένα αέναο παιχνίδι φαινομενικά χωρίς σκοπό. Το γέλιο τους μοιάζει ανησυχητικό και η ανησυχία τους προκαλεί το γέλιο. Κι όμως, ο κόσμος τους είναι φτιαγμένος με τα ίδια υλικά, τα ίδια αισθήματα και τις ίδιες σκέψεις που είναι φτιαγμένος κι ο δικός μας. Οι αποτυχίες τους μετασχηματίζονται σε μια υπεράσπιση των δικών μας. «Βρισκόμαστε ενώπιον αυτού του έργου, που είναι μοναδικό στο είδος του, που δεν θυμίζει τίποτε άλλο, κάτι που μοιάζει με την πρωτοφανή έκπληξη που βιώνει ένα παιδί στο θέατρο, όταν αντικρίζει τη μεταμόρφωση, την ψευδαίσθηση, την επινόηση. Είναι πολύτιμο.» γράφει η Catherine Lalonde στο γαλλικό “Le Devoir”.

Υπάρχει κάτι που κάνει αυτή την ομολογουμένως παράδοξη καλλιτεχνική γλώσσα να κερδίζει το κοινό όπου κι αν βρεθεί. Κι αυτό είναι πως πίσω από την ειρωνεία και τη γελοιότητα, πίσω από την υπερβολή και τη σκληρότητα, υπάρχει πάντα μια αμετακίνητη τρυφερότητα.

Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης, σκηνοθέτης και ερμηνευτής, σπούδασε στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν στην Αθήνα και στο Brooklyn College της Νέας Υόρκης με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση. Η ταυτότητα της δουλειάς του διατρέχεται από την έρευνά του πάνω στη μεταμόρφωση και τη γελοιότητα. Ως ερμηνευτής έχει συνεργαστεί με σκηνοθέτες όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο Robert Wilson κ.ά. Ξεκίνησε να σκηνοθετεί τις δικές του δουλειές για το θέατρο, καθώς και μικρού μήκους ταινίες οι οποίες διακρίθηκαν διεθνώς, από το 2000 και έπειτα. Το 2009 ίδρυσε την ομάδα OSMOSIS με την οποία παρουσίασε δουλειές, μεταξύ άλλων, στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στο θέατρο Εμπρός, στο Εθνικό Θέατρο, στο Αρχαίο Θέατρο Ηφαιστίας κ.α. Το RELIC (2015), το πρώτο περιοδεύον έργο της ομάδας, έχει παρουσιαστεί σε πάνω από τριάντα φεστιβάλ και ιδρύματα σε όλο τον κόσμο, όπως στην Biennale de la danse της Λυών, στο Palais de Tokyo (Παρίσι), στο Barbican Pit (Λονδίνο) και στο Public Theater (Νέα Υόρκη). Στους είκοσι έναν σταθμούς της διεθνούς περιοδείας του έργου του TITANS (2017), περιλαμβάνονται το Théâtre de la Ville (Παρίσι), το Festival TransAmériques (Μόντρεαλ), το Tanz im August (Βερολίνο) και το Hong Kong Arts Festival. Το πιο πολυπρόσωπο έργο του, ELENIT (2019), μια διεθνής συμπαραγωγή μεταξύ Βελγίου, Γαλλίας, Ελλάδας, Ισπανίας, Ιταλίας, Καναδά, Ολλανδίας και Πορτογαλίας, έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και ξεκίνησε να περιοδεύει διεθνώς στις αρχές του 2020, πριν από την πανδημία. Έχει ήδη παρουσιαστεί τις Βρυξέλλες, το Πόρτο, τη Λυόν, το Άμστερνταμ, τη Θεσσαλονίκη, το Σαμπερί, ενώ ακολουθούν παραστάσεις σε Λιέγη, Σαρλερουά, Φλωρεντία, Ανκόνα. Κατά τη διάρκεια του υποχρεωτικού εγκλεισμού, η ομάδα OSMOSIS, με την καλλιτεχνική συμβουλή της Εύας Στεφανή, έφτιαξε το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ ΕΔΩ ΠΑΡΑ ΕΔΩ, το οποίο προβλήθηκε σε online πλατφόρμες στο Περού, το Δουβλίνο, το Πόρτο και το Παρίσι μέσα στο 2021. Το 2016 ο Λασκαρίδης τιμήθηκε με την εναρκτήρια υποτροφία Pina Bausch Fellowship. Τα RELIC, TITANS και ELENIT έχουν προσκληθεί σε θέατρα και διεθνή φεστιβάλ για τα επόμενα δύο χρόνια.