Ευγένιος Ιονέσκο: Η ζωή και το έργο του συγγραφέα που θεμελίωσε το θέατρο του παραλόγου

Σαν σήμερα στην Σλάτινα της Ρουμανίας στις 26 Νοεμβρίου 1909 γεννήθηκε ο Ευγένιος Ιονέσκο, ένας από τους μεγαλύτερους δραματουργούς και εκπροσώπους του θεάτρου του Παραλόγου.

Ο πατέρας του ήταν ευσεβής ορθόδοξος χριστιανός και η μητέρα του είχε καταγωγή από τη Γαλλία. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στο Παρίσι, ωστόσο, μετά το διαζύγιο των γονιών του μετακόμισε με τον πατέρα του πίσω στην Ρουμανία. Εκεί, ολοκλήρωσε το σχολείο και  φοίτησε στο τμήμα των γαλλικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου.

Το 1928, παρά τις αντιδράσεις του πατέρα του, ο οποίος τον προόριζε να σπουδάσει μηχανικός, ο Ιονέσκο προτίμησε να  ασχοληθεί με την ποίηση και την λογοτεχνία. Την ίδια χρονιά δημοσιεύτηκε το πρώτο του ποίημα με τίτλο Bilete de papagal.

Το 1930, δημοσίευσε στην επιθεώρηση Zodiac, το πρώτο του κριτικό κείμενο για τον Ρουμανό ποιητή Ιλάριε Βόρονκα.

Το 1931, δημοσίευε το ποιητικό έργο Elegii pentru fiinte mici (Ελεγείες για μικροσκοπικά πράγματα).

Τρία χρόνια αργότερα, το 1934, δημοσίευσε τη συλλογή κριτικών δοκιμίων με τίτλο Nu (Όχι). Η συλλογή αυτή έγινε αφορμή να ξεσπάσει σκάνδαλο στους λογοτεχνικούς κύκλους της Ρουμανίας, καθώς ο Ιονέσκο με το σαρκαστικό του ύφος, κατέκρινε την ελίτ των τότε Ρουμάνων ποιητών, κατηγορώντας τους για συντηρητισμό.

Το 1936, παντρεύτηκε την Ροντίκα Μπουριλεάνου και μαζί απέκτησαν μια κόρη, την Εύα. Η οικογένεια αποφάσισε να μετακομίσει πίσω στο Παρίσι το 1938, με σκοπό ο Ιονέσκο να ολοκληρώσει την διδακτορική του διατριβή.

Ευγένιος Ιονέσκο και η σύζυγος του, Ροντίκα

Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν πίσω στη Ρουμανία το 1939. Ωστόσο, επειδή ήταν δυστυχισμένοι εκεί, αποφάσισαν να μετακομίσουν στην Γαλλία το 1942 και εγκαταστάθηκαν στην Μασσαλία.

Έγραψε δεκάδες εμβληματικά θεατρικά έργα, αλλά και μία νουβέλα, με τίτλο “Ο Ερημίτης”.

Ο Ευγένιος Ιονέσκο έφυγε από τη ζωή τον Μάρτιο του 1994, σε ηλικία 84 ετών. Το μνήμα του βρίσκεται στο νεκροταφείο του Μον Παρνές στο Παρίσι και επάνω του αναγράφεται στα γαλλικά το εξής ρητό: “ Προσευχηθείτε στον – δεν ξέρω και εγώ σε ποιον – στον Ιησού Χριστό, υποθέτω”.

Ο Άλμπερ Καμύ υποστήριζε πως το συναίσθημα που θεμελιώνει την έννοια του παράλογου, χαρακτηρίζεται από αντιπαράθεση και μια ατελείωτη σύγκριση μεταξύ πραγματικότητας και ζωής. Το θέατρο του Παραλόγου εστιάζει στην έλλειψη του σκοπού που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Εκφράζει το γεγονός πως η ασημαντότητα των πραγμάτων γεννά όλα τα σπουδαία κατορθώματα.

Την ιδεολογία αυτή ασπάστηκε ο Ιονέσκο, ένας άνθρωπος που πάντα ένιωθε ότι η δική του ύπαρξη δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο σκοπό και ότι ήταν ανήμπορος να ελέγξει την μοίρα. Έτσι, απορροφήθηκε από το κίνημα του θεάτρου του Παραλόγου και υιοθέτησε την κωμικοτραγική απαισιοδοξία του, αποτυπώνοντας την στα θεατρικά του έργα. Ο ίδιος δήλωσε: “Παράλογο είναι το στερούμενο σκοπού…Αποκομμένος από τις απροσδιόριστες ρίζες του, ο άνθρωπος είναι χαμένος. Οι πράξεις χάνουν το νόημα τους, γίνονται παράλογες, άχρηστες”.

Το πρώτο του θεατρικό έργο το έγραψε το 1950 σε ηλικία 40 ετών. Φυσικά, δεν είναι άλλο από το έργο “Φαλακρή Τραγουδίστρια”. Η υπόθεση αφορά δύο ζευγάρια από την Αγγλία, τους Σμιθς και τους Μάρτινς, οι οποίοι σε ένα δείπνο αναπτύσσουν παράλογες και γελοίες συζητήσεις. Το συγκεκριμένο έργο, έχει σπάσει το παγκόσμιο ρεκόρ, καθώς είναι το μόνο που παιζόταν στο ίδιο θέατρο για αρκετά μεγάλο διάστημα.

Τα περισσότερα έργα του χαρακτηρίζονται “αντι-έργα”, καθώς μοιάζουν να είναι ανούσια, ωστόσο κρύβουν ηχηρά και σημαντικά μηνύματα. Εκτός από το έργο “Φαλακρή Τραγουδίστρια” (1950), το 1952 γράφει το πολύ γνωστό έργο “Οι Καρέκλες” (1952). Η υπόθεση αφορά ένα ηλικιωμένο ζευγάρι περιπλανιέται στο “μη πραγματικό”, όπου μέσα σε μια ασυναρτησία σκέψεων και λέξεων, ξεπροβάλλουν όλες οι αποτυχίες και οι τύψεις τους. Μέσα στην μοναξιά τους, αναπολούν, πονούν, αναρωτιούνται, γελάνε, κλαίνε μέσα σε ένα σπίτι, σε έναν κόσμο που δεν έχει προοπτική.

Το αμέσως επόμενο έργο του Ιονέσκο φέρει τον τίτλο “Δολοφόνος χωρίς αμοιβή”, (1959) όπου στο συγκεκριμένο  κάνει για πρώτη φορά την εμφάνιση του ο χαρακτήρας Μπερανζέ, τον οποίο βλέπουμε και σε μια σειρά έργων (“Ρινόκερος”, “Ο βασιλιάς πεθαίνει” και “Ο πεζός στον αέρα”.)

Αρκετοί θεατρολόγοι υποστηρίζουν για τον Μπερανζέ πως αποτελεί μια αυτοβιογραφική φιγούρα στα έργα του Ιονέσκο, η οποία πάντοτε τρέφει την απορία και την αγωνία για την αλλόκοτη πραγματικότητα.

“Ο Ρινόκερος είμαι εγώ”

Το ομώνυμο διήγημα και αργότερα θεατρικό έργο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1957 και ανέβηκε στο Παρίσι στις 25 Ιανουαρίου 1969. Η υπόθεση του αφορά μια επαρχιακή γαλλική πόλη, της οποίας οι κάτοικοι μεταμορφώνονται σε ρινόκερους, εκτός από έναν άνθρωπο, τον Μπερανζέ. Εκείνος βρισκόμενος φανερά σε υπαρξιακή σύγχυση, τελικά δεν υποκύπτει σε αυτού του είδους την ασθένεια. Το κείμενο θεωρείται αντιναζιστικό και βασισμένο στα ιστορικά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Ιονέσκο εξηγεί πώς ο φανατισμός παραμορφώνει τους ανθρώπους, ενεργοποιώντας το ζωώδες ένστικτο τους. Η “ρινοκερίτιδα”, η ασθένεια που αρρωσταίνει τους κατοίκους του χωριού, είναι μια διανοητική μόλυνση, η οποία μέσω της διαφθοράς και της μεταδοτικής μοχθηρίας, οδηγεί τους νοσούντες  να χάσουν όποια λογική και πλέον ανεξέλεγκτοι, θα χαθούν μέσα στον φανατισμένο όχλο.

Μέσα από τα έργα του αντικατοπτρίζεται μια αποστροφή προς τον αληθινό κόσμο, μια δυσπιστία προς την επικοινωνία και μια πεποίθηση πως ένας άλλος κόσμος βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον δικό μας. Για παράδειγμα, στις Καρέκλες, οι πρωταγωνιστές μπορούν να αντιληφθούν έναν διαφορετικό κόσμο. Στο έργο Ο πεζός στον αέρα, ο πρωταγωνιστής έχει την ικανότητα να πετάει, ενώ ο Μπερανζέ μαραζώνει ολοένα και περισσότερο όταν συνειδητοποιεί πως δεν μπορεί να συνεχίσει να ζει σε αυτόν τον ανέλπιστο και γκρίζο κόσμο.

Ο Ιονέσκο θεωρείται ο  θεμελιωτής του θεάτρου του Παραλόγου, λαμβάνοντας πολλές διακρίσεις και βραβεία, συμπεριλαμβανομένου και του Αυστριακού Κρατικού Βραβείου, ενώ ήταν μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας από το 1970.

Θα μείνει για πάντα στην ιστορία ως ο άνθρωπος που πίστευε ότι “η λογική είναι η τρέλα των δυνατών”.