10+1 συνταρακτικές ταινίες που μιλούν για το φαινόμενο της έμφυλης βίας

Η έμφυλη βία αποτελεί μια από τις πιο διαδεδομένες και ολέθριες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως. Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών σχεδόν μια στις τρεις γυναίκες έχουν υποστεί κακοποίηση κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ένα φαινόμενο που επιδεινώθηκε ραγδαία με την πρόσφατη κρίση της πανδημίας του covid-19. Για την Ελλάδα τα στοιχεία είναι αποκαρδιωτικά, καθώς σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian, το 2021, κάθε μήνα τουλάχιστον μια γυναίκα δολοφονήθηκε από τα χέρια του συντρόφου/συζύγου ή πρώην της, με τις γυναικοκτονίες να φτάνουν τις 13 στο σύνολο.

Ο κινηματογράφος έχει καταφέρει καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του να αφηγηθεί με ποικίλους τρόπους το φαινόμενο της έμφυλης βίας μέσα από συγκλονιστικές ιστορίες σωματικής και ψυχολογικής κακοποίησης. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών συγκεντρώσαμε και σας παρουσιάζουμε έντεκα χαρακτηριστικές ταινίες. Από την συνταρακτική σκηνή της γυναικοκτονίας στην «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη έως την ανάγκη της Κάρεϊ Μάλιγκαν να εκδικηθεί τον βιασμό της φίλης της στην «Υποσχόμενη Νέα Γυναίκα» της Έμεραλντ Φένελ, πόσο άραγε να έχουν πραγματικά αλλάξει οι καταστάσεις;

Με τον όρο «gaslight», μια ακόμη μορφή έμφυλης βίας, συνηθίζουμε να εννοούμε όταν κάποιος «χειραγωγεί ψυχολογικά κάποιον άλλον κάνοντας τον να αμφισβητεί την ψυχική του υγεία». Ο συγκεκριμένος όρος προήλθε, μάλιστα, από τον τίτλο της ταινίας του Τζορτζ Κιούκορ, όπου η σπουδαία Ίνγκριντ Μπέργκμαν υποδύεται την νεαρή Paula που επιστρέφει με τον σύζυγο της από την Ιταλία για να εγκατασταθεί στο σπίτι της δολοφονημένης θείας της. Εκεί θα αρχίσουν να συμβαίνουν ανεξήγητα φαινόμενα, καθώς εκείνος σχεδιάζει να οδηγήσει την Paula στην παράνοια κάνοντας την να πιστεύει ότι πρόκειται για αποκυήματα της φαντασίας της, πείθοντας την ότι συμπεριφέρεται παράλογα και ότι ξεχνάει πράγματα.

H δυναμική και ανεξάρτητη Στέλλα (Μελίνα Μερκούρη), μια νεαρή λαϊκή τραγουδίστρια που ζει τη ζωή της αντισυμβατικά, εκτιμάει την ελευθερία της περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Υπερβαίνοντας τους κανόνες και τα ήθη μιας καταπιεστικής πατριαρχικής κοινωνίας που δεν θέλει τη γυναίκα σεξουαλικά απελευθερωμένη, συνάπτει ερωτικές σχέσεις αδυνατώντας να υποταχθεί σε οποιαδήποτε υπόνοια δέσμευσης. Όταν, όμως, γνωρίζει τον νεαρό ποδοσφαιριστή Μίλτο (Γιώργος Φούντας), αργά ή γρήγορα έρχεται αντιμέτωπη με το δίλημμα να αλλάξει τον τρόπο ζωής της ή να διατηρήσει την ελευθερία της, πληρώνοντας τελικά την απόφαση της με την ίδια της τη ζωή. Η ταινία βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας.

Βασισμένη στο βραβευμένο με Πούλιτζερ ομότιτλο μυθιστόρημα της Άλις Γουόκερ, η ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ εξιστορεί τη ζωή της Celie (Γούπι Γκόλντμπεργκ), μιας νεαρής Αφροαμερικανής, στον αγροτικό Νότο των αρχών του 20ου αιώνα. Αν και έχει βιώσει την κακοποίηση στα χέρια του πατριού της και αργότερα του συζύγου της, αν και έχει έρθει αντιμέτωπη με τον ρατσισμό, τον σεξισμό και τη φτώχεια, η Celie καταφέρνει να δραπετεύσει από μια ζωή γεμάτη βάσανα χάρη στα γράμματα της αδερφής της και τη σχέση της με μια τραγουδίστρια.  Ανακαλύπτει τον έρωτα, τη φιλία και τη χαρά και επανενώνεται με τα παιδιά της τα οποία την έκαναν να πιστεύει ότι είναι νεκρά.

Η ταινία του Μπράιαν Γκίμπσον βασίζεται στην αυτοβιογραφία της Τίνα Τάρνερ, με τίτλο «Ι Tina» και εξιστορεί τη ζωή της ης Βασίλισσας του Ροκ εντ ρολ από το ταπεινό ξεκίνημα σε μια εκκλησιαστική χορωδία του Τενεσί έως την ανάδυση της στην παγκόσμια μουσική σκηνή. Η Anna Mae Bullock (όπως είναι το πραγματικό όνομα της) θα αφήσει πίσω τη γενέτειρά της και θα μετακομίσει στο Σεντ Λούις κυνηγώντας μια μουσική καριέρα. Εκεί θα γνωρίσει τον Ike Turner με τον οποίο μαζί θα κατακτήσουν τον κόσμο της μουσικής. Ωστόσο, η κακοποιητική συμπεριφορά του θα την οδηγήσει στην απόφαση να τον εγκαταλείψει και να χαράξει τη δική της πορεία. Την Τίνα Τάρνερ υποδύεται η Άντζελα Μπάσετ.

Μια χειμωνιάτική νύχτα η Πιλάρ (Λάγια Μαρούλ) αποφασίζει να εγκαταλείψει τον κακοποιητή σύζυγό της, Αντόνιο (Λουίς Τοσάρ), παίρνοντας μαζί της τον γιό τους και λιγοστά υπάρχοντα. Βρίσκοντας καταφύγιο στο σπίτι της αδερφής της η Πιλάρ προσπαθεί να ξεκινήσει από την αρχή. Προσλαμβάνεται σε μια δουλειά και ανακαλύπτει ξανά την αγάπη της για την ιστορία της τέχνης. Παράλληλα, ο Αντόνιο, στην προσπάθεια του να την ξανακερδίσει και να επανενώσει την οικογένεια του, παρακολουθεί ομαδική ψυχοθεραπεία με στόχο να αλλάξει. Αν και η ίδια δεν είναι σίγουρη γι’ αυτό, ωστόσο τρέφει ακόμη συναισθήματα για τον σύζυγο της και πείθεται να επιστρέψει σε εκείνον. Η συμπεριφορά του, όμως, φαίνεται να μην έχει διορθωθεί.

Η ταινία βασίζεται στην bestselling ομότιτλη αυτοβιογραφία του πρώην μοντέλου από τη Σομαλία, Γουόρις Ντίρι, η οποία δραπέτευσε από την οικογένεια της σε ηλικία 13 ετών για να γλιτώσει τον εξαναγκασμό σε γάμο και κατέληξε στο Λονδίνο, όπου και μετατράπηκε σε ένα διεθνούς φήμης σούπερ-μόντελ.  Η αναγνώριση έδωσε στην Ντίρι το απαραίτητο βήμα για να μιλήσει για το απάνθρωπο «έθιμο» της κλειτοριδεκτομής, του οποίου η ίδια υπήρξε θύμα. Το τραγικό αυτό βίωμα της και οι τραυματικές συνέπειες το αποτελούν κεντρικό θέμα της ταινίας, σε μια προσπάθεια από την πλευρά της σκηνοθέτιδας να επιστήσει την προσοχή σε μια πρακτική με εκατομμύρια θύματα παγκοσμίως. Την Γουόρις Ντίρι υποδύθηκε η Λίγια Κεμπεντέ.

Βασισμένη στο μυθιστόρημα «Push» της ποιήτριας και συγγραφέως του Χάρλεμ, Sapphrie, η ταινία του Λι Ντάνιελς διηγείται την ιστορία της 16χρονής Αφροαμερικανής Claireece «Precious» Jones (Γκαμπουρέι Σίντιμπε), η οποία βιώνει μια διαρκή τραυματική εμπειρία. Αναλφάβητη, έγκυος στο δεύτερο παιδί του βιαστή πατέρα της και κακοποιημένη από την βάναυση μητέρα της, η  «Precious», χάρη σε μια χαρισματική δασκάλα (Πόλα Πάτον), μια κοινωνική λειτουργό (Μαράια Κάρεϊ) και έναν υποστηρικτικό νοσοκόμο (Λένι Κράβιτζ), θα προσπαθήσει να στρέψει τη ζωή της προς μια διαφορετική κατεύθυνση.

Ο Joseph (Πίτερ Μάλαν), ένας βίαιος και αυτοκαταστροφικός χήρος, βρίσκει μια ευκαιρία για εξιλέωση στο πρόσωπο της Hannah (Ολίβια Κόλμαν), η οποία πίσω από την αισιόδοξη ευσέβεια κρύβει έναν κρυφό πόνο. Η ίδια ζει με τον φόβο του άθλιου κακοποιητή συζύγου της, υπομένοντας σιωπηλά τα ξεσπάσματα της βαναυσότητας του. Ανάμεσα στην ίδια και τον Joseph αρχίζει να δημιουργείται ένα διστακτικό δέσιμο, καθώς ο τελευταίος μαθαίνει να αναγνωρίζει μέσα από τα τραγικά βιώματα της Hannah τα δικά του λάθη προς την εκλιπούσα σύζυγό του, ως ένας αδύναμος άντρας που κατέφυγε στην συζυγική καταπίεση. Το φιλμ αποτελεί σκηνοθετικό ντεμπούτο μεγάλου μήκους του Βρετανού ηθοποιού Πάντι Κόνσινταϊν.

Όταν η εντεκάχρονη Αγγελική αυτοκτονεί κατά τη διάρκεια των γενεθλίων της, το γεγονός δεν δείχνει να ταράζει ιδιαίτερα την οικογένεια της, η οποία, μάλιστα, επιμένει πως πρόκειται για ατύχημα. Πίσω, όμως, από το σκηνοθετημένο προσωπείο αυτής της δυσλειτουργικής, μικροαστικής οικογένειας ξετυλίγεται σιγά σιγά ένα σκοτεινό και αποτρόπαιο μυστικό ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής κακοποίησης με κύριο αυτουργό τον «πάτερ-φαμίλια» (Θέμης Πάνου) και συνεργό ολόκληρη την κοινωνία. Η ταινία απέσπασε τέσσερα βραβεία στο 70ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, ανάμεσα τους αυτό της Καλύτερης Σκηνοθεσίας και του Καλύτερου Ηθοποιού.

Κατά τη διάρκεια των τραγικών γεγονότων του εμφυλίου πολέμου μεταξύ της αυταρχικής κυβέρνησης και των εξτρεμιστών ισλαμιστών, στην Αλγερία της δεκαετίας του 1990, μια νεαρή φοιτήτρια με πάθος για το σχέδιο μόδας, η Nedjima (Lyna Khoudri), αποφασίζει μαζί με τις φίλες της να μην υποκύψει στις απαγορεύσεις που επιβάλλονται στις γυναίκες από εκείνους που επιθυμούν να εγκαθιδρύσουν ένα θεοκρατικό καθεστώς. Παρά τις διώξεις και την βία με την οποία έρχονται αντιμέτωπες όλες εκείνες που δεν συμμορφώνονται στον σκοταδισμό , η Nedjima αποφασίζει να διοργανώσει ένα fashion show, ως μια πράξη αντίστασης και ανεξαρτησίας.

Η Cassie Thomas (Κάρεϊ Μάλιγκαν) προσπαθεί να αντιμετωπίσει το «τραύμα» του βιασμού και της συνεπακόλουθης αυτοκτονίας της καλύτερης φίλης της με τον πιο ανορθόδοξο τρόπο. Έχοντας παρατήσει την Ιατρική, ζώντας με τους γονείς της και δουλεύοντας σε ένα καφέ, η Cassie ζει μια διπλή ζωή. Τα βράδια συχνάζει σε μπαρ προσποιούμενη την μεθυσμένη, σχεδόν ημιλιπόθυμη, ως δόλωμα για τους θαμώνες, οι οποίοι, προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν την «υποτιθέμενη» αδυναμία της, την οδηγούν στο σπίτι τους, ερχόμενοι, εν τέλει, αντιμέτωποι με την ειδεχθή πράξη τους. Παράλληλα, αρχίζει να καταστρώνει σχέδιο εκδίκησης ενάντια σε όλους όσους εμπλέκονται στην σεξουαλική κακοποίηση της φίλης της. Η ταινία βραβεύτηκε με το Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου.