Sisyphus / Trans / Form: Το έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο

Το έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου «Sisyphus / Trans / Form» (2019) θα παρουσιάσει ο ΝΕΟΝ στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, τον Δεκέμβριο. Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της έκθεσης Portals | Πύλη, που οργανώνει ο ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη Βουλή των Ελλήνων, το διάστημα Ιούνιος-Δεκέμβριος 2021.

Το έργο -όπου συμμετέχουν έξι ερμηνευτές- βασίζεται στον μύθο του Σισύφου, που καταδικάζεται από τους θεούς να σπρώχνει ένα βράχο στην κορυφή ενός βουνού, που όμως κυλάει αμέσως μετά προς τα πίσω, ώστε να είναι υποχρεωμένος να επαναλαμβάνει ατέρμονα την άσκηση. Στην ερμηνεία του Παπαϊωάννου, το βουνό και ο βράχος μεταμορφώνονται σε μια ενιαία, τεράστια, ορθογώνια πέτρινη πλάκα.

Ένα βάρος για τον Σίσυφο, αλλά και ένα πλαίσιο για την παράσταση, και μια πύλη μέσω της οποίας ο πρωταγωνιστής εξαφανίζεται και επανεμφανίζεται. Κάποιες φορές ο Σίσυφος παραπατάει, γέρνει σκυφτός προς τα εμπρός και κουβαλάει στους ώμους και την πλάτη του τον τεράστιο βράχο.

Άλλες πάλι, βλέπουμε το μεγαλείο του σωματικού θεάτρου όπου, μέσω των άκρων άλλων ερμηνευτών, ο Παπαϊωάννου μοιάζει μεταμορφωμένος, να νικά τη βαρύτητα, να γλιστρά και να γίνεται ένα με την επιφάνεια του βράχου. Άλλες πάλι, αντιμετωπίζει τον βράχο βάζοντας τόση δύναμη, που το κεφάλι του θρυμματίζεται καθώς έρχεται σε επαφή με τον τεράστιο όγκο.

Κατά τη διάρκεια της αναπαράστασης του αγώνα του Σισύφου, υπάρχουν στιγμές φαρσοκωμωδίας, με μια διάθεση σκοτεινού χιούμορ που θυμίζει ταινίες του βωβού κινηματογράφου. Κατά τη διάρκεια της παράστασης, ο Σίσυφος ευνουχίζεται και ο βράχος τον συνθλίβει σαν ήρωα καρτούν. Μόλις ο ευνουχισμένος Σίσυφος καταφέρνει να σταθεί στα πόδια του, μεταμορφώνεται σε τρανς γυναίκα.

Το έργο Sisyphus / Trans / Form είναι κατά βάση ένας διαλογισμός στο παράλογο, τη συνειδητοποίηση -όπως αυτή περιγράφεται από τον Γάλλο φιλόσοφο και συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ– ως αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης μεταξύ της ανθρώπινης ανάγκης για ευτυχία και λογική και της «παράλογης σιωπής του κόσμου».

Όπως λέει ο ίδιος ο Παπαϊωάννου, «τέχνη είναι να χρησιμοποιείς το ταλέντο σου για να αναλογιστείς πάνω σε θέματα της ανθρώπινης ύπαρξης, είτε ευχάριστα είτε όχι».  Η ατέρμονη μάχη του Σισύφου με τον βράχο μοιάζει με την επαναλαμβανόμενη ρουτίνα των εργαζομένων και αποτελεί έναν φόρο τιμής του Παπαϊωάννου στον πατέρα του, που είναι εργάτης. Μια ρουτίνα που οδηγεί αρχικά στη μελαγχολία και μετά στη μεταμόρφωση. Αντί η βιοπάλη -ο βράχος- να είναι ένα αφόρητο φορτίο, μετατρέπεται σε αφύπνιση. Όπως έγραψε ο Καμύ, «οι συνθλιπτικές αλήθειες πεθαίνουν όταν τις αναγνωρίζεις».

Στο πλαίσιο της συνεργασίας με τη Βουλή των Ελλήνων, ο οργανισμός ΝΕΟΝ αναμόρφωσε επιφάνεια 6.500 τ.μ. του εμβληματικού κτιρίου του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου και δημιουργήθηκε ένας νέος χώρος πολιτισμού ανοιχτός στο ευρύ κοινό. Η έκθεση Portals | Πύλη, που πραγματοποιείται έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021, παρουσιάζει 59 καλλιτέχνες από 27 χώρες, σε επιμέλεια της Ελίνας Κουντούρη, Διευθύντριας ΝΕΟΝ, και της Madeleine Grynsztejn, Pritzker Director, Museum of Contemporary Art Chicago. Η έκθεση αναπτύσσει μηνύματα, ιδέες και προβληματισμούς της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, προσεγγίζοντας τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται μέσα από την αλλαγή και την ανατροπή.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου (γενν. 1964, Αθήνα) ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι σκηνοθέτης, χορογράφος και ερμηνευτής. Συνδυάζει πειραματικό χορό, σωματικό θέατρο και performance art, σε σουρεαλιστικές, ονειρικές παραστάσεις. Έχει την πλήρη εποπτεία του καλλιτεχνικού οράματος σχεδιάζοντας τα σκηνικά, τα κοστούμια και τον φωτισμό στα έργα του.

O Παπαϊωάννου αρχικά επιθυμούσε να γίνει εικαστικός καλλιτέχνης. Σπούδασε δίπλα στον διάσημο Έλληνα ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Δημοσίευσε πολλά κόμικς και εικονογραφημένα μυθιστορήματα, τα πρώτα του είδους τους στην Ελλάδα που περιλάμβαναν στοιχεία πανκ και σκληρές ομοφυλοφιλικές εικόνες. Η καλλιτεχνική του πρακτική άλλαξε δραστικά αφότου παρακολούθησε την παράσταση Café Müller της Γερμανίδας χορεύτριας και χορογράφου, Πίνα Μπάους.

Ο Παπαϊωάννου τράβηξε την προσοχή της καλλιτεχνικής αθηναϊκής σκηνής όταν ίδρυσε, με την Αγγελική Στελλάτου, την Ομάδα Εδάφους δίνοντας άντεργκράουντ παραστάσεις από το 1986 έως το 2001, φτάνοντας αργότερα μέχρι το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Σε πλήρη αντιδιαστολή με τους έως τότε χώρους που επέλεγε και τους πόρους που διέθετε για τις παραστάσεις του, ανέλαβε τη θέση Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Τελετής Έναρξης και Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004.

Το πρώτο διεθνές εγχείρημα του Παπαϊωάννου, «Ο Μεγάλος Δαμαστής» (2017), ήταν η πρώτη ελληνική παραγωγή που παρουσιάστηκε στο Sadler’s Wells στο Λονδίνο, στο Théâtre de la Ville στο Παρίσι, και στο BAM στην Νέα Υόρκη. Έπειτα, ακολούθησε η παράσταση-φόρος τιμής στο έργο της Πίνα Μπάους, «Since She» (2018), που ερμήνευσε το δικό της Χοροθέατρο του Βούπερταλ.

Έργα του Παπαϊωάννου έχουν παρουσιαστεί σε φεστιβάλ και θέατρα σε Ευρώπη, Ασία, Αυστραλία, Βόρεια και Νότια Αμερική. Το 2015, ο καλλιτέχνης ήταν στη λίστα υποψηφιοτήτων των βραβείων ΕΜΜΥ στις κατηγορίες Σκηνοθεσία, Καλλιτεχνική Διεύθυνση, Σκηνικός Σχεδιασμός και Σκηνική Διεύθυνση. Το 2017 ήταν ο πρώτος Έλληνας που έλαβε το Βραβείο Ευρώπη για το Θέατρο ενώ ήταν υποψήφιος στα Βραβεία Olivier το 2019.

Ο Πολιτιστικός και Αναπτυξιακός Οργανισμός κοινής ωφέλειας ΝΕΟΝ ιδρύθηκε το 2013 από το συλλέκτη και επιχειρηματία Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Ο ΝΕΟΝ φιλοδοξεί να φέρει το σύγχρονο πολιτισμό κοντά στο σύγχρονο πολίτη, αναδεικνύοντας τη δυνατότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας να αφυπνίσει, να συγκινήσει, να παρακινήσει. Συγχρόνως, επιδιώκει να συμβάλει στην ευρύτερη προσπάθεια αναβάθμισης της πόλης και της καθημερινότητας του πολίτη. Να συμβάλει στην αποκατάσταση της σχέσης του πολίτη με τη λειτουργία και τα δρώμενα της πόλης του.

Ο ΝΕΟΝ δεν περιορίζεται σε ένα μόνον χώρο. Έδρα του είναι ολόκληρη η πόλη, το ευρύτερο αστικό περιβάλλον. Είναι ένας ζωντανός και ενεργός συνομιλητής με την κοινωνία, τους θεσμούς και το κοινό.

Ο ΝΕΟΝ υλοποιεί τους στόχους του μέσα από εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδηλώσεις και συζητήσεις, προγράμματα χορηγιών και υποτροφιών και τη δημιουργία ενός δικτύου διεθνών συνεργασιών και ανταλλαγών. Ο ΝΕΟΝ συμπράττει με θεσμικούς φορείς πολιτισμού και ενισχύει τη δραστηριότητα δημοσίων και ιδιωτικών φορέων με σκοπό τη διάδοση της σύγχρονης τέχνης. Ο ΝΕΟΝ επιδιώκει να αναδείξει τον πολιτισμό ως βασικό μοχλό προόδου και ανάπτυξης.

*Το έργο θα παρουσιαστεί στο υπόγειο του κτιρίου του Καπνεργοστασίου, το οποίο διαμορφώνεται ειδικά για τον σκοπό αυτό.