Λίνα Βερτμίλερ: Η σκηνοθέτις που έγραψε ιστορία ως η πρώτη γυναίκα υποψήφια για Όσκαρ Σκηνοθεσίας

Η Λίνα Βερτμίλερ, η πρώτη γυναίκα στην ιστορία των Όσκαρ που ήταν υποψήφια για βραβείο Σκηνοθεσίας, έφυγε από τη ζωή την Πέμπτη 9 Δεκεμβρίου, σε ηλικία 93 ετών.

Η Ιταλίδα σκηνοθέτις έγραψε ιστορία με το κινηματογραφικό της έργο και ενέπνευσε τις γυναίκες δημιουργούς της εποχής της με την πρώτη της υποψηφιότητα στα Όσκαρ. Παράλληλα το 2019 είχε μείνει ξανά στην ιστορία, αφού ήταν μία από τους 4 αποδέκτες του Τιμητικού Βραβείου Όσκαρ για την καριέρα της. Ήταν η μόλις δεύτερη γυναίκα στην ιστορία του θεσμού που έχει τιμηθεί με αυτό το βραβείο.

Γεννημένη στη Ρώμη σε μία ελβετοϊταλική, καθολική οικογένεια, η Arcangela Felice Assunta Wertmüller von Elgg Spanol von Braueich, όπως ήταν ολόκληρο το όνομά της, είχε αποβληθεί από 15 καθολικά σχολεία όταν ήταν παιδί. Από μικρή ηλικία είχε αναπτύξει μία τεράστια αγάπη για τα κόμιξ -ειδικά για τον Flash- ενώ αγαπούσε πολύ και το σοβιετικό θέατρο -και συγκεκριμένα τους Pietro Sharoff, Vladimir Nemirovich-Danchenko, and Konstantin Stanislavsky. Αυτές οι δύο μεγάλες της αγάπες ήταν που την έκαναν να αγαπήσει τις τέχνες και να αρχίσει να γράφει, να σκηνοθετεί θεατρικά έργα σε θέατρα της Ρώμης, αλλά και να εργάζεται ως μαριονετίστρια.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και ενώ συνέχιζε να ανεβάζει avant-garde θεατρικές παραστάσεις, η Λίνα Βερτμίλερ γνώρισε τον Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι, μέσα από την παιδική της φίλη και σύζυγό του, Φλόρα Καραμπέλλα. Ο Μαστρογιάννι ήταν που τη σύστησε στον Φεντερίκο Φελίνι, που θα γινόταν μέντοράς της.

Ο Φελίνι την προσέλαβε ως βοηθό σκηνοθέτη για την θρυλική ταινία του 8½ το 1963 και η Wertmüller θα μιλούσε για πολλά χρόνια για αυτή τη συνεργασία ως μία εμπειρία που την επηρέασε με τον καλύτερο τρόπο. Την ίδια χρονιά θα σκηνοθετήσει την πρώτη της ταινία, το The Basilisks, για την οποία κέρδισε το πρώτο της βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο.

Το 1972 έκανε το ντεμπούτο της στις Κάννες με την εμβληματική της ταινία-σάτιρα για την ανδρική λίμπιντο “Μίμης, ο σιδεράς”, ενώ την επόμενη χρονιά επέστρεψε με την “Ιστορία Έρωτα και Αναρχίας”.

Το 1975 έκανε πρεμιέρα η διάσημη ταινία της “Η Κυρία και ο Ναύτης”, για την οποία κέρδισε βραβείο Σκηνοθεσίας από τον Κύκλο Κριτικών της Νέας Υόρκης. 27 χρόνια αργότερα, ο Γκάι Ρίτσι έκανε ένα όχι και τόσο επιτυχημένο remake με πρωταγωνίστρια τη Μαντόνα, το οποίο πάτωσε στο box office, αλλά και στις κριτικές.

Η πρώτη της υποψηφιότητα στα μεγαλύτερα κινηματογραφικά βραβεία, τα Όσκαρ, ήρθε το 1975 με την ταινία “Ο Πασκουαλίνο και οι 7 καλλονές”. Τότε έγραψε και ιστορία ως η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτις που βρέθηκε υποψήφια για βραβείο Σκηνοθεσίας.

Ο Πασκουαλίνο και οι 7 καλλονές

Οι ταινίες της χαρακτηρίζονται κυρίως από μακροσκελείς τίτλους (η τελευταία της ταινία ήταν το “Too Much Romance… It’s Time for Stuffed Peppers” με τη Σοφία Λόρεν), αλλά και για το πολιτικό τους περιεχόμενο, τα χιουμοριστικά στοιχεία και τον έντονο ερωτισμό. Αυτά χαρακτήριζαν και τη διασημότερη ταινία της καριέρας της, το “Πασκουαλίνο και οι 7 καλλονές”.

Με πρωταγωνιστή τον Τζιανκάρλο Τζιανίνι (αγαπημένο πρωταγωνιστή της Βερτμίλερ), η ταινία ακολουθεί έναν Ιταλό άνδρα που εγκαταλείπει τον στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τελικά συλλαμβάνεται από τους ναζί και οδηγείται ως αιχμάλωτος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μέσα από flashback μαθαίνουμε για την οικογένεια του και τις 7 αδελφές του, την κατά λάθος δολοφονία του εραστή μίας αδελφής του, την αιχμαλώτιση του σε μία ψυχιατρική κλινική, αλλά και για την απόφασή του να πάρει μέρος εθελοντικά στον πόλεμο ως στρατιώτης για να αποφύγει την φυλάκιση.

Η ταινία αυτή είχε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία και έλαβε πολλές σημαντικές υποψηφιότητες, όπως για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας και Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου για την Βερτμίλερ, Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου για τον Τζιανίνι και Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Έτσι, η Βερτμίλερ έγινε η πρώτη γυναίκα που προτάθηκε για το Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Και μπορεί να έχασε από τον Τζον Γκίλμπερτ Άβιλντσεν και το “Ρόκυ”, η υποψηφιότητά της όμως άφησε ιστορία και άνοιξε τον δρόμο για τις γυναίκες που τελικά κατάφεραν να κερδίσουν το πολυπόθητο Όσκαρ σκηνοθεσίας, όπως την Κάθριν Μπίγκελοου που κέρδισε το 2010 για την ταινία The Hurt Locker και φυσικά την πιο πρόσφατη νικήτρια Κλόε Ζάο του Nomadland.

Με μία ιστορική υποψηφιότητα και 28 κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ στο βιογραφικό της, η Λίνα Βερτμίλερ έφυγε από τη ζωή και εμείς πάντα θα τη θυμόμαστε ως μία ρηξικέλευθη σκηνοθέτιδα.