Γιάννης Στάνκογλου: Ποτέ δεν παραπονέθηκα. Πάντα έκανα τη δουλειά μου, όπως έπρεπε να την κάνω

Ώρες πριν την παράσταση, τον βρίσκεις καθισμένο στο σκηνικό του «Killer Joe». Πλησιάζοντας, μέσα στην άδεια πλατεία του θεάτρου Εμπορικόν, διακρίνεις πως περιεργάζεται το όπλο του ήρωα του σαν να ήταν δικό του. Τεντώνει το χέρι σημαδεύοντας προς την αντίθετη κατεύθυνση και το ομολογείς· νιώθεις κάπως άβολα. Αλλά πάλι, αυτό είναι το θέατρο: Η συμμετοχή στη στιγμή, στο συμβάν – όσο άβολο κι αν είναι.

Είκοσι χρόνια συνειδητοποίησης αυτής της πραγματικότητας μετά, ο Γιάννης Στάνκογλου δοκιμάζει ένα βήμα παραπάνω: Έχει μόλις παραδώσει την πρώτη του σκηνοθεσία στο έργο του Τρέισι Λετς και είναι από τώρα σίγουρος πως θα το επιχειρήσει ξανά. «Η εγχείρηση μοιάζει να έχει πετύχει – τουλάχιστον ο ασθενής είναι ζωντανός» σχολιάζει, με την όρεξη να μπει βαθύτερα στη λαγότρυπα που του άνοιξε το σκηνοθετικό ντεμπούτο.

Σταθερά και πρωταγωνιστικά παρών την τελευταία δεκαετία στο θέατρο, στο σινεμά και εσχάτως στην τηλεόραση, ο Στάνκογλου εξασφαλίζει ολοένα και παραπάνω χώρο στον εαυτό του για να λειτουργήσει: Αναζητώντας συνεργασίες, έργα, σκηνοθέτες και πιθανώς περισσότερες ελευθερίες.

Με την πεποίθηση ότι έχει ωριμάσει αρκετά υποκριτικά και βαδίζει με πιο στέρεο βήμα στη ζωή, ο 48χρονος ηθοποιός ακούγεται πιο ψύχραιμος και ισορροπημένος από ποτέ. Κι αυτό το οφείλει σε μια εντελώς άλλη δημιουργική πραγματικότητα: Στα παιδιά του, γύρω από τα οποία μοιάζει να περιστρέφεται ο χρόνος του.

Αδιάβροχο από προσωπική συλλογή / Ζιβάγκο DANTE.

Έχω στο μυαλό μου πως είναι η πρώτη μου δουλειά, πως θα ακούσω διάφορα, πως θα μου την πουν. Όμως, σταδιακά, έπεισα τον εαυτό μου πως αυτό ήθελα να κάνω και αυτό έκανα. Σίγουρα, θα έχει τα λάθη και τις αδυναμίες του, αλλά στο τέλος αυτό είναι και σε όποιον αρέσει. Πάντως, από τη στιγμή που πήρα την απόφαση να σκηνοθετήσω ένιωσα τεράστια ευθύνη.

Σε πάρα πολύ καλή. Ακόμα κι αν δεν έπαιρνα μέρος ως ηθοποιός στην παράσταση του «Killer Joe», θα ήμουν πολύ ευχαριστημένος. Η σκηνοθεσία άνοιξε μια νέα πόρτα στη ζωή μου – τόσο στο δημιουργικό όσο και στο ανθρώπινο κομμάτι. Γι’ αυτό και πιστεύω πως θα το ξανακάνω, αλλά όχι αυτοσκηνοθετούμενος. Αισθάνομαι πως είναι μια ασχολία που με απεγκλώβισε από τον κύκλο των ρόλων και νιώθω λες και η ζωή στο θέατρο για μένα αρχίζει τώρα.

Από τη στιγμή που πήρα την απόφαση να σκηνοθετήσω ένιωσα τεράστια ευθύνη

Πολύ συχνά, ως ηθοποιός ήμουν μάρτυρας σε στιγμές έντονης επικοινωνίας του σκηνοθέτη με τους ηθοποιούς, σε περιστατικά πίεσης, κόντρας και συγκρούσεων. Κατάλαβα, λοιπόν, ποια είναι τα καθήκοντα του σκηνοθέτη ως προς αυτό – παρότι εγώ είμαι ένας ηθοποιός διαθέσιμος να βουτήξει στα βαθιά. Δεν έχω άμυνες και αντιστάσεις. Κι επίσης, μου αποκάλυψε το πλάτος της δουλειάς του θεάτρου – μολονότι είχα ήδη μάθει να μπαίνω μέσα στο κείμενο, να κάνω επιστημονικές τεκμηριώσεις, υποκειμενική και αντικειμενική διήγηση, να δουλεύω τους χαρακτήρες. Όμως, τώρα όλα αυτά τα έκανα σε μια ολοκληρωμένη μορφή.

Αδιάβροχο από προσωπική συλλογή

Δεν φοβήθηκα τους ηθοποιούς γιατί κι εγώ ηθοποιός είμαι. Αυτή, άλλωστε, ήταν η συζήτηση μας πριν ξεκινήσουμε τις πρόβες. Τους είπα ότι θα προσπαθήσω να είμαι σαν συνάδελφος τους. Βέβαια, κάθε φορά που έβλεπα ότι κάποια πράγματα δεν λειτουργούσαν ανέβαζα τον τόνο· διαισθανόμενος ότι μια κάποια αυστηρότητα βοηθάει τη σκέψη όσων θέλω να πετύχουμε. Σε άλλα πράγματα, ωστόσο, έβαλα όρια στον εαυτό μου για να διαχειριστώ με ευαισθησία και τους ανθρώπους και τη συνθήκη. Υπάρχει, ας πούμε, μια σκηνή όπου η Ναταλία Σουίφτ (η οποίας κάνει την πρώτη της εμφάνιση στο θέατρο) εμφανίζεται γυμνή. Αυτό ήθελα να το προστατεύσω.

Είμαι κάθετος. Από τη στιγμή που θα αντιληφθώ κάτι τέτοιο, ο κακοποιητής θα με βρει απέναντι του. Και δεν διστάζω να πω πως το έχω κάνει ήδη σε διάφορες δουλειές· μπορεί να μην ήταν σεξουαλικά κακοποιητικές σχέσεις αλλά υπήρχαν συνεργάτες που έβαζαν εμπόδια σε άλλους, ώστε κατέστρεφαν την αγάπη των νέων παιδιών και το τάξιμο τους στην τέχνη. Έχω αποχωρήσει από παραστάσεις, έχω τσακωθεί με τέτοιες αφορμές.

Ζιβάγκο DANTE

Δεν έχω κοντινά παραδείγματα, αλλά γενικά θυμώνω τόσο με τους κακοποιητές όσο και με την υποκρισία τους.

Νιώθω λες και  η ζωή στο θέατρο αρχίζει τώρα για μένα

Ναι! Ήταν στο μυαλό μου εδώ και 3-4 χρόνια, οπότε διαρκώς διάβαζα κείμενα λες και αναζητούσα τι θα σκηνοθετήσω. Όμως, δεν ήμουν σίγουρος αν μπορούσα να ασχοληθώ με κλασικό ρεπερτόριο, με Τσέχωφ, Ιψεν ή Στρίντμπεργκ που ενώ μου αρέσουν πάρα πολύ, σκεφτόμουν ότι θα με δυσκόλευαν και πολύ, ειδικά εφόσον μιλάμε για την πρώτη μου σκηνοθεσία. Μου φαινόταν ρίσκο. Οπότε κινήθηκα με τη λογική: Να δουλέψω πάνω σε ένα έργο σύγχρονο, πιο κοντά στα βιώματα μου. Κι αυτό μου συνέβη με αυτό το έργο, μολονότι έχει και πιο ακραία στοιχεία: Θυμίζει Ταραντίνο, και αδερφούς Κοέν.

Ζιβάγκο και παντελόνι DANTE/ Μποτάκια BERSKA

Σίγουρα αλλά αυτό ήρθε μετά, στο ψάξιμο του. Προηγουμένως με είχε γοητεύσει ο ρυθμός του έργου και το ύφος του: Μέσα από ένα σκοτεινό χιούμορ διαπραγματεύεται πολύ σοβαρά ζητήματα – όπως η ενδοοικογενειακή βία. Πάντως δεν είναι τυχαίο πως αποφάσισα να αλλάξω το τέλος του έργου, αφιερώνοντας στην κόρη μου, τη Φοίβη και σε κάθε γυναίκα εκεί έξω.

Η πατρότητα έχει γεννήσει μια ησυχία μέσα μου. Διαπιστώνω πως η ζωή μου είναι πολύ μέσα στο ρόλο του πατέρα, πόσο μάλλον όταν βλέπω ότι τα παιδιά μου μεγαλώνουν ωραία και είμαστε μαζί. Τα παιδιά μου είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής μου – ακόμα κι από την τέχνη και τη δουλειά μου. Η πατρότητα με έχει γειώσει – γιατί ποτέ δεν ήμουν γειωμένος ως άνθρωπος, τουλάχιστον όχι όσο είμαι ως πατέρας αυτών των παιδιών. Μαζί τους αντιλήφθηκα τη σοβαρότητα της ζωής. Είχα πολλές ενοχές σε σχέση με τα παιδιά μου, το πόσο απών ήμουν, ότι τα κοίμιζα μόνο τα Δευτερό-Τριτα που δεν είχα παράσταση… Πλέον, ρυθμίζω τη ζωή μου με βάση αυτά. Μετά τη σκηνοθεσία έχω αρχίσει ονειρεύομαι ένα χειμώνα που δεν θα παίξω πουθενά, όπου θα κάνω μόνο μια σκηνοθεσία και θα είμαι κάθε βράδυ μαζί τους.

Το κακό είναι πως είμαστε λίγοι εκείνοι που κουνάμε το δάχτυλο μας, λίγοι εκείνοι που βγάζουμε γλώσσα· υπάρχει πολύς φόβος

Μα αυτός είναι κι ένας λόγος που ανεβάζω αυτό το κείμενο. Είναι δύσκολο να αλλάξει ο κόσμος γι’ αυτό και έχει ανάγκη από μικρές χειρονομίες που θα εισβάλλουν αθόρυβα στη ζωή μας. Και δεν είναι μόνο η βία. Παρατηρώ τα θηριώδη λάθη που συμβαίνουν στο βωμό του χρήματος ενώ η ζωή μας θα μπορούσε να είναι πολύ πιο απλή, πολύ πιο ποιοτική και με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. Το κακό είναι πως μέσα σε αυτό το πλαίσιο είμαστε λίγοι εκείνοι που κουνάμε το δάχτυλο μας, λίγοι εκείνοι που βγάζουμε γλώσσα· υπάρχει πολύς φόβος.

Καμπαρντίνα, ζιβάγκο και παντελόνι DANTE / Μποτάκια ZARA

Ναι γιατί θέλω να παίρνω θέση απέναντι στην αδικία, να μη φοβάμαι να εκφραστώ και να τα βάλεις με τους πολλούς, οι οποίοι μπορεί να κατέχουν και θέσεις εξουσίας.

Πιστεύω ότι το έχω κάνει περισσότερο από πολλούς συναδέλφους μου. Αν και δεν θεωρώ ότι το έχω κάνει όσο θα έπρεπε.

Ομολογώ πως κάτι έκλεψα από όλους

Αυτή την εποχή ειδικά, πάρα πολλά. Από να μην έχεις ΜΕΘ, να προσπαθείς να καταργήσεις το ΕΣΥ, από την επιδίωξη να ιδιωτικοποιηθούν όλα, από ατάκες και πεποιθήσεις ανθρώπων που βρίσκονται μέσα στη Βουλή. Όλα αυτά δεν τα αντέχω γι’ αυτό και τοποθετούμαι.

Η αλήθεια είναι πως τα social media ενισχύουν το χάος. Αλλά, από την άλλη, πιστεύω πως η εποχή μας βρίσκεται σε ένα όριο αλλαγής. Ελπίζω προς το καλύτερο. Δυστυχώς, είμαστε πολλοί άνθρωποι πάνω στον πλανήτη και όλοι λειτουργούμε πολύ εγωκεντρικά και καταστροφικά – τόσο προς τον πλανήτη όσο και απέναντι στους άλλους. Φυσικά, όλα αυτά είναι αποτέλεσμα ελλιπούς παιδείας.

Καμπαρντίνα, ζιβάγκο και παντελόνι DANTE / Mποτάκια ZARA

Ναι, νιώθω ότι πατάω στα πόδια μου. Έχω προχωρήσει. Δεν έχω τις ίδιες σταθερές που είχα πριν δέκα χρόνια. Και πιστεύω πως αυτό έχει να κάνει και με τις επαγγελματικές επιλογές μου, τους συνεργάτες μου και φυσικά τις ώρες πτήσης στο σανίδι. Ακόμα κι αν ακούγεται απλό, μ’ έχει βοηθήσει πάρα πολύ το παιδικό θέατρο που έχω κάνει με τη Σοφία Σπυράτου, τα μιούζικαλ που συμμετείχα, ότι δεν έμεινα ποτέ μέσα σε ένα θεατρικό είδος ή μόνο μέσα σε μια ομάδα. Αισθάνομαι ότι, πλέον, μπορώ να κάνω αυτό που μου αρέσει να βλέπω στο σινεμά: Να κάνω γκρο πλαν με την ενέργεια μου σε μια στιγμή, σ’ ένα συμβάν στη σκηνή.

Ένα εκτελεστικό όργανο ήμουν – ακόμα θεωρώ πως είμαι

Οπωσδήποτε οι συνεργασίες μου με τον Τερζόπουλο, το Μαρμαρινό, την Μπρούσκου, τον Καραθάνο. Κι από εκεί και πέρα, άνθρωποι με τους οποίους συναναστράφηκα. Ομολογώ πως κάτι έκλεψα από όλους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι μέσα μου και δεν ξεχνάω όσα μου έμαθαν. Αντίθετα, τα μεταφέρω με κάποιο τρόπο τώρα στους ηθοποιούς μου. Ακόμα και στη σχολή του Κιμούλη πήρα πολύ καλή θεωρητική παιδεία κάτι που με βοήθησε να σταθώ πολύ γρήγορα στην αγορά. Ακόμα, ξεφυλλίζω τα τεράστια ντοσιέ με μελέτες.

Πολύ ευχαρίστως, με μεγάλη χαρά.

Καμπαρντίνα, ζιβάγκο και παντελόνι DANTE/ Μποτάκια ZARA

Έτσι ξεκίνησα ως μαθητής του Τερζόπουλου. Αλλά και με τον Μαρμαρινό ένα όργανο ήμουν – ακόμα θεωρώ πως είμαι. Έτσι, εξάλλου, προέκυψαν και οι ερμηνείες μου με σκηνοθέτες όπως ο Δημήτρης Τάρλοου και ο Άρης Μπινιάρης. Αυτό φυσικά δεν με αποτρέπει από το να προτείνω πράγματα που ίσως διαφοροποιήσουν κάποιες οδηγίες ή δώσουν πάσα στους σκηνοθέτες μου. Πιστεύω ότι αν ο ηθοποιός είναι alert μπορεί να φέρει και προτάσεις.

Μπήκα στο θέατρο με την εμπειρία του να δουλεύω από τα 14 μου χρόνια, με τον πατέρα μου στην οικοδομή. Ποτέ δεν παραπονέθηκα, ποτέ δεν κλάφτηκα. Πάντα έκανα τη δουλειά, όπως έπρεπε να την κάνω.

Δεν είχα την παραμικρή σχέση με το θέατρο όταν μπήκα στη δραματική σχολή. Μπήκα για την κάβλα, για όσα συμβαίνουν μέσα στη δραματική σχολή: Για το πέταγμα της ποίησης, τη χαρά του χορού και του τραγουδιού, για την επαφή με το σώμα. Τελικά, αποδείχθηκε πως όλο αυτό με παρέσυρε. Πρέπει να πω ότι στην αρχή, ήμουν πολύ ντροπαλός και αγχώδης και μέχρι να σπάσω τις αντιστάσεις μου, μου πήρε χρόνο.

Με την εμπειρία του να δουλεύω από τα 14 μου χρόνια, με τον πατέρα μου στην οικοδομή. Από τότε δεν έχω σταματήσει να δουλεύω. Με τον ίδιο τρόπο – όπως δηλαδή έκανα σίδερα μπετού, barman, σερβιτόρος και delivery ή promotion (και τόσα άλλα που δεν θυμάμαι πια) δουλεύω και στο θέατρο. Ποτέ δεν παραπονέθηκα, ποτέ δεν κλάφτηκα. Πάντα έκανα τη δουλειά, όπως έπρεπε να την κάνω. Κουβαλάω από πίσω μου εργασία, δεν κάνω τα πράγματα στο πόδι, ακόμα και να κάνω κάτι εύκολο. Ακόμα και τα διαφημιστικά σποτ που είναι μια απλή διαδικασία τα κάνω με τον κόπο που θα έπαιζα τον Άμλετ.

Καμπαρντίνα, ζιβάγκο και παντελόνι SOTIRIS GEORGIOU/ Μποτάκια ZARA

Ανακαλώ την ελευθερία μου με την οποία αντιμετώπιζα τη ζωή, όπου ρίσκαρα τα πάντα και δεν φοβόμουν τίποτα. Σκέφτομαι αυτά που έκανα τότε και απορώ πως ακόμα είμαι ζωντανός. Αν και με κάποιο τρόπο, συνεχίζω στον ίδιο δρόμο – ίσως με κάποιες παραπάνω δικλείδες ασφαλείας και με μεγαλύτερο μέτρο.

Αν έρθει ένας φίλος και μου πει να κάνουμε μια ωραία τρέλα θα την κάνω – ό,τι κι αν είναι αυτό. Μου λείπει η τρέλα κι όταν περνάει πάνω ένα διάστημα χωρίς να προκύψει κάτι τέτοιο, παίρνω τους φίλους μου και τους τσιγκλάω. Βέβαια, τώρα ο στόχος είναι να περάσω καλά χωρίς κρύβεται… αρρώστια από πίσω.

Ακόμα και τα διαφημιστικά σποτ που είναι μια απλή διαδικασία τα κάνω με τον κόπο που θα έπαιζα τον Άμλετ

Για κάποιες, ναι. Απλώς δεν είναι πράγματα για τα οποία θα μπορούσα να έχω πάει… φυλακή. Κακούργημα δεν έχω κάνει, όχι. ‘Εχω μικρές ενοχές για πράγματα που θα μπορούσα να είχα αποφύγει. Από την άλλη, λες, «όχι ρε φίλε. Εκείνη τη στιγμή αυτό θα ήθελα να έχω κάνει, μην κλαίγεσαι. Πάει, ξέχνα το». Ξέρεις, με παίρνει μαζί του το συναίσθημα κι αυτό ήταν το πρόβλημα μου για πολύ καιρό στο θέατρο. Με όριζε το συναίσθημα, από εκεί ξεκινούσα. Πλέον, το έχω καλμάρει, είμαι πιο εγκεφαλικός – αν και πάντα το ένστικτο με οδηγεί.

Αδιάβροχο από προσωπική συλλογή / Ζιβάγκο DANTE.

Έχω λειάνει αρκετά τις γωνίες μου και όσο περνάει ο καιρός το πετυχαίνω ακόμα περισσότερο. Από τη στιγμή που έγινα πατέρας, μου συνέβη μια τεράστια μετατόπιση και μου γεννήθηκε μια ανάγκη να προστατεύσω τον εαυτό μου, την ανάγκη να ζήσω με τα παιδιά μου, να τα δω να μεγαλώνουν, να χαράσσουν την δική τους πορεία στη ζωή. Κι αυτό με έχει βάλει στη διαδικασία να πάω κι αλλού, να δω με αφοσίωση κι άλλα πράγματα. Είμαι, λοιπόν, πιο ισορροπημένος. Πολύς κόσμος χάνει το κέντρο του γιατί δεν έχει βρει τι θέλει να κάνει στη ζωή του. Πολύς κόσμος απεχθάνεται τη δουλειά του κι αυτό είναι μεγάλη δυστυχία. Εγώ, όμως, και το έχω βρει και θέλω να εμβαθύνω σε αυτό όσο πάει.

Όχι, καθόλου θα έλεγα. Μπορεί να υπήρξα παλιότερα. Όμως, το καλό είναι πω δαμάζομαι εύκολα. Αν ο άλλος μου δώσει ένα και το κάνει με την ψυχή του, εγώ θα του δώσω 15. Κι επίσης, δεν ζητάω τίποτα ως ανταπόδοση. Άσε που είμαι προσαρμοστικός, θέλω να νιώθω χρήσιμος, να βοηθάω.

Έχω μετανιώσει για κάποιες ακρότητες. Απλώς δεν είναι πράγματα για τα οποία θα μπορούσα να έχω πάει… φυλακή

Για να πάρω το δίπλωμα της ελεύθερης πτώσης. Να πάω στο Sky Dive Athens για τέσσερις ημέρες όπου να κάνω κάθε μέρα πτώσεις μέχρι να πάρω το δίπλωμα μου. Επίσης, μου έχουν λείψει απίστευτα τα ταξίδια στο εξωτερικό – κυρίως σε πιο μακρινούς προορισμούς, εκτός δυτικού πολιτισμού. Κι αυτό θα ήθελα να το ζήσω πολύ με τα παιδιά μου. Και τέλος, θέλω να πάω συναυλίες, μην ξεχνιόμαστε έρχεται ο Iggy Pop και o Liam Gallagher.

Αδιάβροχο από προσωπική συλλογή/ Ζιβάγκο και παντελόνι DANTE

Όχι ακόμα. Η αλήθεια είναι ότι μετά από ένα ξενύχτι κάπως σέρνομαι. Βλέπω τον οργανισμό μου, δεν μπορώ να κρατήσω τους ρυθμούς που είχα νεότερος. Αλλά γενικά νιώθω πολύ ok που μεγαλώνω. Απλώς θέλω να έχω την υγειά μου.

Ναι γιατί δεν έχω φτάσει τα 50. Δεν ξέρω τι θα γίνει μετά. Το Ιανουάριο κλείνω τα 48 οπότε μάλλον θα πρέπει να ξανακάνουμε την ίδια συζήτηση σε δύο χρόνια. Ομολογώ πάντως, πως τράβηξα μια κρίση ηλικίας γύρω στα 40. Μου βγήκε παραπάνω ο εφηβικός εαυτός μου. Αλλά έκανα πίσω για να δω που βρισκόμουν. Βλέπεις, έχω μεγαλώσει σε παρέες που χάθηκαν φίλοι από drugs, από μηχανές κι αυτό μου έδωσε τελικά μια εγκράτεια. Μόλις έφτανα στην άκρη του γκρεμού κι έλεγα «ώπα φίλε, φεύγεις», έκανα πίσω.

Τράβηξα μια κρίση ηλικίας γύρω στα 40. Μου βγήκε παραπάνω ο εφηβικός εαυτός μου. Αλλά έκανα πίσω για να δω που βρισκόμουν. Μόλις έφτανα στην άκρη του γκρεμού κι έλεγα «ώπα φίλε, φεύγεις»

Ναι γιατί πάντα κάτι κερδίζω από αυτό. Μη με ρωτήσεις τι, δεν ξέρω. Για παράδειγμα, όταν έκανα tadem μου πέρασαν οι αϋπνίες. Όλα αυτά κάπως έχουν λειτουργήσει, με έχουν κάνει πιο δυνατό.