Αντρέα Σενιέ: Με την εμβληματική όπερα του Ουμπέρτο Τζορντάνο ανοίγει το 2022 για την Εθνική Λυρική Σκηνή

Μια εμβληματική όπερα σαρωτικής μουσικής δύναμης, ο «Αντρέα Σενιέ» του Ουμπέρτο Τζορντάνο, ανοίγει το 2022 για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Από τις 29 Ιανουαρίου και για 7 παραστάσεις στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ, σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν και σκηνοθεσία – σκηνικά – κοστούμια Νίκου Πετρόπουλου.

Τους βασικούς ρόλους ερμηνεύουν πρωταγωνιστές διεθνούς ακτινοβολίας, όπως οι Μαρσέλο Πουέντε, Μαρσέλο Άλβαρες, Τσέλια Κοστέα, Εύα-Μαρία Βέστμπρουκ, Δημήτρης Πλατανιάς, Ελτσίν Αζίζοφ. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Η όπερα αναφέρεται στη ζωή του διάσημου Γάλλου ποιητή Αντρέ Σενιέ (1762-1794). Το 1789 στους αριστοκρατικούς κύκλους του Παρισιού ο Σενιέ υποστηρίζει την Επανάσταση και συντάσσεται με τον Ζεράρ στο επαναστατικό κίνημα. Ο Ζεράρ από υπηρέτης των αριστοκρατών γίνεται ηγετική φιγούρα των Sans-cullotes (των Αβράκωτων, οι οποίοι φορούσαν παντελόνια, σε αντίθεση με τους αριστοκράτες που φορούσαν βράκες), των ανθρώπων των χαμηλών στρωμάτων της αστικής τάξης που συμμετείχαν ενεργά στον πολιτικό στίβο της Επανάστασης.

Ωστόσο, ο έρωτας για την ίδια γυναίκα μετατρέπει τη φιλία των δύο ανδρών σε αντιζηλία. Τρία χρόνια αργότερα, όταν ο Σενιέ συλλαμβάνεται ως συνωμότης κατά της Επανάστασης, ο Ζεράρ θα συντάξει την καταδίκη του. Αν και αργότερα ο Ζεράρ, συνειδητοποιώντας το λάθος του, θα προσπαθήσει να ελευθερώσει τον ποιητή, η προσπάθειά του θα αποβεί μάταιη και ο Σενιέ θα οδηγηθεί στην γκιλοτίνα.

Ο Αντρέα Σενιέ είναι μια όπερα γεμάτη παράφορα συναισθήματα, τα οποία ξεχειλίζουν μέσα από μελωδίες γεμάτες πάθος. Ο Τζορντάνο, μέσα από ένα έργο μεγάλης θεατρικότητας, γράφει άριες γεμάτες λυρισμό και ενστικτώδη ορμή, ηρωικά ντουέτα και μοναδικά χορωδιακά. Στον Αντρέα Σενιέ συνθέτης και λιμπρετίστας εστιάζουν στο ιδιωτικό και συναισθηματικό στοιχείο, καθώς ζητήματα όπως ο έρωτας και ο θάνατος δεν μετριάζονται από τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες.

Στη σελίδα τίτλου της παρτιτούρας διαβάζουμε:  «Δράμα σε ιστορικό περιβάλλον…». Και, πράγματι, ο Τζορντάνο μέσα από τη μουσική του αναδεικνύει, πέρα από το ερωτικό στοιχείο και τα πάθη των ηρώων, τη σύγκρουση των αντίπαλων κοινωνικών ομάδων μέσα στο χρονικό πλαίσιο και την ατμόσφαιρα της Γαλλικής Επανάστασης: η γκαβότα –τυπικός χορός της αριστοκρατίας– αντιπαραβάλλεται με το Ça ira, την Καρμανιόλα και τη Μασσαλιώτιδα. Οι διαχρονικές αξίες που προβάλλονται στο έργο, συνδυασμένες με το έντονο ερωτικό και δραματικό στοιχείο, αλλά και ο τρόπος με τον οποίον αναδεικνύονται μέσα από τη γοητευτική μουσική του Τζορντάνο, είναι ο λόγος για τον οποίον η συγκεκριμένη όπερα γνωρίζει τόσο υψηλή δημοφιλία έως τις μέρες μας.

Στην υψηλής αισθητικής παραγωγή του διακεκριμένου σκηνοθέτη και σκηνογράφου Νίκου Πετρόπουλου (αναβίωση Ίων Κεσούλης) τα σκηνικά και τα κοστούμια αντικατοπτρίζουν το ιστορικό περιβάλλον στο οποίο διαδραματίζεται το έργο. Την παραγωγή θα διευθύνει ο αρχιμουσικός Φιλίπ Ωγκέν, έως πρότινος μουσικός διευθυντής της Κρατικής Όπερας της Ουάσινγκτον, ο οποίος σπούδασε στη Βιέννη και τη Φλωρεντία και έχει διευθύνει σε μερικές από τις σημαντικότερες όπερες, όπως σε Βιέννη, Μιλάνο, Νέα Υόρκη, Λονδίνο, αλλά και στο Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ.

Ο τενόρος Μαρσέλο Πουέντε, που θα ερμηνεύσει τον ρόλο του τίτλου στην πρώτη διανομή, έχει ήδη διαγράψει μια εντυπωσιακή διαδρομή σε σημαντικά λυρικά θέατρα ερμηνεύοντας πρωταγωνιστικούς ρόλους. Το διεθνές κοινό τον γνώρισε όταν ερμήνευσε με τεράστια επιτυχία τον ρόλο του Πίνκερτον στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου υπό την μπαγκέτα του Αντόνιο Παππάνο. Εκτός από το Λονδίνο, έχει εμφανιστεί στην Εθνική Όπερα του Παρισιού, στη Γερμανική Όπερα του Βερολίνου, στη Σκάλα του Μιλάνου, στις όπερες του Αμβούργου, των Βρυξελλών, του Τορόντο, της Πράγας, της Ζυρίχης κ.α.

Στη δεύτερη διανομή θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε και να ακούσουμε τον μοναδικό τενόρο Μαρσέλο Άλβαρες, ο οποίος έχει τραγουδήσει στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου όπως Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης, Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Εθνική Όπερα Παρισιού, Κρατική Όπερα Βιέννης, Θέατρο Ρεάλ Μαδρίτης, Σκάλα Μιλάνου κ.α. Το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει διάσημους ρόλους από μπελκάντο μέχρι γαλλικές όπερες και έργα του βερισμού. Έχει συνεργαστεί με διακεκριμένους αρχιμουσικούς, ενώ η δισκογραφία του περιλαμβάνει περισσότερες από τριάντα ηχογραφήσεις σε εταιρείες όπως Sony και Decca.

Ο κορυφαίος Έλληνας βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς θα ερμηνεύσει τον ρόλο του Ζεράρ, δύο χρόνια μετά την τεράστια επιτυχία που σημείωσε στην παραγωγή του Αντρέα Σενιέ της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμα φορά το καλλιτεχνικό του εκτόπισμα. Στη δεύτερη διανομή, τον Ζεράρ θα ερμηνεύσει ο βαρύτονος από το Αζερμπαϊτζάν Ελτσίν Αζίζοφ, ο οποίος ανδρώθηκε καλλιτεχνικά στο ensemble του Μπολσόι, ενώ από το 2015 και μετά έχει συμμετάσχει σε πολλές παραγωγές της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης.

Στον ρόλο της Μανταλένας συναντούμε στην πρώτη διανομή τη διακεκριμένη, με διεθνή σταδιοδρομία, σοπράνο της ΕΛΣ Τσέλια Κοστέα. Η Κοστέα έκανε με μεγάλη επιτυχία το ντεμπούτο της στον ρόλο της Μανταλένας το 2019 σε δύο σημαντικές όπερες της Γαλλίας, στην Όπερα της Τουλόν και στη Νίκαια.

Το ντεμπούτο της στην Εθνική Λυρική Σκηνή θα κάνει μια από τις πιο σπουδαίες και με μεγάλη διεθνή αναγνώριση σοπράνο, η Εύα-Μαρία Βέστμπρουκ, στη δεύτερη διανομή του ρόλου της Μανταλένας. Η Βέστμπρουκ έχει εμφανιστεί στα μεγαλύτερα θέατρα και φεστιβάλ του πλανήτη, από το Μπάυρωυτ και την Αιξ-αν-Προβάνς έως τη Μετροπόλιταν, το Λονδίνο, το Παρίσι, τη Βιέννη, τη Σκάλα, το Μόναχο, το Βερολίνο κ.α., έχει συνεργαστεί με τις κορυφαίες ορχήστρες του πλανήτη, υπό την μπαγκέτα των σημαντικότερων μαέστρων της εποχής μας, ενώ έχει σκηνοθετηθεί από κορυφαίους σκηνοθέτες.

O συνθέτης. Γεννημένος το 1867 στη Φότζα της νότιας Ιταλίας, ο Ουμπέρτο Τζορντάνο σπούδασε στο Ωδείο της Νάπολης. Το 1890 η μονόπρακτη όπερά του Μαρίνα δεν κέρδισε τον διαγωνισμό νέων συνθετών του εκδοτικού οίκου Σοντσόνιο, προκάλεσε όμως αρκετό ενδιαφέρον ώστε να του ανατεθεί νέο έργο, η «Κακιά ζωή» (1892), η οποία σημείωσε μεγάλη επιτυχία σε Ρώμη, Νάπολη, Βιέννη, Βερολίνο και Μιλάνο.

Το 1896 η παρουσίαση του «Αντρέα Σενιέ» στη Σκάλα του Μιλάνου έκανε τον Τζορντάνο διάσημο και δυο χρόνια αργότερα η Φεντόρα με πρωταγωνιστή τον Ενρίκο Καρούζο τον έκανε και πλούσιο. Ο Τζορντάνο πέθανε στο Μιλάνο το 1948 σε ηλικία 81 ετών.

Το έργο: Δράμα σε ιστορικό περιβάλλον, η όπερα Αντρέα Σενιέ επικεντρώνεται στα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή Αντρέ Σενιέ.

Πρεμιέρες: Ο Αντρέα Σενιέ πρωτοπαρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου στις 28 Μαρτίου 1896 με τεράστια επιτυχία. Τους κεντρικούς ρόλους ερμήνευσαν αστέρες της εποχής. Από την Εθνική Λυρική Σκηνή, που ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1940, ο Αντρέα Σενιέ παραστάθηκε για πρώτη φορά στις 13 Μαρτίου 1965 στο Θέατρο Ολύμπια.

Α΄ Πράξη. Παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης. Κατά τη διάρκεια δεξίωσης στον πύργο των Κουανύ ο αρχιοικονόμος Ζεράρ αγανακτεί καθώς παρατηρεί σε μια γωνιά τον πατέρα του εξαντλημένο από τα πολλά χρόνια βαριάς εργασίας στην υπηρεσία των ευγενών. Ανάμεσα στους καλεσμένους είναι ο ποιητής Αντρέα Σενιέ. Η Μανταλένα, κόρη της κόμησσας του Κουανύ, του ζητά να αυτοσχεδιάσει ένα ποίημα. Εκείνος αποκρίνεται ότι δεν μπορεί κανείς να διατάξει την έμπνευση. Ωστόσο, ενοχλημένος από τα σχόλια που ακολουθούν, αυτοσχεδιάζει μερικούς στίχους σχετικά με την ανθρώπινη δυστυχία, επιτιθέμενος παράλληλα στους ισχυρούς αυτού του κόσμου, το κράτος και την εκκλησία. Ο χορός διακόπτεται από φωνές εξεγερμένων χωρικών, που ζητούν τροφή. Ο Ζεράρ παραιτείται και πετά τη λιβρέα του στα πόδια της κόμησσας. Οι επαναστάτες απομακρύνονται, η κόμησσα αναλογίζεται τη φιλανθρωπική της δραστηριότητα και καθησυχάζει τη συνείδησή της. Η δεξίωση συνεχίζεται.

Β΄ Πράξη. Παρίσι, 1794. Πέντε χρόνια αργότερα, ο Σενιέ είναι απογοητευμένος από το καθεστώς της Τρομοκρατίας. Ο φίλος του, ο Ρουσέ, τον προμηθεύει με διαβατήριο και τον ενθαρρύνει να εγκαταλείψει τη χώρα αφού, όπως του υπενθυμίζει, η σχέση του με τον στρατηγό Ντυμουριέ τον έχει καταστήσει ύποπτο. Ο ποιητής διστάζει, καθώς μια άγνωστη γυναίκα τού έστειλε επιστολή ζητώντας να τον συναντήσει το ίδιο βράδυ. Είναι η Μανταλένα και, παρά τον κίνδυνο, οι δύο νέοι συναντιούνται και εξομολογούνται τον έρωτά τους. Εμφανίζεται ο Ζεράρ, που τώρα ακολουθεί τον Ροβεσπιέρο, βρίσκεται δηλαδή στο αντίπαλο στρατόπεδο. Προσπαθεί να απαγάγει τη Μανταλένα, μα ο Σενιέ τον τραυματίζει και ο Ρουσέ φυγαδεύει την κοπέλα. Νομίζοντας πως πεθαίνει, ο Ζεράρ συμβουλεύει τον Σενιέ να αποφύγει την οργή του Φουκιέ-Τενβίλ, κατηγόρου και εχθρού του, όπως επίσης να προστατέψει την κοπέλα. Ο Σενιέ φεύγει. Όταν φτάνει βοήθεια και ζητείται από τον Ζεράρ να αποκαλύψει ποιος του επιτέθηκε, εκείνος αρνείται.

Γ΄ Πράξη. Ο Σενιέ έχει συλληφθεί και ο Ζεράρ συντάσσει το κατηγορητήριο, κηρύσσοντάς τον εχθρό της Επανάστασης. Η Μανταλένα σπεύδει στον Ζεράρ, ζητώντας του να σώσει τον Σενιέ. Εκείνος, κρυφά ερωτευμένος με τη Μανταλένα από τα παιδικά του χρόνια, ζητά ως αντάλλαγμα εκείνη να του δοθεί. Όταν η Μανταλένα δέχεται, ο Ζεράρ συνειδητοποιεί το μέγεθος των αισθημάτων της για τον Σενιέ και κάνει πίσω. Κατά τη δίκη, παρά τον εντυπωσιακό τρόπο με τον οποίο ο Σενιέ υπερασπίζεται τον εαυτό του, ο Ζεράρ αποδεικνύεται ανήμπορος να τον βοηθήσει, μολονότι ομολογεί ότι οι κατηγορίες που ο ίδιος συνέταξε ήταν αναληθείς. Ο ποιητής καταδικάζεται σε θάνατο.

Δ΄ Πράξη. Στις φυλακές του Σαιν-Λαζάρ ο Σενιέ αναμένει την εκτέλεσή του. Με τη βοήθεια του Ζεράρ η Μανταλένα κατορθώνει να μπει στη φυλακή, όπου παίρνει τη θέση μιας φυλακισμένης, έχοντας αποφασίσει να πεθάνει στο πλευρό του αγαπημένου της.