ΤΡΙΤΗ
05
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ
Αν ο κλειστός πολιτισμός ήταν η πιο δύσκολη δοκιμασία που γνώρισαν τα θέατρα στη σύγχρονη ιστορία τους, προσφάτως η επέλαση της μετάλλαξης Όμικρον έθεσε και θέτει νέα δεδομένα στο κεφάλαιο «ανοιχτά θέατρα».
Ο Δεκέμβριος – ο παραδοσιακά πιο προσοδοφόρος μήνας για τις θεατρικές σκηνές – αποδείχθηκε απολύτως άνισος, τόσο αναφορικά με την προσέλευση του κοινού όσο και με τα περιστατικά νόσησης που μάστιζαν τους θιάσους. Για πολλούς, η πτώση στο ταμείο έφτασε έως και το 70% (συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο λειτουργίας των θεάτρων, το 2019), την ώρα που ακόμα και παραστάσεις οι οποίες είχαν καλή ή έστω αξιοπρεπή πορεία στα εισιτήρια αναγκάζονταν να κατεβάσουν ρολά, χτυπημένες από covid.
«Η τριλογία των αδερφών Λήμαν» – photo credit: Δομνίκη Μητροπούλου
Το θεατρικό τοπίο που έχει δημιουργηθεί τις τελευταίες εβδομάδες είναι χαοτικό, καθώς η οξεία φάση της «Όμικρον» αποτυπώνεται ακαριαία στα θέατρα με τον ίδιο δυναμικό τρόπο που επιβάλλεται και η πανδημία σε όλες τις υπόλοιπες μορφές της κοινωνικής ζωής. Ο θεατρικός προγραμματισμός έχει αντικατασταθεί από την πρακτική του «μέρα με τη μέρα», αφού κρούσματα προκύπτουν διαρκώς καθημερινά, παραγωγές ακυρώνονται λίγο πριν την καθορισμένη βραδινή παράσταση. Eξίσου ταραγμένα είναι και τα αντανακλαστικά του κοινού. Πέραν από τα κρούσματα στις τάξεις των θεατών – που επίσης κοστίζουν σε μαζικές ακυρώσεις- το κοινό, που οργάνωνε τουλάχιστον δύο θεατρικές εξόδους κατά την εορταστική περίοδο, απείχε.
«Ο κόσμος έχει παγώσει. Είναι λογικό να υπάρχει φόβος εν μέσω αυτής της κατάστασης. Αυτός είναι ο ένας παράγοντας. Ο άλλος είναι η αναπάντεχη εκδήλωση κρουσμάτων που έχει ακυρώσει και sold παραστάσεις μας» δηλώνει ο παραγωγός Γιώργος Λυκιαρδόπουλος. Επιχειρηματίας πίσω από το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων όπου ανεβαίνει η παράσταση «Συμφορά από το πολύ μυαλό», συνχρηματοδότης του Σύγχρονου θεάτρου και παραγωγός της χριστουγεννιάτικης παράστασης «Μια υπέροχη ζωή» στο Μέγαρο Μουσικής είχε την εμπειρία όλων των ‘συμπτωμάτων’ της ‘Ομικρον: Με το Κυκλάδων να μένει δύο εβδομάδες σε lockdown αλλά και μια βραδιά της «Υπέροχης ζωής» να ακυρώνεται ενώ όλα τα εισιτήρια είχαν διατεθεί.
«Φθινόπωρο χειμώνας» στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας
Η εικόνα που περιγράφει είναι μια τυπική κατάσταση παραγωγού τις τελευταίες εβδομάδες. «Ξέραμε ότι θα είναι μια δύσκολη χρονιά. Όμως, η ζημιά που έχουμε υποστεί τις τελευταίες εβδομάδες είναι τεράστια» υπερθεματίζει ο Μίλτος Σωτηριάδης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Η μεγάλη μείωση των παραγωγών που αναλάμβανε το θέατρο του υπό κανονικές συνθήκες σε μόλις δύο παραστάσεις – την «Τριλογία των αδελφών Λήμαν» και το «Τσέρνομπιλ» – δεν ήταν αρκετή για να το προστατεύσει από τις μεγάλες οικονομικές απώλειες. Ήδη, το Θέατρο του Νέου Κόσμου αποσύρεται από τη μίσθωση του Ιλίσια και περιορίζεται στην έδρα του στο Φιξ, όπου θα παίζονται σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο οι δύο παραστάσεις.
Στο ίδιο μήκος κύματος και νωρίτερα από το προβλεπόμενο κατεβαίνει η παράσταση «Φθινόπωρο χειμώνας» σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας. Πάντως, πολλοί μιλούν και για άλλες παραγωγές που είναι στο χείλος της πρόωρης ολοκλήρωσης.
“Οι παίκτες” στο θέατρο Κιβωτός
Σοβαρή εξαίρεση σε αυτό το σκηνικό, αποτελούν τα θέατρα που φέτος απευθύνθηκαν στο νεανικό κοινό. Ο παραγωγός Παναγιώτης Γεροδήμος είναι από τους επιχειρηματίες που επωφελήθηκε αυτής της δυναμικής ‘μετάλλαξης’ επενδύοντας σε παραστάσεις όπως «Οι παίχτες» σε σκηνοθεσία του Γιώργου Κουτλή στο θέατρο Κιβωτός με την ιλιγγιώδη επιτυχία (παρότι επίσης είχαν διακοπή λόγω κρούσματος) και «Ο τυχαίος θάνατος του αναρχικού» στο Γκλόρια σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα.
Επίσης, εξαιρετική πορεία είχε «Ο Ρινόκερος» μέχρι και την αποχώρηση του Άρη Σερβετάλη από την πρωταγωνιστική ομάδα. Έκτοτε τα εισιτήρια έπεσαν κατακόρυφα με αποτέλεσμα το κατέβασμα της παραγωγής. «Όσες παραστάσεις πόνταραν σε παραδοσιακό κοινό βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες. Δυστυχώς, υπάρχουν παραγωγοί που έχουν καταστραφεί οικονομικά αυτό το διάστημα. Μόνο το νεανικό κοινό παρέμεινε στη θέση του κι έτσι κύλησαν ομαλά τα πράγματα για εμάς» παρατηρεί ο ίδιος.
«Η φάρμα των ζώων» – Photo credit: Πάτροκλος Σκαφιδάς
Ταμειακή ανταπόκριση έχουν επίσης «Η φάρμα των ζώων» στο Εθνικό σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη (η οποία πέρασε το δικό της lockdown λόγω απανωτών κρουσμάτων στο θίασο), «Η μηχανή του Τούρινγκ» με τον Ορφέα Αυγουστίδη στο Θέατρο Βασιλάκου αλλά και «Ο κουρέας της Σεβίλλης» με τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο που ‘ανέβηκε’ πολύ τις τελευταίες εβδομάδες.
Τα ‘φαινόμενα’ στην πρώτη σεζόνΠαρόλα αυτά, ακόμα και για τις εμπορικά επιτυχημένες παραστάσεις της σεζόν, έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται μια κάμψη που αποδίδεται στον αυξανόμενο δισταγμό των θεατών να συγχρωτιστούν με άλλους ανθρώπους. Αυτό αποτυπώνεται ήδη στην προπώληση που γενικά ως θεσμός φέτος υπολειτούργησε – πόσο μάλλον τώρα που τα συνεχή κρούσματα δεν επιτρέπουν μακροπρόθεσμους προγραμματισμούς.
Η κατάσταση που διαμορφώνεται αποτελεί κορύφωση μιας γενικά απρόβλεπτης «πρώτης σεζόν». Τον Οκτώβριο το ξεκίνημα ήταν παραπάνω από ελπιδοφόρο αποδεικνύοντας, όπως και το καλοκαίρι πως ο κόσμος ήθελε να επιστρέψει στο θέατρο. Ο Νοέμβριος έφερε ένα γρήγορο ξεκαθάρισμα για το ποιες παραγωγές θα προχωρήσουν με τον Δεκέμβριο να ανακόπτεται σημαντικά η δυναμική της θεατρικής αγοράς.
«Η μηχανή του Τούρινγκ» – photo credit Ελίνα Γιουνανλή.
Σε αυτό το κλίμα, αντιμέτωποι με τα χιλιάδες νέα κρούσματα της Όμικρον, οι πρεμιέρες που υπολογίζονταν για το δεύτερο μέρος της περιόδου αναβάλλονται διακριτικά, οπισθοχωρώντας για μεγαλύτερη ασφάλεια προς στις αρχές και τα μέσα Φεβρουαρίου.
Άλλες πάλι, αναβάλλονται οριστικά για τον Οκτώβριο του 2022, όπως ο αναμενόμενος «Θείος Βάνιας» – το δεύτερο σκηνοθετικό εγχείρημα του Δημήτρη Καραντζά, στη νέα του έδρα, το «Προσκήνιο». «΄Οπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση για κάποιους παραγωγούς η προσωρινή αναστολή λειτουργίας των θεάτρων μπορεί να ήταν ανακουφιστική. Ωστόσο, εκτιμώ πως δεν θα κλείσουμε όπως κάποιες άλλες χώρες της Ευρώπης» σημειώνει ο Ευάγγελος Κώνστας παραγωγός της «Σφενδόνης». Μετά το «Φαίδρας έρως», ο Κώνστας ετοιμάζει το «Μισάνθρωπο» και πάλι σε σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου, τηρώντας κι ο ίδιος μια απόσταση ασφαλείας από την έκρηξη της Όμικρον καθώς προγραμματίζει την πρεμιέρα για το τρίτο δεκαήμερο Μαρτίου.
Ακόμα και τότε θεωρεί πως το οικονομικό ρίσκο είναι δεδομένο. «Από την άλλη, πρέπει να ζήσουν και τα επαγγέλματα της τέχνης. Εδώ και δύο χρόνια, οι καλλιτέχνες βιώνουν μια μεγάλη αδικία. Οπότε, οφείλουμε να τηρήσουμε μια στάση απέναντι στα πράγματα. Άλλωστε, δεν θεωρώ ηθικό να δίνεις μόνο όταν κερδίζεις αλλά και όταν χάνεις» τονίζει.
«Ο θείος Βάνιας».
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ένωση Θεατρικών Παραγωγών προτίθεται να καταθέσει σειρά αιτημάτων προς το Υπουργείο Πολιτισμού προκειμένου να συμπεριληφθούν στα μέτρα αποζημίωσης όπως και οι άλλοι πληττόμενοι επαγγελματικοί κλάδοι. «Κανονικά θα έπρεπε να έχει θεσπιστεί ένα επίδομα για κάθε παράσταση που κλείνει λόγω κρούσματος. Να καταβάλλεται αυτόματα μια αποζημίωση αφού οι παραγωγοί πληρώνουν κανονικά τους εργαζόμενους τους, χωρίς να έχουν έσοδα» επισημαίνει ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος.
Το πρόγραμμα αποζημίωσης των κενών καθισμάτων που δόθηκε πέρυσι από το ΥΠΠΟ με διάρκεια μέχρι και τον Νοέμβριο του 2020 έχει καταβληθεί μερικώς και πολλοί παραγωγοί λένε πως χωρίς αυτό το μέτρο τα ¾ των θεάτρων δεν θα άνοιγαν το φετινό χειμώνα. «Οι επιδοτήσεις στήριξης δεν γίνεται να έρχονται εκ των υστέρων, αλλά προκαταβολικά. Δεν νοείται να συμβαίνει αυτό στη θέση που έχουμε, λίγο πολύ, βρεθεί όλοι οι παραγωγοί» τονίζει ο Μίλτος Σωτηριάδης, τονίζοντας πως, για πολλούς συναδέλφους του οι αντοχές έχουν αγγίξει τα όρια τους.
«Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» – photo credit: Ελίνα Γιουνανλή
Οι περισσότεροι παραγωγοί υπολογίζουν πως η δύσκολη περίοδος θα φτάσει στο pick της μέσα στον Ιανουάριο και στη συνέχεια η κατάσταση θα εξομαλυνθεί σταδιακά. «Έχω γενικά μια αίσθηση πως η πανδημία, με τα χαρακτηριστικά που έχει σήμερα, φτάνει στο τέλος της» εκτιμά ο Ευάγγελος Κώνστας ενώ ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος πιστεύει πως από το Φεβρουάριο θα ξαναγίνει μια επιστροφή στην «κανονικότητα», «ένα restart με πρεμιέρες που θα δώσει και κίνητρο στην βελτιωμένη προσέλευση του κοινού».
Κανείς τους φυσικά δεν τρέφει ελπίδες πως η επάνοδος θα είναι αναίμακτη. Ωστόσο, όπως σημειώνει και ο κ. Κώντσας «η ζωή πρέπει να φέρει κι άλλα πράγματα πέραν της εμπειρίας του covid». Το θέατρο επιδιώκει να βρίσκεται σταθερά ανάμεσα σε αυτά.
