Χέντι Λαμάρ: H σταρ της μεγάλης οθόνης και εφευρέτρια που έμεινε στην ιστορία ως η «μητέρα του Wi-fi»

Στις 19 Ιανουαρίου το 2000, άφησε την τελευταία της πνοή η πολιτογραφημένη Αμερικανίδα ηθοποιός Χέντι Λαμάρ, η μεγάλη σταρ της χρυσής εποχής του Χόλυγουντ και ιδιοφυής εφευρέτρια η οποία βρίσκεται πίσω από την τεχνολογία που έδωσε τη βάση για τα σημερινά συστήματα ασύρματης επικοινωνίας, όπως το GPS, το WiFi και το Bluetooth.

Η Hedwig Eva Maria Kiesler, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε, στη Βιέννη, στις 9 Νοεμβρίου 1914. Μοναχοπαίδι μιας εύπορης εβραϊκής οικογένειας, η Χέντι, έλαβε από μικρή ηλικία τα εφόδια και τις επιδράσεις που θα διαμόρφωναν την μετέπειτα εξέλιξη της. Από την πλευρά της μητέρας της, μιας σολίστ πιάνου, μυήθηκε στον κόσμο των τεχνών της αυστριακής πρωτεύουσας, ο οποίος την περίοδο του μεσοπολέμου υπήρξε σαγηνευτικός, ενώ από την πλευρά του πατέρα της, ενός διευθυντή τραπέζης με έφεση στην τεχνολογία, έμαθε να εξερευνά με έμφυτη περιέργεια και φιλομάθεια τον συναρπαστικό κόσμο των μηχανών.

Έτσι, η μικρή Hedwig, ήδη από τα δέκα της χρόνια, έπαιζε πιάνο και χόρευε με αρκετή επιδεξιότητα, μιλούσε τέσσερις γλώσσες, ενώ είχε υιοθετήσει ως χόμπι να αποσυναρμολογεί και να επανασυναρμολογεί διάφορες συσκευές, όπως το μουσικό της κουτί, σε μια προσπάθεια εξοικείωσης με τον τρόπο λειτουργίας των μηχανών.

Ωστόσο, αρχικά, η τέχνη ήταν εκείνη που έδειχνε να την κερδίζει. Σε ηλικία 16 ετών παρακολούθησε μαθήματα στη Δραματική Σχολή του θεατρικού και κινηματογραφικού σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρντ, στο Βερολίνο. Την ίδια χρονιά πραγματοποίησε το ντεμπούτο της στη μεγάλη οθόνη με έναν μικρό ρόλο στην ταινία «Geld auf der Straße» («Money and Streets»).

Ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1933, θα κάνει «το μεγάλο μπαμ» με την πολύκροτη συμμετοχή της στην περιβόητη τσέχική ταινία του Γκούσταβ Μάχατυ με τίτλο «Εκσταση». Στο φιλμ η νεαρή ηθοποιός υποδύθηκε μια δυστυχισμένη σύζυγο η οποία βρίσκει την ολοκλήρωση στην αγκαλιά του εραστή της. Η Λαμάρ όχι μόνο χρειάστηκε να εμφανιστεί γυμνή για τις ανάγκες του σεναρίου αλλά, επιπλέον, έπρεπε να αποδώσει ερμηνευτικά τον γυναικείο οργασμό, γεγονός που συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Η «Έκσταση» προκάλεσε τεράστιο σκάνδαλο, καταδικάστηκε τόσο από τον Πάπα όσο και από τον Χίτλερ, ενώ η προβολή της απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες, ανάμεσα τους και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Την ανοδική πορεία της καριέρας της ωστόσο δεν έδειξε να την σταματά η αμφιλεγόμενη ταινία του Γκούσταβ Μάχατυ αλλά ο γάμος με έναν Αυστριακό κατασκευαστή όπλων, τον Φριντριχ Μαντλ. Ο καταπιεστικός σύζυγος της απαγόρευσε να συνεχίσει το επάγγελμα της ηθοποιού, ενώ κάποια στιγμή προσπάθησε ανεπιτυχώς να εξαφανίσει διαπαντός κάθε κόπια της «Έκστασης».

Η ίδια η Χέντι Λαμάρ θα περιγράψει αργότερα τον γάμο τους: «Ήταν ο απόλυτος μονάρχης… Με μεταχειριζόταν σαν κούκλα. Σαν ένα αντικείμενό, ένα έργο τέχνης που δεν είχε προσωπικότητα, θέληση, επιθυμίες και έπρεπε να φυλάσσεται διαρκώς και να ζει φυλακισμένο». Επιπλέον, περιέγραψε πως αναγκαζόταν να υποδύεται την λαμπερή και χαμογελαστή οικοδέσποινα στους φίλους του Μαντλ, κάποιοι εξ αυτών μέλη του Ναζιστικού Κόμματος.

Το 1937 κατάφερε να δραπετεύσει από τον εφιαλτικό αυτό γάμο καθώς και τον αντισημιτισμό που μάστιζε πλέον τη χώρα και κατέφυγε στο Λονδίνο. Εκεί θα γνωρίσει το «μεγάλο κεφάλι» της MGM, Λούις Μπ. Μάγερ, ο οποίος θα την βάλει σε ένα πλοίο για τη Νέα Υόρκη μαζί με ένα ολοκαίνουριο επίθετο (Λαμάρ) καθώς και ένα συμβόλαιο πεντακοσίων δολαρίων/την εβδομάδα με το θρυλικό κινηματογραφικό στούντιο. Επόμενος σταθμός για την Αυστριακή ηθοποιό το Χόλυγουντ.

Το νέο επίθετο ο Μάγερ το εμπνεύστηκε από την θρυλική ντίβα της εποχής του βωβού Μπάρμπαρα λα Μαρ, καθώς ήθελε η Χέντι Λαμάρ να θυμίζει στο κοινό τις μεγαλύτερες επιτυχίες της MGM και όχι το «σοκαριστικό» κινηματογραφικό της παρελθόν στην Ευρώπη, αταίριαστο με το «οικογενειακό ήθος» που πρέσβευε το χολυγουντιανό στούντιο.

Το 1938 η επίδοξη σταρ θα εμφανιστεί στην πρώτη της αγγλόφωνη ταινία, ένα ρομαντικό δράμα με τίτλο «Algiers» (1938). Για όσο διήρκησε το συμβόλαιο της με την MGM (1938-1945) η Λαμάρ δεν κατάφερε να ερμηνεύσει ρόλους τόσο συναρπαστικούς και ιδιοφυείς όσο υπήρξε η ίδια στην πραγματική της ζωή. Σε ελάχιστες περιπτώσεις κατάφερε να επιδείξει το υποκριτικό της ταλέντο σε ταινίες όπως το «H.M. Pulham, Esq» (1941) και το «Tortilla Flat» (1942), ωστόσο, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι ηρωίδες που ενσάρκωσε στη μεγάλη οθόνη λειτουργούσαν περισσότερο διακοσμητικά.

Ρόλοι femme fatale, συχνά διανθισμένοι με «εξωτικές πινελιές», όμορφα πλάσματα εκτεθειμένα στο αντρικό βλέμμα με λίγα πράγματα να πουν και να κάνουν. Η ίδια η Χέντι Λαμάρ αγανάκτησε τόσο που το 1946 αποφάσισε να ιδρύσει τη δική της εταιρεία παραγωγής ταινιών με την ελπίδα ότι θα καταφέρει να παίξει πιο ουσιαστικούς ρόλους. Μάλιστα η Αυστροαμερικανή ηθοποιός συνήθιζε να λέει ότι «κάθε κορίτσι μπορεί να είναι λαμπερό. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να στέκεσαι ακίνητη και να κοιτάς σαν ηλίθια».  Ωστόσο τρία χρόνια αργότερα αναγκάστηκε να επιστρέψει στην συνταγή που την μετάτρεψε σε απόλυτη σταρ.

Έως το 1958, οπότε και αποσύρθηκε οριστικά από την υποκριτική, η Χέντι Λαμάρ γνώρισε διεθνή φήμη σε επιτυχημένες παραγωγές όπως «Σειρήνες του Μπροντγουέι» (1941), «Λευκό Φορτίο» (1942), «Experimental Perilous» (1944) και την μεγαλύτερη εμπορική της επιτυχία, το «Σαμψών και Δαλιδά» του Σέσιλ Ντε Μιλ (1949).

«Σαμψών και Δαλιδά» του Σέσιλ Ντε Μιλ (1949)

Ένας δεύτερος λόγος που η Χέντι Λαμάρ δεν ικανοποιούταν απόλυτα με το επάγγελμα του ηθοποιού ήταν η άγνωστη στο ευρύ κοινό αγάπη της για την επιστήμη. Όταν δεν συμμετείχε σε δημοφιλείς χολυγουντιανές παραγωγές, η Λαμάρ εξασκούσε την αγαπημένη της ασχολία, η οποία δεν ήταν άλλη από την εφεύρεση. Τόσο στο τρέιλερ της κατά τη διάρκεια των απαιτητικών γυρισμάτων όσο και τις ξάγρυπνες νύχτες στο εργαστήριο που διέθετε στο σπίτι της η διάσημη ηθοποιός καταπιανόταν με τα πειράματα.

Άλλοτε αποτυχημένα, όπως τα αναβράζοντα δισκία αναψυκτικού που δημιούργησε, και άλλοτε επιτυχημένα, όπως η βελτιστοποίηση του αεροδυναμικού σχεδιασμού των αεροπλάνων του τότε συντρόφου της και μεγαλοεπιχειρηματία Χάουαρντ Χιουζ. Ο τελευταίος όχι μόνο τροφοδότησε την εφευρέτρια που έκρυβε μέσα της αλλά και την ξενάγησε, επίσης, στα εργοστάσια του, δείχνοντας της τον τρόπο που κατασκευάζονται τα αεροπλάνα και συστήνοντας την στους επιστήμονες πίσω από την όλη διαδικασία.

Κατά την είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο τα γρανάζια στο πανέξυπνο μυαλό της δούλευαν πυρετωδώς προσπαθώντας να βρουν τρόπο ώστε να βοηθήσει τις Συμμαχικές Δυνάμεις στις πολεμικές τους επιχειρήσεις. Άλλωστε αν ένα πράγμα έμεινε στη Λαμάρ από τον κακοποιητικό γάμο της με τον Φριντριχ Μαντλ ήταν οι γνώσεις που αποκόμισε μέσα από τα ανιαρά τραπεζώματα των φίλων του για τα πυρομαχικά και των διαφόρων ειδών πολεμικό εξοπλισμό.

Με αυτό τον τρόπο θα προκύψει και η σημαντικότερη εφεύρεση της, την οποία και ανέπτυξε με τη βοήθεια του avant-garde συνθέτη Τζορτζ Άντιλ. Επρόκειτο για ένα καινοτόμο σύστημα ραδιοεπικοινωνίας, το οποίο αποκαλούσε «frequency hopping» και το οποίο προοριζόταν για το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό με σκοπό να τηλεκατευθύνει χωρίς παρεμβολές τις τορπίλες στον στόχο τους και παράλληλα αυτές να μη δύναται να ανιχνευθούν από τον εχθρό.

Αν και για τη σημαντική της αυτή ανακάλυψη της χορηγήθηκε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1942, ωστόσο το ναυτικό αρνήθηκε να εφαρμόσει το καινούριο σύστημα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μάλιστα συμβούλευσαν την Λαμάρ να συνδράμει στην εθνική πολεμική προσπάθεια όπως όλες οι υπόλοιπες σταρ του Χόλυγουντ πουλώντας πολεμικά ομόλογα, διασκεδάζοντας τα στρατεύματα και «πουλώντας φιλιά». Η εφεύρεση της αυτή, όμως, χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως μέρος της σύγχρονης τεχνολογίας που μας έδωσε τα ασύρματα συστήματα επικοινωνίας (WiFi, GPS και Bluetooth).

Η ίδια, ωστόσο, δεν αποκόμισε ποτέ κανένα κέρδος από τη ρηξικέλευθη ανακάλυψη της ούτε έλαβε την αναγνώριση που της άξιζε παρά μόνο τα τελευταία χρόνια της ζωής της. Ενώ το 2014, μετά θάνατον, «κατάφερε» να μπει στο Hall of Fame των Εφευρετών του Έθνους.

Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής της η Χέντι Λαμάρ υπήρξε η ευφυής γυναίκα που πάντα υποτιμούσαν όλοι. Οι ρόλοι που της δίνοντας δεν ήταν ούτε στο ελάχιστο τόσο εμπνευστικοί και συναρπαστικοί όσο η ζωή της, ενώ παρά τις κινηματογραφικές της επιτυχίες με την MGM εξακολουθούσε να αποκαλείται «Το κορίτσι της Έκστασης». Ο Τύπος της εποχής επικεντρωνόταν στη σκοτεινή ομορφιά της και την σκανδαλώδη ερωτική της ζωή αποσιωπώντας το εφευρετικό της πνεύμα και τη δουλειά της ως επιστήμονας. Έφυγε από τη ζωή στις 19 Ιανουαρίου του 2000.