«Can’t help myself»: Η δυστοπική εγκατάσταση ενός ρομπότ γίνεται viral στο TikTok – αλλά τι σημαίνει πραγματικά;

Το 2016, ο Sun Yuan και ο Peng Yu – δύο από τους πιο «σκανδαλώδεις» καλλιτέχνες της Κίνας, γνωστοί για τη χρήση αμφιλεγόμενων υλικών όπως ζωντανά ζώα και ανθρώπινο ιστό στα έργα τους – παρουσίασαν μια νέα εγκατάσταση στο Μουσείο του Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης. Με τίτλο «Can’t help myself» («Δεν μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου»), το έργο τέχνης αποτελείται από έναν ρομποτικό βραχίονα μέσα σε ένα μεγάλο γυάλινο κουτί, ο οποίος καθώς περιστρέφεται καθαρίζει μια λίμνη παχύρρευστου κόκκινου υγρού που διαρρέει στο πάτωμα.

Εφοδιασμένος με ένα ειδικά σχεδιασμένο φτυάρι, ο μηχανικός βραχίονας μπορεί και ανιχνεύει το υγρό (το οποίο, παρά τις προηγούμενες διαμάχες των καλλιτεχνών, δεν είναι πραγματικό αίμα αλλά προσομοίωση του) καθώς μετακινείται έξω από έναν προκαθορισμένο κύκλο. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας μία από τις 32 προ-προγραμματισμένες κινήσεις, ο ρομποτικός βραχίονας περιστρέφεται καθαρίζοντας το «αίμα», ενώ περιοδικά ένας άλλος μηχανισμός ψεκάζει «αίμα» στους τοίχους.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη MATTER. MAGAZINE (@mattermagazine.art)

Το εν λόγω έργο είχε καταφέρει να ξεχωρίσει στη Μπιενάλε της Βενετίας το 2019, όμως με την πάροδο του χρόνου, φαίνεται πως οι κινήσεις του ρομποτικού βραχίονα έχουν επιβραδυνθεί, σαν να έχει «κουραστεί» από την αιώνια «εργασία» που έχει προγραμματιστεί να εκτελεί. Επιπλέον, οι γυάλινοι τοίχοι του κουτιού στο οποίο βρίσκεται, αλλά και το λευκό πάτωμα είναι λερωμένα από το κόκκινο υγρό-«αίμα».

Σε αυτή του την ελαφρώς παραλλαγμένη εκδοχή, το έργο τέχνης αποκτά ξανά «ζωή», τρία χρόνια μετά την παρουσίασή του στη Μπιενάλε, αφού επανήλθε στην επικαιρότητα τον Νοέμβριο του 2021 όταν έγινε viral στο TikTok! Σε πολλά βίντεο, οι χρήστες καταγράφουν τη σταδιακή πτώση του, προσθέτοντας το δικό τους soundtrack, είτε το «Dealer» της Lana Del Rey, είτε το «Exit Music (For A Film)» των Radiohead ή και άλλα μελαγχολικά κομμάτια, που κατάφεραν να συγκεντρώσουν πολλά likes και share στη δημοφιλή πλατφόρμα. «Παλιά ήταν τόσο καθαρό…», σχολίασε ένας χρήστης για το γυάλινο κουτί του έργου, συνοδεύοντας το βίντεο της εγκατάστασης με το τραγούδι «Je te laisserai des mots» του Πάτρικ Ουάτσον. «Αυτό μοιάζει με ένα τραύμα. Μπορείς να το σκουπίσεις αλλά είναι πάντα εκεί ό,τι κι αν κάνεις», έγραψε στην πλατφόρμα κάποιος άλλος.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Canvas Gallery (@canvasgallerykhi)

Από ό,τι φαίνεται υπάρχει κάτι σε αυτή την εγκατάσταση των Sun Yuan και Peng Yu που έχει εξιτάρει το κοινό στα social media, ενώ ένας φημολογούμενος «θάνατος» του έργου, τούς απασχολεί ιδιαίτερα, αναρτώντας αφιερωματικά βίντεο στις διάφορες πλατφόρμες. Είναι ο συνδυασμός της ρομποτικής τεχνολογίας με την ωμή βία και το αίμα που παραπέμπει σε κινηματογραφικές σκηνές επιστημονικής φαντασίας, αυτό που τούς τραβάει περισσότερο το ενδιαφέρον; Είναι αυτή η συνεχής «αόρατη απειλή» που δεν καταλήγει πουθενά και επιτρέπει στον θεατή να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα; Πόσο σωστό είναι όμως οι χρήστες να «θρηνούν» ένα έργο τέχνης; Μήπως χάνεται τελείως το νόημα;

Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί σχετικά με το τι θέλει να πει στην πραγματικότητα το «Can’t help myself» με πολλές από αυτές να το συσχετίζουν με την ψυχική υγεία. «Προσπαθώντας συνεχώς να μαζέψεις τα κομμάτια του εαυτού σου, ενώ συνεχίζεις να καταρρέεις», γράφει ένας χρήστης. «Μόνος, ενώ όλοι σε παρακολουθούν και σε χρησιμοποιούν για δική τους διασκέδαση».

«Κανένα έργο τέχνης δεν με επηρέασε ποτέ συναισθηματικά όπως αυτός ο ρομποτικός βραχίονας», αναφέρει χαρακτηριστικά ένας άλλος χρήστης. «Είναι προγραμματισμένος να προσπαθεί να συγκρατήσει το υγρό που διαρρέει συνεχώς και χρειάζεται να συνεχίσει να λειτουργεί… αν διαφύγει πάρα πολύ, θα πεθάνει, οπότε προσπαθεί απεγνωσμένα να το τραβήξει πίσω για να συνεχίσει να παλεύει για ακόμη μία μέρα». Μία ακόμη θεωρία για το πώς «αυτοκτονούμε» ψυχικά και σωματικά σε μια προσπάθεια να «ζήσουμε», στερούμενοι πολλές φορές την πραγματική μας ευτυχία και την εσωτερική μας γαλήνη.

@2k.kxoll I think this is my favorite piece of art… #greenscreenvideo #canthelpmyself #deppresiøn #sad #art ♬ Exit Music (For A Film) – Radiohead

Όλη αυτή η συζήτηση οδηγεί για μια ακόμη φορά στη διαπίστωση πως η τέχνη δρα καταλυτικά, επιδέχεται πολλές ερμηνείες και συνεχίζει απτόητη τη διαχρονική αποστολή της.

Η «απελπισία» του συγκεκριμένου έργου σύγχρονης τέχνης και το πώς αυτό καταφέρνει να επανέλθει στην επικαιρότητα και να γίνει viral σε μια πλατφόρμα δημοφιλή στη νέα γενιά, μετατρέπεται σε ένα «τραγικό» σχόλιο για τη σύγχρονη ζωή, για τις κακές προοπτικές εργασίας, τα τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα και μια πανδημία που την κράτησε πίσω από το να ζήσει. Την ίδια στιγμή άλλοι χρήστες ισχυρίζονται πως είναι καλό να συμπάσχεις με το ρομπότ, αλλά δίνουν μια διαφορετική ερμηνεία στο μήνυμά του: μιλούν για τον αυταρχισμό και την αυτοματοποιημένη κρατική βία λέγοντας πως είναι «ασέβεια να παραποιείς την αρχική πρόθεση των δημιουργών».

Φυσικά υπάρχουν κι εκείνοι που…«επικοινωνούν» με την Τέχνη με έναν δικό τους τρόπο: «Είναι ένα ρομπότ που σκουπίζει απλά μια κόκκινη μπογιά», γράφει μία χρήστης και συνοδεύει την ανάρτησή της με ένα βίντεο που αποτυπώνει τον εαυτό της να σωριάζεται στο πάτωμα γελώντας.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Maxwell🐝 Cat (@cheeseebred)

Κι ενώ η συζήτηση για το πραγματικό νόημα της εγκατάστασης συνεχίζεται, η επίσημη δήλωση του Μουσείου του Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης έρχεται για να «ρίξει περισσότερο φως» στην όλη υπόθεση, αναφέροντας πως το έργο τέχνης προοριζόταν στην πραγματικότητα να θίξει «σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τη μετανάστευση και την κυριαρχία».

«Τα σημάδια που μοιάζουν με κηλίδες αίματος και συσσωρεύονται γύρω του αποτυπώνουν τη βία που προκύπτει από την επιτήρηση και τη φύλαξη των συνοριακών ζωνών», αναφέρουν πιο συγκεκριμένα. «Αυτές είναι οι συνέπειες του αυταρχισμού που καθοδηγείται από ορισμένες πολιτικές ατζέντες που επιδιώκουν να χαράξουν περισσότερα σύνορα μεταξύ τόπων και πολιτισμών». Η αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας για να βοηθήσει στην αστυνόμευση αυτών των συνόρων υπογραμμίζεται επίσης από τον ρομποτικό αυτό βραχίονα.

Εν τέλει είναι δύσκολο να πούμε αν οι δημιουργοί του «Can’t Help Myself» είχαν κατά νου την ψυχική υγεία ή ήθελαν να σχολιάσουν την εγωκεντρική τάση των ανθρώπων να βλέπουν τη δική τους αντανάκλαση όπου κι αν κοιτάξουν – είπαμε η Τέχνη άλλωστε μπορεί να έχει πολλαπλές ερμηνείες. Αυτό που είναι ξεκάθαρο, ωστόσο, είναι ότι το έργο τέχνης του Sun Yuan και του Peng Yu μπορεί να θεωρηθεί επιτυχία, αφού γίνεται αφορμή για σκέψη, συζήτηση και προκαλεί ποικίλα συναισθήματα.

Με πληροφορίες από dazeddigital.com και artnews.com.