Χώρα, σε Βλέπω: Δωρεάν προβολές κορυφαίων ελληνικών ταινιών του 20ού αιώνα στην Ταινιοθήκη

1977 | 87’ | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Δημήτρης Βερνίκος, Κώστας Καραμανίδης | Μοντάζ: Δημήτρης Βερνίκος, Μαρία Χατζημιχάλη-Παπαλιού | Ήχος: Γιάννης Δερμιτζάκης, Δημήτρης Αθανασόπουλος | Παραγωγή: Positive ΕΠΕ.

Βραβεία / Διακρίσεις / Συμμετοχές σε Φεστιβάλ: Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, FIPRESCI 1977. Β΄ Βραβείο ταινίας μεγάλου μήκους, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1977. Επίσημη Συμμετοχή, Φεστιβάλ Καννών (Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών) 1978. Επίσημη Συμμετοχή, Φεστιβάλ Λοκάρνο 1978.

Λίγα λόγια για την ταινία

Ντοκιμαντέρ που, ξεκινώντας από μια σκληρή πραγματικότητα, την αδιαφορία με την οποία αντιμετωπίζονται οι χιλιάδες τυφλοί της χώρας μας, παρακολουθεί για δύο χρόνια (1976-1977) την ορμητική τους εξέγερση. Στις κινητοποιήσεις αυτές, πάνω από 15.000 τυφλοί ύψωσαν τη φωνή τους απαιτώντας να τερματιστεί η καταπίεση και η εκμετάλλευσή τους από το κράτος και τα φιλανθρωπικά κυκλώματα.

Με σύνθημα «ψωμί, παιδεία και όχι επαιτεία», 300 άνθρωποι καταλαμβάνουν τον Οίκο Τυφλών και θέτουν επί τάπητος τα προβλήματά τους, κερδίζοντας κάποιες πρώτες νίκες. Μέσα στο αγωνιστικό κλίμα της Μεταπολίτευσης, μετά την πτώση της Χούντας, ο αγώνας αυτός των Τυφλών πραγματοποιείται σε μια στιγμή που οι κοινωνικοί συσχετισμοί επαναπροσδιορίζονται, καθορίζοντας την κατεύθυνση της χώρας για τις επόμενες δεκαετίες.

Η Χατζημιχάλη-Παπαλιού αποτυπώνει δυναμικά τον παλμό των γεγονότων και το πώς πραγματοποιούνται τα πρώτα βήματα για ένα καλύτερο αύριο. Πετυχαίνοντας μάλιστα να δώσει και μια ουσιαστική απάντηση για το κατά πόσο μπορεί το σινεμά να αλλάξει τον κόσμο, καθώς η ίδια αυτή ταινία αποτέλεσε τελικά μέρος του αγώνα που απεικόνιζε, βοηθώντας να γίνουν ευρύτερα γνωστά τα αιτήματα του κινήματος και να εδραιωθεί ένα ρεύμα συμπαράστασης, κόντρα στην εκμετάλλευση και στις απανωτές διώξεις που ασκήθηκαν εναντίον των εξεγερμένων και μερίδας του τύπου που συμπαραστάθηκε, αλλά και εναντίον της σκηνοθέτριας και της ταινίας, της οποίας είχε ζητηθεί η απαγόρευση από τη Διοίκηση του Οίκου Τυφλών, με το αιτιολογικό ότι το περιεχόμενό της προσβάλλει «Εκκλησίαν τε και Πολιτείαν».

Μέσω των προβολών της ταινίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, συγκεντρώθηκαν χιλιάδες υπογραφές συμπαράστασης στον αγώνα των τυφλών, από προσωπικότητες όπως ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, η Σιμόν ντε Μποβουάρ, ο Κώστας Γαβράς, ο Ιβ Μοντάν, η Σιμόν Σινιορέ, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μισέλ Φουκώ, ο Ρέι Τσαρλς. Δείγμα ενός καίριου σινεμά με έντονο κοινωνικό χαρακτήρα, που βρίσκεται από το 1980 στην Ταινιοθήκη του Κέντρου Ζορζ Πομπιντού.

*Η ταινία θα προβληθεί σε νέα αποκατεστημένη ψηφιακή κόπια (DCP), που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της Δράσης «Χώρα, σε Βλέπω», με αγγλικούς υπότιτλους.

«Μέγαρα» των Σάκη Μανιάτη και Γιώργου Τσεμπερόπουλου

1974 | 72´ | Παραγωγός: Γιώργος Τσεμπερόπουλος | Σενάριο: Γιώργος Τσεμπερόπουλος, Σάκης Μανιάτης | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Σάκης Μανιάτης | Μοντάζ: Σάκης Μανιάτης | Ήχος: Γιώργος Τσεμπερόπουλος.

Βραβεία / Διακρίσεις / Συμμετοχές σε Φεστιβάλ: Βραβείο FIPRESCI, Berlin Film Forum 1974. Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1974. Επίσημη Συμμετοχή, Φεστιβάλ Βενετίας 1975. Επίσημη Συμμετοχή, Φεστιβάλ Ρότερνταμ 1975.

Ο ξεσηκωμός των κατοίκων των Μεγάρων ενάντια στην απόφαση της Χούντας να απαλλοτριώσει μια μεγάλη αγροτική περιοχή για την εγκατάσταση διυλιστηρίου πετρελαίου και η τελική έκβαση του αγώνα τους. Σε μια εποχή που ακόμα οικολογία και περιβάλλον αποτελούν άγνωστους όρους στην Ελλάδα, η ταινία δίνει το λόγο στους αγρότες και τους προσφέρει τον χώρο για να αναφέρουν τις εμπειρίες τους, να θυμώσουν, να συγκινηθούν.

Με vérité γλώσσα και με πρωταγωνιστές τους ίδιους τους αγρότες-θύματα ενός απάνθρωπου οικονομικού μετασχηματισμού, η ταινία εντοπίζει βαθύτερα αίτια και αποτελέσματα πίσω από το επίπεδο του ορατού. Με βλέμμα διερευνητικό και πάνω απ’ όλα κοινωνικό, αφουγκράζεται τις αγωνίες μιας τάξης ανθρώπων των οποίων ο λόγος σπανίως βρίσκει διέξοδο στο σινεμά με τέτοια καθαρότητα και ευθύτητα, αποτυπώνοντας ανάγλυφα την εικόνα μιας Ελλάδας σε κρίσιμη καμπή μέσα από ανθρώπινα πρόσωπα, ενστικτώδη λόγια και ένα εφιαλτικά παρηκμασμένο τοπίο.

Καθώς λαμβάνει χώρα μια από τις σοβαρότερες οικολογικές καταστροφές που έχει δει η χώρα, οι δύο δημιουργοί την καταγράφουν με δυναμική κινηματογραφική γλώσσα, σε ένα από τα σημαντικότερα ντοκιμαντέρ του σύγχρονου ελληνικού -και όχι μόνο- σινεμά.

Ένα αληθινό πολιτικό τεκμήριο, το πρώτο οικολογικό ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα βραβεύεται σε Φεστιβάλ Βερολίνου και Θεσσαλονίκης, αποτελώντας ταυτόχρονα και το ξεκίνημα της σπουδαίας διαδρομής για τους δύο σημαντικούς δημιουργούς του. Τον Σάκη Μανιάτη, που μετέπειτα ως διευθυντής φωτογραφίας δούλεψε σε φιλμ σαν τα «Καρκαλού» και «Παραγγελιά», και τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο, του οποίου το βαθιά προσωποκεντρικό σινεμά δεν έπαψε ποτέ να βρίσκεται σε διάλογο με μια ανήσυχη κοινωνία σε διαρκή αλλαγή.

*Η ταινία θα προβληθεί σε νέα αποκατεστημένη ψηφιακή κόπια (DCP), που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της Δράσης «Χώρα, σε Βλέπω», με αγγλικούς υπότιτλους.

«100 Ώρες του Μάη» των Δήμου Θέου και Φώτου Λαμπρινού

1964 | 20´ | Παραγωγοί: Δήμος Θέος, Φώτος Λαμπρινός | Σενάριο: Δήμος Θέος, Φώτος Λαμπρινός | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Τάκης Καλατζής, Γιάννης Καλοβυρνάς | Μοντάζ: Δήμος Θέος, Βαγγέλης Σερντάρης | Μουσική: Νικηφόρος Ρώτας.

Αφηγητής: Θόδωρος Μαλικιώσης.

Λίγα λόγια για την ταινία

Μέσα από αυθεντικές εικόνες και άγνωστα τεκμήρια, η ταινία αφηγείται τον τρόπο που οργανώθηκε από παρακρατικές ομάδες σε επαφή με την κυβέρνηση της ΕΡΕ, του Κ. Καραμανλή, και άλλους κομματικούς παράγοντες, και με τη συνέργεια και καθοδήγηση της τότε Βασιλικής Χωροφυλακής, η δολοφονία του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη.

Αδιάψευστα τεκμήρια έρχονται για πρώτη φορά στο φως και αναδεικνύουν το ζοφερό παρασκήνιο μιας πολιτικής δολοφονίας, καθώς παράλληλα σκιαγραφείται ο κοινωνικός περίγυρος και η οικονομική και κοινωνική θέση των ανθρώπων που στελεχώνουν αυτές τις παρακρατικές οργανώσεις, οι οποίες είχαν ως κύριο έργο τις επιθέσεις κατά στελεχών και  μελών της Αριστεράς. Αποκορύφωμα η μεγαλειώδης κηδεία του παλαιού βαλκανιονίκη και βουλευτή της Αριστεράς.

Ένα ντοκιμαντέρ-μαρτυρία, που προαναγγέλλει την μετέπειτα άφιξη του «Κιέριον» από τον Δήμο Θέο, εκ των βασικών εισηγητών του πολιτικού κινηματογράφου στη Ελλάδα, μαζί με τον ντοκιμαντερίστα (και μετέπειτα δημιουργό του «Άρη Βελουχιώτη») Φώτο Λαμπρινό, οι «100 Ώρες» ανοίγουν το δρόμο για το είδος του άμεσα πολιτικού φιλμ που παίρνει κεντρική θέση στην κινηματογραφική σκηνή της δεκαετίας του ‘70.

Αφουγκραζόμενοι τις έντονες αναταράξεις στον κοινωνικό ιστό, οι δημιουργοί ξεκινούν γυρίσματα και είναι εκεί για να καταγράψουν τις αντιδράσεις από την επίθεση στον Λαμπράκη μέχρι και την πάνδημη κηδεία, αλλά και μέσα από ενδελεχή έρευνα να φτάσουν ακόμα παραπέρα, εξετάζοντας τις συνθήκες και την πραγματικότητα μιας πολιτικής δολοφονίας που έμελλε να αλλάξει το πρόσωπο της νεότερης Ελλάδας.

Η ταινία, που ολοκληρώθηκε το 1964 αλλά βρέθηκε αντιμέτωπη με την απαγόρευση προβολής της από την τότε κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, δεν μεταδόθηκε ποτέ από την κρατική τηλεόραση και προβλήθηκε δημόσια στην Ελλάδα μόλις το 1974.

*Η ταινία θα προβληθεί σε νέα αποκατεστημένη ψηφιακή κόπια (DCP), που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της Δράσης «Χώρα, σε Βλέπω», με αγγλικούς υπότιτλους.

«Ζ» του Κώστα Γαβρά

1969 | 127’ | Παραγωγοί: Ζακ Περάν, Αμέντ Ρασντί | Σενάριο: Χόρχε Σεμπρούν, Κώστας Γαβράς (βασισμένο στη νουβέλα του Βασίλη Βασιλικού) | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Ραούλ Κουτάρ | Μοντάζ: Φρανσουάζ Μπονό | Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης | Σκηνικά: Ζακ Ντ’Οβιντιό | Κοστούμια: Πιετ Μπολσέρ | Ήχος: Μισέλ Μποέμ.

Παίζουν οι: Ιβ Μοντάν, Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, Ειρήνη Παπά, Ζακ Περάν, Φρανσουά Περιέ, Σαρλ Ντενέ, Πιέρ Ντιξ, Ζορζ Ζερέ, Ρενάτο Σαλβατόρι, Μπερνάρ Φρεσόν, Κλοτίλντ Ζοανό.

Βραβεία / Διακρίσεις / Συμμετοχές σε Φεστιβάλ: Βραβεία Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, Καλύτερου Μοντάζ. Υποψήφιο για άλλα 3 Όσκαρ (Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Διασκευασμένου Σεναρίου). Βραβείο της Επιτροπής και Βραβείο Ανδρικής Ερμηνείας (Ζαν-Λουί Τρεντινιάν), Φεστιβάλ Καννών 1969. Χρυσή Σφαίρα Καλύτερου Ξενόγλωσσου Φιλμ. BAFTA Καλύτερης Μουσικής (Μίκης Θεοδωράκης). Υποψήφιο για 4 ακόμη BAFTA ανάμεσα στα οποία και Καλύτερης Ταινίας.

«Κάθε ομοιότητα με αληθινά γεγονότα, με πρόσωπα ζωντανά ή νεκρά, είναι σκόπιμη!» Η ειλικρινής οργή που διατρέχει το κλασικό πολιτικό θρίλερ του Γαβρά γίνεται εμφανής σε κάθε του καρέ, από τα credits μέχρι τα βλέμματα, από τις διαδηλώσεις στις ανακρίσεις, και σε κάθε πιθανό ενδιάμεσο σημείο. Βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Βασίλη Βασιλικού, που αφορά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς στην ταραγμένη δεκαετία του ‘60 για την Ελλάδα, το «Ζ» (που διαβάζεται «ζει», από το «ζει, ζει, ζει» κι όχι «ζήτα») έχει ως σημείο εκκίνησης την επίθεση σε μια πολιτική φιγούρα της αντιπολίτευσης (Ιβ Μοντάν) και την άμεση απόπειρα συγκάλυψης, ακολουθώντας την μετέπειτα έρευνα από έναν ανακριτή (Ζαν-Λουί Τρεντινιάν) αποφασισμένο να φέρει τα αληθινά γεγονότα στο φως. Όμως ποιο μπορεί να είναι το τίμημα της αλήθειας σε ένα τόσο διεφθαρμένο και πολιτικά ασταθές περιβάλλον;

Πάνω σε ένα σενάριο που έγραψε μαζί με τον μετέπειτα υπουργό Πολιτισμού της Ισπανίας Χόρχε Σεμπρούν, ο Κώστας Γαβράς πλέκει ένα θρίλερ που ανεβάζει τους παλμούς όχι μέσα από υπερβολές και φτηνές ανατροπές, αλλά εντοπίζοντας τον πολιτικό τρόμο με σχολιαστικότητα, μέσα από ανακρίσεις και μέσα από βλέμματα που ποτέ δεν αποκρύπτουν την αλήθεια.

Μέσα από ένα αδιάκοπο μοντάζ και τις ορμητικές συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη, ο Γαβράς ακολουθεί πρόσωπα, διαδικασίες και αλήθειες κρυμμένες στη σκιά ολοκληρώνοντας ένα τολμηρό, ζωτικής σημασίας πορτρέτο του κοινωνικού αδιεξόδου της περιόδου που καθήλωσε τελικά το παγκόσμιο κοινό. Έγινε μόλις η δεύτερη μη αγγλόφωνη ταινία στην ιστορία που προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας.

*Η ταινία είναι στα γαλλικά και θα προβληθεί σε αποκατεστημένη ψηφιακή κόπια (DCP), που δημιουργήθηκε το 2014 από την KG Productions με την υποστήριξη του CNC, με ελληνικούς υπότιτλους.