Περηφάνια και προκατάληψη: 5 μαθήματα ζωής από το αριστούργημα της Τζέιν Όστεν

Όταν στις 28 Ιανουαρίου του 1813 δημοσιεύτηκε το Περηφάνια και προκατάληψη, κανένας δεν περίμενε πως 209 χρόνια μετά θα θεωρούνταν ένα από τα πιο κλασικά μυθιστορήματα όλου του κόσμου. Το χειρόγραφο της Τζέιν Όστεν, το οποίο η πλέον πιο πολυδιαβασμένη μυθιστοριογράφος της αγγλικής λογοτεχνίας είχε ολοκληρώσει από το 1797, είχε απορριφθεί αρχικά από έναν εκδότη, όμως 16 χρόνια αργότερα αγοράστηκε από τον Τόμας Έγκερτον για μόλις 110 λίρες και γνώρισε τελικά την επιτυχία.

Υπάρχουν λίγα μυθιστορήματα που έχουν τη δύναμη να αφηγούνται ταυτόχρονα μία τόσο τραγική αλλά και κωμική ιστορία. Το Περηφάνια και προκατάληψη είναι ένα από αυτά και δεν αποτελεί τελικά έκπληξη το γεγονός πως αναδύθηκε στους λογοτεχνικούς κύκλους γρήγορα και κατέχει ακόμα και σήμερα την ισχύ του στην παγκόσμια λογοτεχνία, ενώ σε πολλά σχολεία διδάσκεται στο μάθημα της λογοτεχνίας.

Στην ουσία, το Περηφάνια και προκατάληψη είναι μια κωμωδία που ασκεί κριτική στην τέλεια κοινωνική εικόνα που θέλουν να βγάζουν οι άνθρωποι προς τα έξω, στα κοινωνικά πρέπει και τελικά στις προκαταλήψεις, που έχουν φτάσει να καθοδηγούν τους ανθρώπους. Το χιούμορ και η ειρωνική εικόνα των ανθρώπινων αδυναμιών και της ηθικής αποτυχίας ήταν από πάντα αρκετά ελκυστικά θέματα, τόσο για τους συγγραφείς όσο και για τους αναγνώστες. Όσο περνούν οι σελίδες, ο αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει πιο εύκολα την συμπεριφορά των χαρακτήρων της Όστεν αλλά και τους λόγους πίσω από αυτήν, ενώ αντιλαμβάνεται και τα ηθικά διλλήματα που προκύπτουν, και μπορεί να «βασανίζουν» και τον ίδιο.

Η κλασική μυθιστοριογράφος της αγγλικής λογοτεχνίας, Τζέιν Όστεν

Η Ελίζαμπεθ Μπένετ είναι η πρωταγωνίστρια του Περηφάνια και προκατάληψη και συνήθως ο χαρακτήρας που αντιπροσωπεύει τον αναγνώστη. Είναι αφοσιωμένη στην οικογένειά της, και ιδιαίτερα στην αδερφή της Τζέιν, ενώ η αποφασιστικότητα της την χαρακτηρίζει σε όλους τους τομείς της ζωής της. Πιστεύει πως η αγάπη είναι από τις βασικές αρχές στην ζωή και δεν απογοητεύεται με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει.

Ο κύριος Ντάρσι, είναι ένας πλούσιος και αρκετά αλαζονικός άνθρωπος, με απόψεις αρκετά αναχρονιστικές και απόλυτες. Παρόλα αυτά, πίσω από την σκληρή του εικόνα κρύβει έναν αρκετά ρομαντικό και ερωτευμένο με την Ελίζαμπεθ, άντρα. Η ίδια, τον βρίσκει αντιπαθητικό και μετά από την αρνητική εμπλοκή του σε ένα σημαντικό ζήτημα της Τζέιν, απορρίπτει την πρόταση γάμου που θα της κάνει.

Μέσα από την ιστορία τους, το μυθιστόρημα απεικονίζει μια σειρά από επιμέρους μαθήματα, ενώ διδάσκει ένα ακόμη μεγαλύτερο, που ισχύει για πολλές προκλήσεις στη ζωή: τη σημασία του να γνωρίζεις τον εαυτό σου και τι χρειάζεσαι, και να παραμένεις πιστός στις αρχές σου, ακόμα και όταν είναι πιο εύκολο να τις αφήσεις στην άκρη. Η αγάπη αρχικά στον εαυτό μας και έπειτα στα πάθη μας, είναι η ζωτική δύναμη που μας βοηθά να ανελιχθούμε, και όχι οι σκοπιμότητες.

Άλλωστε, αυτό δεν είναι ένα απλό μυθιστόρημα που δεν έχει τίποτα να μας προσφέρει πέρα από λίγες διασκεδαστικές ώρες παρέα με τις σελίδες του. Διαβάζοντας το, μπορούμε να διακρίνουμε 5 μαθήματα ζωής, τα οποία η βασίλισσα της βικτοριανής λογοτεχνίας, Τζέιν Όστεν έκρυψε με μαεστρία ανάμεσα στις σελίδες του μυθιστορήματός της.

«Το ελάττωμά σας είναι η τάση να μισείτε τους πάντες» είπε η Ελίζαμπεθ στον κύριο Ντάρσι. «Και το δικό σας», της απάντησε χαμογελώντας, «είναι να τους παρεξηγείς εσκεμμένα». – Τζέιν Όστεν, Περηφάνια και προκατάληψη

Η Ελίζαμπεθ, μας κάνει να ταυτιστούμε μαζί της, όχι επειδή είναι καλή σε όλα, αλλά ακριβώς επειδή δεν είναι. Αυτή και ο αινιγματικός κύριος Ντάρσι, συζητούν ήδη από τις αρχές του μυθιστορήματος για το τι ορίζει μια, σε πολλά εισαγωγικά, «σωστή κυρία».

Ο κύριος Ντάρσι υποστηρίζει πως οι κυρίες πρέπει να παίζουν μουσική, να χορεύουν, να ασχολούνται με τις τέχνες και την λογοτεχνία. Όμως η πρωταγωνίστριά μας, παρόλο που τις ιδιότητες αυτές δεν τις θεωρεί σημαντικές και δεν τις κατέχει, ποτέ δεν προσποιήθηκε ότι είναι κάτι άλλο, αλλά αποδέχτηκε τον εαυτό της. Δεν είναι καλή σε όλα τα πράγματα, έχει όμως πάθος με ότι καταπιάνεται και τελικά αυτό είναι το σημαντικό.

Αυτό είναι βέβαια το πρώτο μάθημα που παίρνουμε από το μυθιστόρημα, το οποίο μάλιστα μαρτυρά ο τίτλος. Οι προκαταλήψεις που κουβαλά κάθε άνθρωπος μπορούν να αποβούν καταστρεπτικές σε πολλές περιπτώσεις, εκτός και αν δούμε τις καταστάσεις από μία άλλη οπτική γωνία. Όπως λέμε, δεν πρέπει ποτέ να κρίνουμε ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του και το ίδιο ισχύει φυσικά και για τους ανθρώπους. Αυτό το πολύ σημαντικό μάθημα, μας δείχνει πως δεν πρέπει να αφήνουμε τις πρώτες εντυπώσεις και τις βαθιά ριζωμένες κοινωνικές αντιλήψεις να μας παρασύρουν.

Στο Περηφάνια και προκατάληψη, η Τζέιν Όστεν δεν παραλείπει να υπογραμμίσει τη σημασία του προγραμματισμού. Αυτό το μάθημα βέβαια δεν το παίρνουμε διαβάζοντας κάποιο συγκεκριμένο κεφάλαιο, αλλά κοιτάζοντας σφαιρικά το άρτια δομημένο έργο της. Από την αρχή μέχρι και το τέλος της, η ιστορία της οικογένειας Μπένετ και αυτή της Ελίζαμπεθ και του κυρίου Ντάρσι, είναι σκόπιμα δομημένες έτσι, ώστε ο αναγνώστης να μην αναλώνεται σε άσχετες λεπτομέρειες. Έτσι, αντιλαμβανόμαστε πως ο προγραμματισμός μπορεί να μας γλιτώσει τόσο ώρα, όσο και κόπο και τελικά θα κάνει την δουλειά μας ακόμα καλύτερη, και στην περίπτωση του μυθιστορήματος, ευανάγνωστη.

Από τον συκοφαντικό κύριο Κόλινς μέχρι τον σαρκαστικό κύριο Μπένετ, το μυθιστόρημα είναι γεμάτο μικρά χιουμοριστικά νεύματα από την Όστεν στον αναγνώστη. Όταν για παράδειγμα η κυρία Μπένετ βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα καταρρέει, ενώ η Ελίζαμπεθ το ξεπερνά γελώντας. Εξάλλου, το χιούμορ της Ελίζαμπεθ είναι αυτό που κάνει τον κύριο Ντάρσι να βγει από την σκληρή και ψυχρή εξωτερική εικόνα του. Η Ελίζαμπεθ, όμως, μαθαίνει να γελάει. Όταν λοιπόν αντιμετωπίζουμε κάποιο πρόβλημα, το μόνο που έχουμε να κάνουμε αρχικά είναι να πάρουμε λίγη απόσταση από αυτό, να δούμε την κατάσταση σφαιρικά και τελικά να αφήσουμε το χιούμορ να μας «θεραπεύσει», καθώς με θετική ενέργεια, όλα αντιμετωπίζονται πιο εύκολα.

Δεν πρέπει να υπάρχει ντροπή στην αποτυχία. Στο μυθιστόρημα, ο κύριος Ντάρσι απέτυχε παταγωδώς στην πρώτη του προσπάθεια να κάνει πρόταση γάμου στην Ελίζαμπεθ, αλλά προσπάθησε ξανά. Και 209 χρόνια αργότερα, οι αναγνώστες συγκινούνται ακόμα με την προσπάθειά του αυτή! Ακόμα και η Όστεν, όπως αναφέραμε, δεν κατάφερε να εκδώσει το μυθιστόρημα της από την αρχή, αλλά περίμενε 16 χρόνια, και τελικά γνώρισε τεράστια διαχρονική επιτυχία.

Αν λοιπόν δεν μπορέσουμε να καταφέρουμε κάτι από την αρχή, πρέπει να το παλέψουμε και όχι να το παρατήσουμε. Η απογοήτευση άλλωστε είναι ο εχθρός της επιτυχίας. Αν κάτι δεν πάει όπως το θέλουμε, μπορούμε πάντα να προσπαθήσουμε να το διορθώσουμε και να δώσουμε μία δεύτερη ευκαιρία στον εαυτό μας.