Η Αναστασία Παπαστάθη φέρνει τους «Τρομερούς Γονείς» του Κοκτώ από το Μεσοπολεμικό Παρίσι στη σημερινή Αθήνα

Το έργο του Ζαν Κοκτώ, «Τρομεροί Γονείς» έκανε πρεμιέρα τον περασμένο Δεκέμβριο στο θέατρο Radar, με την Αναστασία Παπαστάθη να υπογράφει τη σκηνοθεσία σε μια καινούρια προσέγγιση όπου η δράση του έργου μεταφέρεται από το Παρίσι του 1938 στην Αθήνα του σήμερα.

Ο Ζαν Κοκτώ, δεξιοτέχνης της μυθοπλασίας, στήνει έναν «δυνατό» μύθο για τις οικογενειακές σχέσεις, τη δύναμη του έρωτα και την ατομική ελευθερία, ενώ αφήνει τις συγκρούσεις να εξελιχθούν με ανατροπές, αποκαλύψεις, απρόοπτα και τις κωμικές καταστάσεις να διαδέχονται τις δραματικές αποφορτίζοντας με αυτόν τον τρόπο το συγκρουσιακό τοπίο.

Η Αναστασία Παπαστάθη, με τη διπλή ιδιότητα της ηθοποιού αλλά και της σκηνοθέτιδας, παίρνει ως πρώτη ύλη το σπουδαίο έργο του Κοκτώ και καταγράφοντας τις σχέσεις των μελών μιας οικογένειας, δίνει τη δυνατότητα να ερευνηθούν εξειδικευμένα θέματα, όπως οι σχέσεις εξάρτησης που καλλιεργούνται μέσα στην οικογένεια, η ελεγκτική συμπεριφορά των γονιών, η ανάγκη αυτονόμησης του παιδιού, το πώς διαμορφώνονται οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια, πώς αλληλεπιδρούν τα μέλη μεταξύ τους, αλλά και πώς επηρεάζει η ποιότητα σχέσης των γονέων την διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού.

Με αφορμή, λοιπόν, το ανέβασμα του έργου μιλήσαμε με την ηθοποιό και σκηνοθέτιδα για τη δική της νέα αυτή προσέγγιση στο έργο, για τη διαχρονικότητά του, αλλά και τον δικό της – διπλό – ρόλο στην παράσταση. Φυσικά, δεν παραλείψαμε να αναφερθούμε στις σημερινές προσκλήσεις που αντιμετωπίζει ο χώρος της Τέχνης εξαιτίας της πανδημίας, αλλά και στη στάση της απέναντι στο ελληνικό #metoo που «άνθισε» πριν από περίπου έναν χρόνο, ξεκινώντας από τον χώρο του θεάτρου.

Αποτέλεσε το υλικό για να συνεχίσω την έρευνά μου πάνω στις οικογενειακές σχέσεις. Η δυαδική σχέση μητέρας – κόρης με είχε απασχολήσει από την “Παρεξήγηση” του Αλμπέρ Καμί. Εξειδικεύτηκε στο έργο της Μάρσα Νόρμαν “Καληνύχτα Μητέρα” και τώρα με το έργο του Κοκτό “Τρομεροί Γονείς” ο φακός διευρύνεται. Φωτίζονται περισσότερα μέλη και έχει ενδιαφέρον να δούμε πως επιδρούν μεταξύ τους και πως διαμορφώνονται οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια. Στο μέτρο των δυνατοτήτων του θεάτρου, χρειάζεται να τεθούν ερωτήματα. Κάποια θα καρποφορήσουν.

Είναι απαραίτητο ένα έργο μέσω της σκηνικής του παρουσίασης να συνομιλήσει με το σύγχρονο κοινό.

Η διαχρονικότητα ενός έργου σχετίζεται πρώτα με το θέμα του και στη συνέχεια με τον τρόπο που το προσεγγίζουμε. Από κει και πέρα χρειάζεται πολλή δουλειά για να βρεθούν οι κώδικες και οι ισορροπίες που θα συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν. Η εργασία ξεκινάει από την μετάφρασή του, όταν είναι ξένο έργο όπως το συγκεκριμένο, και συνεχίζεται με την σκηνοθετική ματιά σε συνεργασία με τους ηθοποιούς. Οποιαδήποτε όμως επεξεργασία του κειμένου, έχει ως σημείο αναφοράς τον σεβασμό προς τον συγγραφέα και αυτό που θέλει να μάς πει. Είναι απαραίτητο ένα έργο μέσω της σκηνικής του παρουσίασης να συνομιλήσει με το σύγχρονο κοινό.

Επέλεξα να φωτίσω τις σχέσεις των μελών της οικογένειας και την αλληλεπίδρασή τους, όχι μόνο το οιδιπόδειο μητέρας -γιου, γιατί ακόμα και αυτή η εξειδικευμένη σχέση δεν προκύπτει από μόνη της, είναι σε συνάρτηση με τις άλλες σχέσεις. Στο κοινό θα ήθελα να πω ότι αυτά που διαδραματίζονται στην συγκεκριμένη οικογένεια είναι νοσηρά, δεν θα πρέπει να συμβαίνουν. Η ενοχοποίηση, η χειραγώγηση, η άσκηση βίας είτε γίνονται συνειδητά είτε ασυνείδητα είναι πράξεις που πρέπει να εκλείψουν.

Είναι μια μάνα εγωκεντρική, νάρκισσος, χειριστική… Δεν επιτρέπει την αυτονομία του γιου της, τον εγκλωβίζει στον ιστό της οικογένειας και παρ’ όλα αυτά ισχυρίζεται ότι τον αγαπάει. Πολύπλοκος χαρακτήρας, με ιδιαιτερότητες και μεγάλες συναισθηματικές αλλαγές που με έκαναν να την αγαπήσω.

Αναστασία Παπαστάθη

Ξεκίνησα ως ηθοποιός, στη συνέχεια έγραψα το πρώτο μου θεατρικό έργο την «Ανώνυμη Ωδή», το οποίο βραβεύτηκε από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου και εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών Θεατρικών Συγγραφέων που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 2000. Στο έργο αυτό έπαιξα και σκηνοθέτησα τον εαυτό μου. Από τότε ενεργοποιήθηκε η διπλή μου ιδιότητα. Τώρα πια είναι μια φυσική λειτουργία. Ως σκηνοθέτις η αγωνία μου είναι να οδηγήσω τον ηθοποιό στην απογείωσή του και ως ηθοποιός να συμμετάσχω στο ταξίδι απογείωσης. Δεν είναι εύκολο, αρκούν όμως μερικές στιγμές.

Σε σχέση με το έργο η κάθε μέρα ενασχόλησης με το κείμενο, η κάθε μέρα πρόβας, φώτιζε μια καινούργια λεπτομέρεια από εκείνες που ομορφαίνουν ένα έργο και το κάνουν «ζωή». Σε σχέση με τον εαυτό μου, συνειδητοποίησα ότι ήταν η πρώτη φορά που έπαιζα τον ρόλο της μητέρας και πόσο πολύ με βοήθησε ο πραγματικός μου γιος, που έχει σχεδόν την ίδια ηλικία με τον θεατρικό μου γιο.

Θα απαντήσω με δύο λέξεις: Κωμικό δράμα.

Δεν θα το έλεγα αγαπημένο, αλλά αντιπροσωπευτικό της σχέσης εξάρτησης που καλλιεργεί η μάνα στον γιο της και ταυτόχρονα της σαρκαστικής και κωμικής διάθεσης του Κοκτό: «Να ξέρεις ότι όλοι έξω απ’ το σπίτι σου θα σε κολακέψουν θα σου είναι ευχάριστοι αλλά κανένας δεν θα σου πει την αλήθεια. Μόνο η μάνα σου θα σου πει την αλήθεια».

Η Αναστασία Παπαστάθη μαζί με την Μαρία Μαυροματάκη σε στιγμιότυπο από την παράσταση «Τρομεροί Γονείς».

Η πιο δύσκολη κατάσταση που βίωσα στο θέατρο είναι αυτή που ακολούθησε μετά τις 12 Μαρτίου του 2020 που αναγκαστήκαμε να κλείσουμε. Ύστερα από αλλεπάλληλες ματαιώσεις, η αγωνία μου ήταν αν θα ανοίξουν επιτέλους τα θέατρα. Δεν μπορούσα να σχεδιάσω, να προγραμματίσω… Αυτό που μάς έδωσε δύναμη να συνεχίσουμε και σε μένα και στους συνεργάτες μου ήταν η αγάπη μας για την δουλειά μας.

Θα πρέπει η εκάστοτε κυβέρνηση να θέτει σε προτεραιότητα την στήριξη του Πολιτισμού και της Παιδείας.

Θα ήθελα να διαχωρίσω τον θεατρικό επιχειρηματία, από την καλλιτέχνη που αναγκάζεται να γίνει επιχειρηματίας για να στηρίξει τις ιδέες του. Στην δεύτερη περίπτωση ανήκω και εγώ όπως πολλοί συνάδελφοί μου στο χώρο του θεάτρου και αντιμετωπίζουμε τεράστιες δυσκολίες για να τα βγάλουμε πέρα, ειδικά τώρα που ο πολιτισμός πλήττεται από τις συνέπειες των μέτρων κατά της πανδημίας. Το ότι μάς αντιμετωπίζουν ως χομπίστες είναι αλήθεια. Θεωρούν ότι η δουλειά μας γίνεται άκοπα, χωρίς μόχθο, ότι είναι παιχνίδι όπως ένα χόμπι. Οι απόψεις αυτές είναι βαθιά ριζωμένες, έχουν να κάνουν με κοινωνικές καταβολές και για να αλλάξουν θα πρέπει να ξεκινήσουμε από την παιδεία.

Θα πρέπει η εκάστοτε κυβέρνηση να θέτει σε προτεραιότητα την στήριξη του Πολιτισμού και της Παιδείας. Ειδικότερα για το θέατρο όταν καταρτίζεται μια επιτροπή, απαιτείται να ενημερώνεται για τα σχήματα που αιτούνται επιχορήγησης, να έχει τον χρόνο να μελετήσει προσεκτικά τις προτάσεις που υποβάλλονται, να αποστέλλει σημείωμα στον κάθε φορέα που απορρίπτει και να τεκμηριώνει τους λόγους απόρριψης, ώστε να δίνεται η δυνατότητα βελτίωσης στο επόμενο αίτημα, να αποφευχθεί η τυπολατρία, να στηρίζονται οι φορείς που έχουν συνέπεια και συνέχεια στο σύνολο του έργου τους… Είναι διαφορετικό να αιτείται ένας φορέας την χρηματοδότηση ενός θεατρικού έργου με την υποχρέωση να πραγματοποιήσει 15 παραστάσεις και διαφορετικό να διατηρεί μόνιμη στέγη, με δράσεις και συνεχή θεατρική παρουσία, την οποία στέγη θα πρέπει να συντηρεί όλους τους μήνες του χρόνου.

Μου κάνει εντύπωση που περιορίζεται αυτό το θέμα μόνο στο χώρο του θεάτρου. Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που δεν αρκεί να το κατονομάζουμε και να το καταγγέλλουμε. Η κάθε μορφής βία που διαπράττεται από άνθρωπο προς άνθρωπο ή ζώο, είναι καταδικαστέα. Το ερώτημα είναι πώς μπορούν να εκλείψουν τέτοια φαινόμενα; Υπάρχει ευθύνη και σε ατομικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Χρειάζεται κατά την γνώμη μου αντιμετώπιση στη ρίζα του προβλήματος. Επιστρέφουμε λοιπόν και πάλι στην παιδεία. Είναι ανάγκη να υπάρξει ειδική μέριμνα από την πλευρά της πολιτείας για την αντιμετώπιση της βίας.

Οι πρωταγωνιστές της παράστασης Χρήστος Ευθυμίου, Μαρία Μαυροματάκη, Αναστασία Παπαστάθη, Αντώνης Καραθανασόπουλος, Ευδοκία Ασπρομάλλη

Να συνεχίσει να είναι ένας χώρος πολιτισμού που αφουγκράζεται τις κοινωνικές δονήσεις, που σέβεται τους θεατές, που δίνει βήμα στους νέους και θέτει ερωτήματα που μας εξελίσσουν ως άτομα και μέλη της κοινωνίας μας.

Να περάσουμε επιτέλους στην κανονικότητα. Να μην φοβόμαστε να συναντήσουμε τους φίλους μας, να μην φοβόμαστε να αγκαλιαστούμε, να χαιρόμαστε, να αγαπάμε, να είμαστε ελεύθεροι και όλα θα καρποφορήσουν και σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο.

Δράσεις με ενδιαφέρον και κοινωνική προσφορά και ωραίες παραστάσεις με άρωμα θεάτρου.