Συν & Πλην: «Killer Joe» στο Θέατρο Εμπορικόν

Το πρώτο έργο του Τρέισι Λετς (τον έχουμε γνωρίσει μέσα από τον «Αύγουστο») είχε – μετά από πολλές διακρίσεις και ανεβάσματα στην δεκαετία του ’90 – παλιώσει στο συρτάρι. Μέχρι που η άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία της Αμερικής φρεσκάρισε τα θέματα και τα πρόσωπα για τα οποία μιλάει το «Killer Joe». Κι έκτοτε ξαναβρήκε τη θέση σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές σκηνές. Αν και είχε, ήδη, μεσολαβήσει η κινηματογραφική του μεταφορά από τον Γουίλιαμ Φρίντκιν, το 2011 με πρωταγωνιστή το Μάθιου Μακόναχι.

Ο Killer Joe, είναι ο Τζο Κούπερ, ένας αστυνομικός ντετέκτιβ, διεφθαρμένος, ακροδεξιός, που εκτελεί συμβόλαια θανάτου και δραστηριοποιείται στην περιοχή του Τέξας. Η φήμη του φτάνει στ’ αυτιά του Κρις, ενός τοπικού ντίλερ ναρκωτικών που χρωστάει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό στην τοπική μαφία. Σε μια προσπάθεια να βρει χρήματα για να τους ξεχρεώσει πριν τον ξεκάνουν, συλλαμβάνει το εξής σχέδιο: Να δολοφονήσει τη μητέρα του και να εισπράξει την αποζημίωση της ασφαλιστικής που εκείνη έχει κάνει με τελικό δικαιούχο τη μικρή αδερφή του, Ντόντι. Ο Κρις βάζει στο κόλπο και τον πατέρα του ΄Ανσελ, έναν αδιάφορο, τεμπέλη και παραιτημένο τύπο αλλά και την Σάρλα, τη μητριά του. Η κατάσταση περιπλέκεται όταν ο Κούπερ ζητάει προκαταβολή για να εκτελέσει τη δολοφονία και ελλείψει αυτής προτείνει στην οικογένεια να του δώσουν την όμορφη Ντόντι ως τρόπαιο…

Ο Τρέισι Λετς γράφει – πριν την κυκλοφορία του ‘επαναστατικού’ «Pulp Fiction» – ένα, κατ’ εξοχήν ταραντινικό, έργο: Ένα μάτσο χαμένες ψυχές που συνδέονται μέσα από οικογενειακούς δεσμούς προσπαθούν να αναπνεύσουν στο βόθρο που είναι ριγμένοι, χρησιμοποιώντας τα ίδια βρώμικα μέσα που τους κρατούν στον πάτο. Στο περιθώριο όπου ζουν, μέσα σε ένα σάπιο τροχόσπιτο γεμάτο σκουπίδια, μοιάζουν όλα να επιτρέπονται· διαρρηγνύοντας ακόμα και τους τελευταίους ηθικούς φραγμούς εντός της «ιερής» οικογένειας. Η άσπιλη κόρη γίνεται αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής, αρκεί να «πιάσουν την καλή».

Ακροβατώντας ανάμεσα στην δραματική περιπέτεια και το νουάρ, ο Λετς βρίσκει τρόπους να ενθέσει ένα σκοτεινό, μαύρο χιούμορ για να γελοιοποιήσει τους ήρωες και να αποφορτίσει το ασφυκτικό πλαίσιο όπου λειτουργούν. Παραδίδει ένα έργο με πολύ ενδιαφέροντες ήρωες, ανασυρμένους από τον αμερικανικό υπόκοσμο που, αν και πολύ μακριά από το αμερικανικό όνειρο, έρπουν προσπαθώντας να βρουν μιαν ελπίδα στην άθλια ζωή τους. Φανερά επηρεασμένος από την ματιά του Σαμ Σέπαρντ πάνω στις ταραγμένες οικογενειακές σχέσεις της κατώτερης τάξης, ο Τρέισι Λετς θα άνοιγε το 1993 τον δρόμο για μια σειρά από σημαντικά έργα με κορυφαία τον «Άνθρωπο από τη Νεμπράσκα» και τον «Αύγουστο».

Ο Κώστας Νικούλι στον πρωταγωνιστικό ρόλο του παραβατικού Κρις.

Στρέφοντας το βλέμμα της στην κακοποιητική, ιδιοκτησιακή σχέση των ανδρών προς τις γυναίκες και άρα προς τα συμπτώματα της πατριαρχίας, η παράσταση σε σκηνοθεσία του Γιάννη Στάνκογλου βρίσκει το κέντρο βάρους της σε μια πολύ ευαίσθητη περιοχή τόσο για τα ελληνικά όσο και τα παγκόσμια δεδομένα. Με αυτό το σημείο εκκίνησης, η γνωριμία με το έργο του Τρέισι Λετς είναι γόνιμη και – παρά τα προβληματικά ή ανεκμετάλλευτα σημεία στη διαχείριση του – καταλήγει σε ένα έντιμο ανέβασμα.

Ο Γιάννης Στάνκογλου, σκηνοθέτης και ερμηνευτής του επώνυμου ρόλου.

Παρά την χρονική απόσταση από την περίοδο που γράφτηκε, είναι η πρώτη φορά που το έργο του Τρέισι Λετς βλέπει το φως της ελληνικής σκηνής. Η επιλογή του Γιάννη Στάνκογλου, λοιπόν, αποδεικνύεται καίρια, πόσο μάλλον καθώς εστιάζει την ανάγνωση του στη μάστιγα της κακοποίησης και εκπόρνευσης των γυναικών και γενικότερα στην κοινωνική θέση της γυναίκας.

Μια συνεκτική ομάδα συγκροτούν οι τρεις βασικοί πρωταγωνιστές κρατώντας ψηλά το ερμηνευτικό ενδιαφέρον της παράστασης. Ο Κώστας Νικούλι φέρει τον αναγκαίο κυνισμό μα και την απελπισία που οδηγεί τον ήρωα του, Κρις· φωτίζοντας εύστοχα τα ψήγματα καλοσύνης και ήθους που επιβιώνουν μέσα του. Η έκπληξη του καστ έρχεται από την πρωτοεμφανιζόμενη Ναταλία Σουίφτ που πετυχαίνει να αποδώσει το ρόλο της Ντόντι: Ενός κοριτσιού που ακροβατεί ανάμεσα στην αθωότητα και την τρέλα, στην ανάγκη να αγαπηθεί αλλά και να αποδράσει από τον εφιάλτη της χυδαιότητας. Τέλος, ο Γιάννης Στάνκογλου αφήνει ρωγμές ευαισθησίας να φανούν στο ρόλο του, κατά τα άλλα, αδίστακτου Τζο Κούπερ. Αν δε, απεξαρτηθεί και από το, κατά σημεία, στομφώδες ύφος, πιθανώς να μπορέσει να αναδείξει ακόμα καλύτερα έναν από τους πιο μισητούς κακούς στο παγκόσμιο σύγχρονο θέατρο.

Ο Φώτης Σιώτας – τον έχουμε γνωρίσει ως επί τω πλείστον μέσα από τις συνεργασίες του με τον Άρη Μπινιάρη – καταθέτει μια εξαιρετική δουλειά, απολύτως μέσα στο κλίμα του κειμένου. Η σκοτεινή μουσική του, με επιρροές από garage και ψυχεδελική ροκ, έχει εδώ την ιδιαιτερότητα πως αναδεικνύεται ως soundtrack με κινηματογραφικούς όρους, αφού κάθε σκηνή έχει τη δική της μουσική επένδυση.

Οι χαμηλοί φωτισμοί του Γιώργου Καρβέλα, αναβαθμίζουν την ατμόσφαιρα της παράστασης και περιγράφουν με πιο ποιητικό τρόπο το αρρωστημένο σκηνικό στο οποίο εκτυλίσσεται η πλοκή από την πρώτη έως την τελευταία στιγμή.

Λαμβάνοντας υπόψη την πρώτη του εμπλοκή με τη σκηνοθεσία αλλά και το γεγονός ότι ο ίδιος κρατάει τον κεντρικό ρόλο της παράστασης, ο Γιάννης Στάνκογλου συγκροτεί σε γενικές γραμμές μια καλοδουλεμένη παράσταση, με υψηλές εντάσεις, κινηματογραφικό ρυθμό και κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες στον τρόπο που ‘φωτίζονται’ οι ήρωες κάθε φορά.

Η πρωτοεμφανιζόμενη στο θέατρο Ναταλία Σουίφτ και ο Κώστας Νικούλι.

Μολονότι το ερμηνευτικό σχήμα κερδίζει πόντους χάρη στον κεντρικό πυρήνα του (Γιάννη Στάνκογλου, Κώστα Νικούλι και Ναταλία Σουίφτ), δεν περνά απαρατήρητη η αδυναμία των άλλων δύο ηθοποιών της διανομής να συντονιστούν στην προσπάθεια. Η μεν Δήμητρα Λημνιού παρασύρεται στο πρώτο μέρος της παράστασης από την επιφανειακή όψη της ηρωίδας της Σάρλα, ερμηνεύοντας με πόζα τη σέξι μητριά – κάτι που αποκαθίσταται ευτυχώς στα κρισιμότερα σημεία της πλοκής. Ο δε Κωνσταντίνος Σειραδάκης επιμένει σ’ ένα χαμηλότονο μοτίβο του loser Άνσελ, χάνοντας εντελώς τις σκοτεινές, κυνικές αλλά και γελοίες στιγμές του ήρωα του.

Μετά από αρκετές παραστάσεις που εντρύφησαν στον ωμό ρεαλισμό με πρωτοφανή επιτυχία (Στέλλα κοιμήσου και Άνθρωποι και Ποντίκια), μπορεί κανείς να διακρίνει την υπόδηση από την βιωματική σχέση με ένα ερμηνευτικό υλικό σε υψηλή ένταση. Στην περίπτωση του «Killer Joe», ειδικά στις σκηνές βίας του φινάλε – και παρά την καθοδήγηση του Έντι Λάμε στην κίνηση – η πλάστιγγα γέρνει προς την πρώτη επιλογή. Γλιστράει, έτσι, η ευκαιρία η σκηνοθεσία να εμβαθύνει με μεγαλύτερη ορμή στον κόσμο του Λετς.

Γνωριμία με το πρώτο και πιο σκληρό έργο του Τρέισι Λετς μέσα από μια καλοκουρδισμένη, με καλές ερμηνείες, αλλά και με αδυναμίες, παράσταση.