Η Γενιά του ’30: Τα πρόσωπα πίσω από τους συγγραφείς – μύθους στο COSMOTE HISTORY

Σχεδόν 100 χρόνια πριν, η ελληνική λογοτεχνική διανόηση παίρνει μια απρόσμενη δημιουργική τροπή και συγκροτεί, χωρίς κάποια συντονισμένη προσπάθεια, ένα βλέμμα προς ευρύτερους ορίζοντες. Η περίφημη «Γενιά του ‘30», που ζωοδότησε με μια πρωτότυπη λογοτεχνική παραγωγή, τη θέση της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή εργογραφία του μοντερνισμού, αναδεικνύεται υπό το format του docu -drama.

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Γκικαπέππας, ασκημένος εντατικά τα τελευταία χρόνια σε αυτό το νεόκοπο (για τα ελληνικά δεδομένα) είδος τηλεοπτικής και κινηματογραφικής δραματουργίας, αναλαμβάνει το, εξόχως ενδιαφέρον, ρίσκο να μιλήσει για το ελληνικό βιβλίο στην ωριμότερη στιγμή του και μάλιστα από το ανοίκειο μέσο της τηλεόρασης.

Ο Γκικαπέππας πιστεύει ακράδαντα πως υπάρχει ελκυστικός τρόπος για να πείσεις κάποιον να επιστρέψει στο βιβλίο – και δη στην πνευματική του κληρονομιά. «Αυτό ήταν το στοίχημα: Να ανατρέψουμε την αντίληψη ότι κάποια παλιά έργα είναι και παλιακά, με την έννοια ότι δεν αφορούν την αισθητική μας. Αξιοποιώντας, λοιπόν, κείμενα διαμάντια και φυσικά τη θεατρικότητα που αναδεικνύεται από αυτά, φτιάξαμε μια σύγχρονη κινηματογραφική γλώσσα προκειμένου να μιλήσουμε για το παρελθόν. Και τελικά, να πείσουμε τους ανθρώπους να διαβάσουν έργα αυτών των σημαντικών Ελλήνων συγγραφέων» εξηγεί.

Ο Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου στον ρόλο του Γιώργου Θεοτοκά.

Στη σειρά που μόλις έκανε πρεμιέρα στο COSMOTE HISTORY, o σκηνοθέτης επιχειρεί να βγάλει από την άχλη του μύθου, προσωπικότητες όπως ο Ηλίας Βενέζης, ο Κοσμάς Πολίτης, ο ΄Αγγελος Τερζάκης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Παντελής Πρεβελάκης μέσα από το έργο τους. «Η αρχική ιδέα να στήσουμε σκηνές από διάσημα μυθιστορήματα τους, να ζωντανέψουμε τους ήρωες των έργων τους αποδείχθηκε λειτουργική για να ανακαλύψουμε και στιγμές της ζωής τους. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, ‘Η Γενιά του ’30’ είναι μια σειρά από εργογραφίες κι όχι από βιογραφίες» σημειώνει.

Στην σκοτεινή αίθουσα ενός βιομηχανικού κτηρίου της Πειραιώς, ο Όμηρος Πουλάκης, φορώντας ένα φθαρμένο καφέ κοστούμι, σκύβει πάνω από λευκές κόλλες. Για σήμερα είναι ο Άγγελος Τερζάκης. Η κάμερα του Γιώργου Γκικαπέππα παρακολουθεί την ελάχιστη κίνηση της δημιουργικής στιγμής του, εστιάζει στις εκφράσεις του, στις ανεπαίσθητες παύσεις του μελανιού πάνω στο χαρτί. «Ήταν μια πολύ δημιουργική συνθήκη. Καθώς δεν υπάρχει ο διάλογος ως μηχανή για να μπεις στο ρόλο, πρέπει να συμπυκνώσεις την ερμηνεία σου σε πιο θεμελιακές πρακτικές: Στο βλέμμα, στις κινήσεις, στην ατμόσφαιρα. Κι αυτό είναι πολύ θελκτικό για τον ηθοποιό. Γενικά, όμως βλέπω με πολύ ενδιαφέρον τις ιδιαιτερότητες προσέγγισης ως χαρακτήρα, ενός ιστορικού προσώπου» παρατηρεί ο Όμηρος Πουλάκης.

Μέχρι και τη στιγμή που του προτάθηκε ο ρόλος δεν είχε έρθει σε επαφή με το έργο του Τερζάκη – παρότι ο συγγραφέας είχε ενεργή ενασχόληση με το θέατρο όσο και με τον κινηματογράφο. «Πήρα, όμως, βιογραφικές μελέτες και τεκμήρια όπου εκτίμησα την πλευρά ενός πολυπρισματικού καλλιτέχνη που πάντα προσέγγιζε τα ανθρώπινα με μια πραότητα, με την διάθεση να κατανοήσει το ανθρώπινο δράμα».

Στα 1930 γίνεται μια τομή στα ελληνικά γράμματα που προωθεί μια, χωρίς περιστροφές, ελληνική πνευματική αναγέννηση. Ο Οδυσσέας Ελύτης, μέλος της «Γενιάς», μνημονεύει την εμφάνιση της «γεμάτη τόλμη, αξιοπρέπεια, ενημέρωση και πολιτισμό». «Τίθεται, λοιπόν, ένα νέο αίτημα για μια νέα γλώσσα. Κι αυτό μέσα από ζωντανά και γόνιμα κείμενα. Χωρίς να εκπροσωπούν ένα κοινό ρεύμα ή χωρίς να εκφράζουν ένα κοινό δόγμα, νέοι πεζογράφοι και ποιητές της εποχής αναρωτιούνται για το ποια είναι η θέση της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Συνυπάρχουν, όμως, όλοι με τον ίδιο ζήλο προς μια νέα ελληνικότητα, προσδίδοντας στη χώρα μια νέα ταυτότητα» επισημαίνει ο Γιώργος Γκικαπέππας.

Ο Κωστής Καλλιβρετάκης στο ρόλο του Ηλία Βενέζη.

Στην καρδιά του Μεσοπολέμου, λίγο μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, την τραγωδία της Μικρασιατικής καταστροφής και τον βίαιο ξεριζωμό των Μικρασιατών μα και λίγο πριν την επιβολή της Δικτατορίας Μεταξά, σημειώνεται αυτό το εκρηκτικό εκδοτικό φαινόμενο. Οι περισσότεροι εκ των δημιουργών αφομοιώνουν στα έργα τους το ταραγμένο ιστορικό πλαίσιο «διατυπώνοντας ένα ογκώδες πλαίσιο στοχασμού για την εποχή τους» εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Είναι αποκαλυπτική η διάσταση της Ιστορίας πίσω από αυτούς τους δημιουργούς. Σε κάνει να συνειδητοποιήσεις πως ο ιστορικός χρόνος διαπέρασε τις ζωές και τα έργα τους. Άρα είναι πολύ καίριο το επίδικο που θέτει» συνηγορεί ο Όμηρος Πουλάκης.

Ο Ηλίας Βενέζης, είναι μια από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις της «Γενιάς του ‘30» όπου ο βίος του αφομοιώνει τα ιστορικά γεγονότα με μιαν απίστευτη σκληρότητα: Ξεριζωμένος από το Αϊβαλί, στα 17 του χρόνια βρίσκεται σε στρατόπεδα εργασίας στην Ανατολία ενώ αργότερα στην Κατοχή αντιμετωπίζει την απειλή της εκτέλεσης. «Δεν μπορώ να καταλάβω πως επιβίωσε. Μόνο από τα κείμενα που έχει παραδώσει συνειδητοποιεί κανείς τι έζησε. Ποτέ δεν ησύχασε, ποτέ δεν έκλεισαν οι πληγές του κι έγραφε μόνο για να εξορκίσει όσα τραυματικά βίωσε. Και νομίζω πως, μέσα από την δική μας προσπάθεια, γίνεται διακριτή η πίκρα που κρύβεται μέσα του» λέει ο Κωστής Καλλιβρετάκης ο οποίος τον ερμηνεύει στη «Γενιά του ‘30». «Και τελικά χωρίς να προτείνουμε τίποτα το βιογραφικό, αναδεικνύεται και ο άνθρωπος κι όχι μόνο ο λογοτέχνης, Ηλίας Βενέζης».

Η Βίκυ Παπαδοπούλου ανάμεσα στους ηθοποιούς που στελεχώνουν τη δραματοποιημένη σειρά ντοκιμαντέρ.

Ο Καλλιβρετάκης ανήκει στην κατηγορία εκείνων όπου η εμπλοκή του με το docuseries του, τον κινητοποίησε ν’ ανοίξει ακαριαία τα βιβλία του Βενέζη. Μέσα σε λίγες ημέρες, είχε διαβάσει τα πιο εμβληματικά του έργα: «Το Νούμερο 31328», την «Γαλήνη» και την «Αιολική Γη» – πρωταγωνιστεί δε αυτή την εποχή στη θεατροποίηση του τρίτου στο Εθνικό Θέατρο. «Το κέρδος αυτής της σειράς είναι πως σε φέρνει κοντά στο παλιό, χωρίς νοσταλγία. Και μπορεί η γλώσσα των συγγραφέων να είναι παλιά αλλά είναι δική μας. Κι επίσης, οι άνθρωποι είμαστε ίδιοι. Αυτά τα πρόσωπα δεν ήταν ιερά τέρατα, ήταν θνητοί με ρωγμές, με τραγικές υπάρξεις».

Ο Νίκος Ψαρράς υποδύεται τον Κοσμά Πολίτη.

Έναν αιώνα μετά, όπου το μέσο βιώματος της πραγματικότητας είναι πλέον η οθόνη (σε όλες τις εκφάνσεις της), η προσπάθεια της «Γενιάς του ‘30» μοιάζει θηριώδης. «Αισθάνομαι πως η τηλεόραση οφείλει να λειτουργεί σαν teaser προκειμένου να ανακαλύψουμε τους συγγραφείς. Ακούγεται οξύμωρο αλλά η τηλεόραση μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ βιβλίου και αναγνώστη. Εμείς το δοκιμάζουμε μέσα από το fiction drama αλλά το ίδιο μπορεί να επιτύχει και η τηλεοπτική μεταφορά ενός βιβλίου. Έχουμε τεράστιο υλικό στο ελληνικό μυθιστόρημα, αντί να μεταφέρουμε φτηνά format στη γλώσσα μας» παρατηρεί ο Νίκος Ψαρράς καθώς υποδύεται τον Κοσμά Πολίτη στην «Γενιά του ‘30». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως το «Λεμονοδάσος» και αργότερα η «Εroica» του Πολίτη έκαναν καριέρα στην κρατική τηλεόραση, ξαναφέρνοντας τον «κοσμοπολίτη» πεζογράφο στην επικαιρότητα.

«Η Γενιά του ’30» προβάλλεται κάθε Σάββατο από το COSMOTE HISTORY με ένα κύκλο 15 επεισοδίων, με όλα εκείνα τα πρόσωπα που αποτέλεσαν το σώμα της νέας – ακόμα μοντέρνας – λογοτεχνικής μας συνείδησης.