Οι σκηνοθέτες και οι μούσες τους: Ιστορίες αγάπης πίσω από την κάμερα

Η έννοια την Μούσας είναι μία έννοια που επιβιώνει από την αρχαιότητα έως και σήμερα και περικλείει ένα εύρος σημασιών. Μούσα είναι αυτή που δίνει την έμπνευση στον καλλιτέχνη, που του προκαλεί έναν τέτοιο θαυμασμό, ώστε, παρακινούμενος από εκείνη, βρίσκει το θάρρος να δημιουργήσει κάτι μεγαλοφυές. Μούσα είναι αυτή που στέκεται δίπλα στον δημιουργό και τον καθοδηγεί στα μονοπάτια της τέχνης. Με την μεταφορική σημασία του όρου, μάλιστα, καλλιτέχνης χωρίς Μούσα δεν υφίσταται.

Η Μούσα, λοιπόν, συνώνυμο της έμπνευσης και της δημιουργίας έχει μία σχέση σχεδόν ερωτική με τον καλλιτέχνη. Δίνει πνοή στο έργο του και τον ανάγει σε αυτό που πραγματικά είναι, βοηθώντας τον να εκφράσει, μέσω της τέχνης του, την καλύτερη πτυχή του εαυτού του.

Όσον αφορά την 7η τέχνη, δεν είναι λίγες οι φορές ο όρος “Μούσα” έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τις παρουσίες εκείνες -κυρίως ηθοποιούς- που ενέπνεαν και εμπνέουν μεγάλους σκηνοθέτες, με σκοπό να τις επιλέγουν ξανά και ξανά κατά την κινηματογραφική τους πορεία, δημιουργώντας ένα καλλιτεχνικό “ζευγάρι”. Κάποιοι από αυτούς, μάλιστα, δεν περιορίστηκαν μόνο στην καλλιτεχνική τους ένωση, αλλά συμπορεύτηκαν και στη ζωή.

Roberto Benigni & Nicoletta Braschi, Ιταλική καρτ ποστάλ από Cineteca Bologna. Φωτογραφία: Mimmo Cattarinich. Publicity still για το Il Mostro/The Monster (Roberto Benigni, 1994).

Ένα από τα αγαπημένα μας κινηματογραφικά -και όχι μόνο- ζευγάρια, ο Roberto Benigni και η Nicoletta Braschi ανήκουν στην κατηγορία του καλλιτεχνικού ζευγαριού, που ένωσε τoυς δρόμους του και στη ζωή. Γνωρίστηκαν το 1983 στα γυρίσματα της ταινίας Tu mi turbi, και, όπως περιγράφουν και οι δύο, αυτό που συνέβη μεταξύ τους ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά. Οκτώ χρόνια αργότερα ανέβηκαν τα σκαλιά της εκκλησίας σε μία μυστική τελετή. Από τότε, μέχρι και σήμερα, έχουμε δει το αγαπημένο ζευγάρι να συμπρωταγωνιστεί σε πολλές ταινίες σκηνοθεσίας του Benigni, με αγαπημένη μας στιγμή το αξέχαστο buongiorno principessa του La vita e bella.

Όταν, μάλιστα, ο σκηνοθέτης βραβεύτηκε με χρυσό λιοντάρι για την προσφορά του στην τέχνη στο Φεστιβάλ της Βενετίας, αφιέρωσε ή, μάλλον, “απέδωσε” το βραβείο στην Nicoletta, συνοδεύοντας την νίκη του με έναν λόγο-κατάθεση ψυχής προς το άλλο του μισό, ξεκινώντας με τη φράση “Δώστε μου μερικά λεπτά να αφιερώσω μία σκέψη προς ένα άτομο που αποτελεί την κορυφή των σκέψεών μου. Όπως λέει κι ο Δάντης ‘πηγαίνει το μυαλό μου στον παράδεισο’. “, ενώ λίγο αργότερα λέει “Ξέρω μόνο πως να μετράω τον χρόνο, με εσένα ή χωρίς εσένα. Οπότε δεν μπορώ να σου αφιερώσω απλά αυτό το βραβείο, αλλά μπορούμε να το μοιραστούμε. Εγώ θα πάρω την ουρά για να σου δείχνω την χαρά μου, κι εσύ πάρε το υπόλοιπο. Περισσότερο απ’ όλα, τα φτερά είναι δικά σου, επειδή αν επαγγελματικά έχω, κάποιες φορές, απογειωθεί είναι χάρη σε σένα […]“.

Tim Burton & Helena Bonham Carter, Φωτογραφία: Tim Walker, 2008-Vogue UK

Ακόμη ένα αγαπημένο ζευγάρι, με την δική του ιδιαίτερη αισθητική: ο Tim Burton και η μούσα του, πρώην σύζυγός του και ταλαντούχα ηθοποιός, Helena Bonham Carter. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται -αν και λίγα πράγματα φαντάζουν παράδοξα για το αγαπημένο goth δίδυμο του Hollywood– η σχέση τους ξεκίνησε με τη φράση “Μην το πάρεις στραβά, αλλά είσαι το πρώτο άτομο που σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να παίξει τον Χιμπατζή” του Burton, αναφερόμενος στην πρότασή του προς την ηθοποιό να πρωταγωνιστήσει στον Πλανήτη των Πιθήκων.

Έκτοτε οι δυο τους έχουν συνεργαστεί σε μια σειρά ταινιών, μεταξύ των οποίων το Sweeney Todd, η Νεκρή Νύφη, Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων και το Dark Shadows. Το 2014 το ζευγάρι αποφασίζει να ακολουθήσει χωριστούς δρόμους, μετά την απόκτηση δύο παιδιών. Οι σχέσεις τους, ωστόσο, εξακολουθούν να είναι καλές. “Βρήκαμε ο ένας τον άλλον […] ήταν ένα δώρο, ένα μεγάλο δώρο. Δώσαμε ο ένας στον άλλον παιδιά και πολλά ακόμα.“, είχε δηλώσει μετά τον χωρισμό τους η ηθοποιός.

Anna Krina & Jean-Luc Godard

Πίσω στις αρχές των 60s, ένα άλλο θρυλικό ζευγάρι έκανε την εμφάνισή του στον κινηματογραφικό χώρο. Ο λόγος για τον Jean-Luc Godard και την Anna Karina. Από το 1961 μέχρι το 1967 οι δυο τους συνεργάστηκαν σε διάφορες ταινίες, ενώ η σχέση τους συνεχιζόταν και εκτός κινηματογραφικών πλατό, με το ζευγάρι να ανεβαίνει τα σκαλιά της εκκλησίας το 1961. Μαζί έκαναν 8 ταινίες, μεταξύ των οποίων τις The Little Sholdier, Pierrot le Fou και το Alphaville. “Υπήρχε κάτι σαν κατανόηση ανάμεσά μας“, είχε δηλώσει το 2010 η Karina. “Θα έλεγε ‘Άννα, λίγο πιο αργά ή λίγο πιο γρήγορα’. Αυτό ήταν όλο. Δεν κάναμε πολλές λήψεις. Με μερικούς άλλους ηθοποιούς ξέρω ότι έκανε πολλές επαναληπτικές λήψεις, αλλά όχι με εμένα“. Η ίδια, μάλιστα, εξέφραζε την τιμή που ένιωθε να είναι η μούσα του σκηνοθέτη.

Ο γάμος τους, ωστόσο, δεν κράτησε πολύ. Η σχέση τους ήταν ταραχώδης, με αρκετούς καυγάδες να λαμβάνουν χώρα στα σετς και τον σκηνοθέτη να εξαφανίζεται για μεγάλες χρονικές περιόδους. Το 1965 το ζευγάρι χωρίζει και το 1967 κυκλοφορεί τη τελευταία τους ταινία, The Oldest Profession. “Φυσικά και έχουμε μία σπουδαία ερωτική ιστορία, αλλά ήμασταν τόσο διαφορετικοί […] Ήταν δύσκολο. Ήμουν ένα νέο κορίτσι, ούτε καν 21 ετών – ο Godard ήταν 30. Ξέρω ότι δεν ήθελε να με πληγώσει, αλλά το έκανε.” αναφέρει η ίδια χρόνια αργότερα.

Quentin Tarantino και Uma Thurman στην πρεμιέρα του “Kill Bill: Vol. 2” στο Φεστιβάλ των Καννών το 2004. Credit: Boris Horvat/Agence France-Presse

Το 1994, με αφορμή το Pulp Fiction, ξεκινάει η σχέση του Quentin Tarantino και της Uma Thurman, η οποία εξελίσσεται σε μία ταραχώδη, αλλά δυνατή φιλία. Η ιστορία έχει ως εξής: φτιάχνοντας το Pulp Fiction, και προσέχοντας -όπως τον ξέρουμε- την κάθε λεπτομέρεια, ο Tarantino πρότεινε στην Thurman τον ρόλο της Mia Wallace. Εκείνη, ωστόσο, αρχικά αρνήθηκε . Ο Tarantino, θέλοντας πάρα πολύ την ηθοποιό στην ταινία του, την κυνήγησε αρκετά, φτάνοντας, μάλιστα, να της διαβάζει το σενάριο από το τηλέφωνο, οπότε και εκείνη δέχτηκε τον ρόλο.

Έκτοτε οι δύο τους έχουν συνεργαστεί σε άλλα δύο φιλμ του πρώτου, Kill Bill: Vol.1 και Vol.2, με τις δύο ταινίες να γίνονται επιτυχίες. “Είναι αυτή η cool σύνδεση που συνέβη ενώ κάναμε το Pulp Fiction. Εννοώ ο Sternberg είχε την Marlene Dietrich, ο Hitchcock την Ingrid Bergman, ο André Téchiné την Catherine Deneuve. Είναι ένας ξεχωριστός δεσμός που είμαι περήφανος να έχω και, ίσως, κάποια μέρα οι άνθρωποι θα αναφέρονται σε εμένα και την Uma, όπως κάνουν και στους άλλους.” έχει δηλώσει ο σκηνοθέτης.

Η σχέση τους, ωστόσο, πέρασε κάποια σκαμπανεβάσματα, μετά από ένα ατύχημα που είχε η Thurman πραγματοποιώντας ένα stunt στο Kill Bill, το οποίο ο Tarantinο την ενθάρρυνε να κάνει. Κάτι πήγε στραβά και η ίδια έπαθε μόνιμη βλάβη στον λαιμό, ενώ τραυμάτισε και τα γόνατά της. Ενώ, όμως, ζητούσε το υλικό από το ατύχημα για πολύ καιρό, τόσο ο Tarantino, όσο και το Studio αρνούνταν να της το δώσουν. Αυτό δημιούργησε εντάσεις στη σχέση τους, κλονίζοντάς την. Χρόνια αργότερα ο Tarantino, μετανιώνοντας τη στάση του, προώθησε το υλικό στην Thurman, αποκαθιστώντας τη σχέση τους. Ο σκηνοθέτης μάλιστα, οραματίζεται την τρίτη ταινία Kill Bill, με την μούσα του στον ρόλο της Kiddo, αλλά και την κόρη της ηθοποιού, στον ρόλο της κόρης της Kiddo.

Alfred Hitchcock & Ingrid Bergman στο Under Capricorn

Και μιάς και αναφερθήκαμε, μέσα από τα λεγόμενα του Tarantino στον Hitchcock, αξίζει να μιλήσουμε για τη σχέση που είχε με την Ingrid Bergman. Ο διάσημος σκηνοθέτης, γνωστός για την ιδιοτροπία του να ελέγχει τα πάντα, αλλά και για την αδυναμία του στις ξανθιές πρωταγωνίστριες, στη διάρκεια της ζωής του συνεργάστηκε με πολλές σταρ. Καμία, ωστόσο, δεν τον άγγιξε τόσο, όσο η Ingrid Bergman.

Η προσωπική ζωή του σκηνοθέτη ήταν ακριβώς το αντίθετο από τις ταινίες του, χλιαρή και αδιάφορη. Παντρεμένος επί χρόνια, μέχρι και το τέλος της ζωή του, με την Alma Reville, είχε επιλέξει να ακολουθήσει τον δρόμο της συντροφικότητας σε αυτόν τον τομέα της ζωής του. Όλο το πάθος του και η ερωτική -σχεδόν- ένταση διοχετεύονταν στις ταινίες του, που ήταν αυτό που τον γέμιζε και έδινε νόημα στη ζωή του. Αυτό ήταν και το χαρακτηριστικό που τον τράβηξε στην Ingrid Bergman. Και η ίδια, ιδιαίτερα φιλόδοξη, ζούσε μέσα στον προσωπικό δημιουργικό της κόσμο, οπότε καταλάβαινε την αντίστοιχη “καλλιτεχνική απομόνωση” του Hitchcock.

Μαζί έκαναν το Spellbound, το Notorious και το Under Capricorn, πίσω στα 40s. Ο θαυμασμός που ένιωθε ο σκηνοθέτης για την φιλόδοξη και ταλαντούχα Bergman, άγγιζε τα όρια της ερωτικής έλξης, με αποκορύφωμα να της επιτρέπει μερικές φορές να έχει εκείνη το πάνω χέρι στη συνεργασία τους. Σε προσωπικό επίπεδο, ωστόσο, η σχέση τους δεν εξελίχθηκε, και με τους δύο να είναι παντρεμένοι την περίοδο της συνεργασίας τους.

Κλείνουμε με μία φράση του Rob Brezsny…

Όλοι μας χρειάζεται να είμαστε σε επαφή με μια μυστηριώδη, δελεαστική πηγή έμπνευσης που μας κεντρίζει την αίσθηση του θαύματος και μας οδηγεί στην επόμενη περιπέτεια της ζωής.