Ο λύκος απειλεί τον άνθρωπο; Ή το αντίθετο;

Μπορεί οι λαϊκές παραδόσεις και τα παραμύθια να έχουν θρέψει την πεποίθηση πως ο λύκος απειλεί την ανθρώπινη εστία. Όμως, στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο. Η πρόσβαση του ανθρώπου στα δάση και τους εθνικούς δρυμούς – δηλαδή τις περιοχές που κατοικεί και θηρεύει ο λύκος – καθιστούν, τρόπον τινά, εκείνον ως εισβολέα. «Ασφαλώς και θέλουμε τους ανθρώπους περιπατητές και περιηγητές των δασών μας. Ασφαλώς και θέλουμε μια υγιή σχέση του ανθρώπου με την φύση. Ωστόσο, αυτή η σχέση έχει υποχρεώσεις και συγκεκριμένους κανονισμούς, τους οποίους οφείλουμε να γνωρίζουμε πριν τα επισκεφθούμε. Είναι ένας αντίστοιχος κώδικας κυκλοφορίας όπως ο ΚΟΚ», εξηγεί με γλαφυρότητα, ο υπεύθυνος επικοινωνίας του Αρκτούρου, Πάνος Στεφάνου.

Το αποτέλεσμα παράκαμψης αυτών των κανονισμών επαληθεύτηκε με άγριο τρόπο κατά το πρόσφατο περιστατικό, στο καταφύγιο Μπάφι της Πάρνηθας, όταν ιδιώτης επισκέπτης με την οικογένεια του είδε το νεαρό σκυλάκι του να δέχεται θανάσιμη επίθεση από λύκο. Είναι χαρακτηριστικό πως στις βασικές αρχές επίσκεψης στον εκάστοτε δρυμό περιλαμβάνεται η οδηγία να μην ακολουθούν τα κατοικίδια μας, καθώς «οι λύκοι εχθρεύονται άλλα κυνοειδή» όπως επισημαίνει ο Γιώργος Θεοδωρίδης από την «Καλλιστώ», την έτερη περιβαλλοντική οργάνωση για την άγρια ζωή με επίκεντρο δράσης το λύκο.

Γράφημα με οδηγίες της WWF World για το τι πρέπει και δεν πρέπει να κάνουμε αν συναντήσουμε λύκο στο δάσος.

«Έμαθαν τα άγρια ζώα να ζουν με τον άνθρωπο αντί ο άνθρωπος να ζει με τα άγρια ζώα. Οι άνθρωποι επεμβαίνουν στο φυσικό περιβάλλον. Σπανίως συμβαίνει το αντίθετο και μόνο ευκαιριακά συναντάμε περιπτώσεις άγριων ζώων που προσεγγίζουν περιοχές όπου κατοικούν άνθρωποι σε αναζήτηση τροφής. Πριν από δέκα χρόνια, λόγου χάρη, είχε καταγραφεί ένα παρόμοιο περιστατικό με την τακτική εμφάνιση μιας αρκούδας σε κατοικημένη ζώνη, καθώς είχε φωλιάσει και γεννήσει τα μικρά της κοντά σε οικισμό – άρα είχε εξοικειωθεί με την ανθρώπινη παρουσία» προσθέτει ο κ. Στεφάνου.

Αρκτούρος: Ασφαλώς και θέλουμε μια υγιή σχέση του ανθρώπου με την φύση. Ωστόσο, αυτή η σχέση έχει υποχρεώσεις και συγκεκριμένους κανονισμούς. Είναι ένας αντίστοιχος κώδικας κυκλοφορίας όπως ο ΚΟΚ

Μιλώντας για τον παράγοντα της ανθρώπινης παρέμβασης, η συνηθέστερη αιτία εμφάνισης άγριου ζώου σε κατοικημένη περιοχή είναι η συστηματική κατάτμηση του οικότοπου στο οποίο διαβιεί. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των ακατάλληλων προδιαγραφών κατασκευής της Εγνατίας οδού χωρίς τη δημιουργία των αναγκαίων περασμάτων που κόστισε τη ζωή σε δεκάδες αρκούδες ως θύματα τροχαίου.

Σε άλλες περιπτώσεις, όπως υπενθυμίζει ο Γιώργος Θεοδωρίδης, όταν οι πόλεις, τα χωριά ή οι οικισμοί συνορεύουν με δάση ή όταν η γη γύρω από τη χτισμένη περιοχή δεν παρέχει κάλυψη ένα άγριο ζώο εύκολα θα πλησιάσει προς τον… πολιτισμό. Και φυσικά, το αντίστροφο: Όταν οι οικισμοί ‘πλησιάζουν’ ολοένα τα δάση, τότε χάνεται το προστατευτικό όριο. Η πρόθεση για θεσμοθέτηση έξι περιοχών άνευ δρόμων, οι λεγόμενες ΠΑΔ (Σάος, Τύμφη, Σμόλικας, Χατζή, Ταΰγετος, Λευκά Όρη) είναι το πρώτο και μοναδικό βήμα που έχει γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος ώστε κάποιες ζώνες να λειτουργήσουν ως Ζώνες Απολύτου Προστασίας της Φύσης (ΖΑΠΦ).

Η εξοικείωση του λύκου με τον άνθρωπο μπορεί να αποδοθεί και στο ενδεχόμενο να γεννήσει τα μικρά κοντά σε οικισμό. credit: m-l-ght/Unsplash.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που δημοσιεύει η «Καλλιστώ» και ο υπεύθυνος βιολόγος της οργάνωσης Γιώργος Ηλιόπουλος, η αιτιολογία της  θνησιμότητας του λύκου είναι ανθρωπογενής κατά το 25%, υιοθετώντας ανεξέλεγκτα απαγορευμένες μεθόδους (όπως αυτές των παγίδων και των δηλητηριασμένων δολωμάτων). Μάλιστα, σε μερικές περιοχές κατανομής του είδους έχει καταγραφεί θνησιμότητα κατά 40% επί του συνολικού πληθυσμού του λύκου στην συγκεκριμένη περιοχή.

Αύξηση του πληθυσμού

Στην Πάρνηθα και γενικότερα στη επικράτεια της Στερεάς Ελλάδας, τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται αύξηση των ατόμων που ζουν εκεί. Κι αυτό δεν οφείλεται σε σενάρια επανένταξης  – όπως αρκετές πηγές παραπληροφόρησης διαδίδουν – αλλά στην επανακατοίκηση της περιοχής από λύκους. «Ο λύκος επέστρεψε στο περιαστικό δάσος, καθώς η φύση της Πάρνηθας είχε ανακάμψει, ελκύοντας και φυτοφάγα ζώα. Ο λύκος, λοιπόν, επέστρεψε καθώς αυξήθηκε και ο πληθυσμός των ελαφιών που του καλύπτει το αίτημα της τροφής» ξεκαθαρίζει ο κ. Θεοδωρίδης από την «Καλλιστώ». Οι εκτιμήσεις μέχρι και πριν τις, χωρίς προηγούμενο, δασικές πυρκαγιές στην Πάρνηθα που ξέσπασαν το περασμένο καλοκαίρι είναι πως περί τα 25 άτομα διαβιούν στην περιοχή, προδίδοντας μια υγεία στον πληθυσμό του δρυμού και ενισχύοντας στατιστικούς δείκτες σχετικά με το επίπεδο κινδύνου που διατρέχει το είδος στη χώρα μας.

Τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται μια υγιής αύξηση των ατόμων που ζουν στην Πάρνηθα. credit: Εva Βlue/Unsplash

Παρόλα αυτά, τα εκατομμύρια επισκεπτών που συνέρρεαν στην περιοχή – τουλάχιστον μέχρι και το περασμένο καλοκαίρι αφού πλέον μεγάλο τμήμα της περιοχής είναι κρανίου τόπος – λειτουργούσαν εν δυνάμει ως όχληση για τα άγρια ζώα. Κανείς, άλλωστε, δεν μπορεί να αγνοήσει το συχνό – αν και εντελώς παράνομο – σπορ των motocross που συνηθίζεται στις άγριες πλαγιές της Πάρνηθας (όσο και άλλων περιαστικών βουνών) ως παράγοντα απειλής της άγριας ζωής (ειδικά σε ζώα με ανεπτυγμένη ακοή όπως οι λύκοι) αλλά και μιας συνολικής υποβάθμισης του βιότοπου.

Καλλιστώ: Είναι αναγκαία η ενημέρωση των πολιτών και η κατάλληλη εκπαίδευση των αρμόδιων οργάνων προκειμένου να ορίσουμε ποια είναι τα όρια του ανθρώπου σε σχέση με την άγρια ζωή

Την ίδια ώρα, όπως έχει γίνει γνωστό, υπάρχουν σοβαρές υποψίες εκ μέρους των περιβαλλοντικών οργανώσεων ότι κάποιοι εκ των επισκεπτών δελέαζαν τα σαρκοφάγα ζώα με φαγητό προκειμένου αυτά να σταθούν, να πλησιάζουν και να τα απαθανατίσουν στο κινητό τους. Αυτή η πρακτική δεν αποκλείεται να ‘δημιούργησε’ ένα φαινόμενο εξοικείωσης· κάποιους, δηλαδή, «πιο… τολμηρούς λύκους που ταϊζονται από ανθρώπινο χέρι» σημειώνει ο Γιώργος Θεοδωρίδης. Το άλλο ενδεχόμενο που ίσως δικαιολογεί τις συναντήσεις των λύκων με τον άνθρωπο είναι «η ύπαρξη νεαρών ατόμων που έχουν γεννηθεί κοντά στην ανθρώπινη εστία και έχουν άγνοια κινδύνου της επαφής με τον άνθρωπο».

Συστηματική διερεύνηση και καταγραφή των περιοχών της Πάρνηθας όπου κυκλοφορούν οι λύκοι και στη συνέχεια τη λήψη ανακλαστικών μέτρων ζητούν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις. credit: Ηans Veth/ Unsplash

Υπό αυτήν την διαμορφωμένη συνθήκη και τα αλλεπάλληλα πλήγματα που έχει δεχθεί ο δρυμός, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις καλούν, για πολλοστή φορά, τους θεσμούς (Υπουργείο Περιβάλλοντος, αρμόδια δασαρχεία, φορείς διαχείρισης των βιότοπων) να ενεργήσουν. Ο Πάνος Στεφάνου από τον «Αρκτούρο» επαναλαμβάνει την ανάγκη «για συστηματική διερεύνηση και καταγραφή των περιοχών της Πάρνηθας όπου κυκλοφορούν οι λύκοι και στη συνέχεια τη λήψη ανακλαστικών μέτρων για να αναχαιτιστεί ή όποια εξοικείωση τους με τους ανθρώπους».

Η «Καλλιστώ» δηλώνει πως ενημερώνει το Υπουργείο Περιβάλλοντος για τον πληθυσμό των λύκων της Πάρνηθας εδώ και επτά χρόνια, ζητώντας να προχωρήσουν στην αναγκαία εκπαίδευση των υπαλλήλων του δασαρχείου του δρυμού. Ωστόσο, μόλις πριν από μια εβδομάδα,  ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Αμυράς, συμμετείχε σε διαδικτυακή σύσκεψη με την ομάδα της οργάνωσης. «Μετά τα πρόσφατα περιστατικά, η Πολιτεία πρέπει να προετοιμαστεί σωστά και να ακούσει τις περιβαλλοντικές οργανώσεις. Είναι αναγκαία η ενημέρωση των πολιτών και η κατάλληλη εκπαίδευση των αρμόδιων οργάνων προκειμένου να ορίσουμε ποια είναι τα όρια του ανθρώπου σε σχέση με την άγρια ζωή» εξηγεί ο υπεύθυνος επικοινωνίας της «Καλλιστώς». «Είναι μια από τις περιπτώσεις όπου οφείλει να ισχύσει τη προτροπή ‘μακριά κι αγαπημένοι’».