MENU
Κερδίστε Προσκλήσεις
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
22
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΚΘΕΣΗΣ
ΕΠΙΛΕΞΤΕ ΕΚΘΕΣΗ X
Dali Cybernetics: Μία εμπειρία εμβύθισης στο σύμπαν του σπουδαίου ζωγράφου στον «Ελληνικό Κόσμο»
Από 18/10/2024 έως 30/11/2024
Grand Tour: 17 έργα φιλελλήνων από την Κυβερνητική Συλλογή Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου σε μια έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη
Από 05/07/2023 έως 01/06/2025
Ένα εύθραυστο θαύμα: Φωτογραφική έκθεση του Χάρη Κακαρούχα στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα»
Από 07/11/2024 έως 24/11/2024
Αρχαία Ελλάδα: Ένα εντυπωσιακό θεματικό πάρκο έρχεται στο Ολυμπιακό Κέντρο Γουδί
Από 05/10/2024 έως 15/12/2024
Γιάννης Γαΐτης – Γαβριέλλα Σίμωσι: Επιλεγμένα έργα των δύων σπουδαίων καλλιτεχνών στην Γκαλερί Σκουφά
Από 14/11/2024 έως 14/12/2024
Γυναίκες των Κυκλάδων μέσα στον χρόνο: Μια έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών
Από 07/10/2024 έως 31/05/2025
Δίχως αυτολογοκρισία: Ο Πέτρος Καραβέβας ζωγραφίζει την ανθρώπινη φύση στην γκαλερί Contemporary Athens
Από 07/11/2024 έως 30/11/2024
Δημοκρατία: Η τέχνη συνομιλεί με την πολιτική ιστορία της Νότιας Ευρώπης σε μια έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη
Από 11/07/2024 έως 02/02/2025
Διαιρεμένες Μνήμες 1940-1950: Το αποτύπωμα μιας ταραγμένης δεκαετίας μέσα από μια ψηφιακή έκθεση
Από 15/11/2021 έως 31/12/2026
Η Gagosian παρουσιάζει την πρώτη ατομική έκθεση της Sarah Crowner στην Αθήνα
Από 14/11/2024 έως 18/01/2025
Η Τέχνη σε Χρυσό στο Μουσείο Μπενάκη
Από 13/11/2024 έως 27/04/2025
Κυκλαδίτισσες - Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων: Μοναδικά έργα "ταξιδεύουν" στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Από 12/12/2024 έως 04/05/2025
Κωνσταντίνος Κακανιάς: Συναντώντας την κυρία Τεπενδρή μέσα από μια "Θεϊκή Διαταραχή Προσωπικότητας"
Από 23/10/2024 έως 21/12/2024
Μηχανισμοί [δια]προσωπικών συνδέσεων: Έκθεση της Βάλλυς Νομίδου στην αίθουσα Τέχνης Έκφραση – Γιάννα Γραμματοπούλου
Από 31/10/2024 έως 30/11/2024
Νομίζω πως σ’ έφτιαξα στο μυαλό μου: Έκθεση της Νίνας Παπακωνσταντίνου στη Citronne Gallery
Από 31/10/2024 έως 07/12/2024
Το Βλέμμα: 140 αδημοσίευτα έργα του Γιάννη Μετζικώφ στην Ελληνοαμερικανική Ένωση
Από 18/11/2024 έως 11/01/2025
Φρόνηση & Πάθος: Έκθεση του Δημήτρη Παπαδόπουλου στο Κέντρο Τεχνών Μετς
Από 21/11/2024 έως 14/12/2024
Φυσάει ο Χρόνος στα Όνειρα: Ζωγραφική έκθεση της Κάτιας Βαρβάκη στην γκαλερί Αστρολάβος-Δεξαμενή
Από 01/11/2024 έως 30/11/2024
Χθόνιο Φως. Πώς η κεραμική τέχνη συνομιλεί με το σήμερα, στο Λόφος art project
Από 01/11/2024 έως 31/12/2024
Διάφορα

«Δούναι και λαβείν»: Φυλλομετρώντας τα κατάστιχα του Γιανούλη Χαλεπά

Μια νέα ματιά στο έργο του γνωστότερου νεοέλληνα γλύπτη επιχειρεί να αποτελέσει η έκθεση που φιλοξενείται στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών της Θεσσαλονίκης, εστιάζοντας στον μοντέρνο χαρακτήρα της δημιουργίας του, έτσι όπως αναδύεται μέσα από γλυπτά και σχέδια που ανήκουν στη Συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση.

| Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αβραμίδης
author-image Σπύρος Κακουριώτης

Την ίδια περίπου εποχή που ο Αρθούρος Ρεμπώ εγκατέλειπε το ευρωπαϊκό έδαφος και μαζί με αυτό την ποίηση, για να μη γράψει πια ούτε ένα στίχο, ο Γιανούλης Χαλεπάς άρχιζε να κατεβαίνει ένα-ένα τα σκαλιά που θα τον οδηγούσαν στη σκοτεινή ήπειρο της ψυχικής ασθένειας. Πριν χαθεί στα παζάρια του Άντεν και της Χαράρ, ο νεαρός ποιητής είχε προλάβει να διατυπώσει μια απαίτηση που θα αποτελέσει κατηγορική προσταγή για κάθε καλλιτέχνη μετά απ’ αυτόν: «Πρέπει να είμαστε απόλυτα μοντέρνοι».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΜια σύγχρονη εικαστική ματιά στον μύθο του «Ρεμπέτικου» από τον ΟΠΑΝΔΑ12.09.2018

Ο Γιανούλης Χαλεπάς, πιθανότατα, δεν γνώριζε τον στίχο αυτό του Ρεμπώ –όπως μάλλον δεν γνώριζε τις αναζητήσεις της μοντέρνας τέχνης της εποχής του· κυβισμός, ντανταϊσμός, σουρεαλισμός δεν φαίνεται να του ήταν έννοιες οικείες. Κι όμως, όταν θα αναδυθεί, σαν τον Ορφέα, από τον Άδη του φρενοκομείου και της επιβεβλημένης σιωπής, ο Χαλεπάς θα παρουσιαστεί σαν ένας σύγχρονος, ένας «απόλυτα μοντέρνος» καλλιτέχνης.

Από τη Συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση

Αυτά τα μοντέρνα χαρακτηριστικά της τέχνης του μας επιτρέπει να ανιχνεύσουμε η έκθεση «Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και λαβείν», που φιλοξενείται στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών της Θεσσαλονίκης και συνδιοργανώνεται με το Ίδρυμα Ωνάση. Στην έκθεση, που επιμελείται η ομότιμη καθηγήτρια Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, παρουσιάζονται περισσότερα από 150 εκθέματα.

Εκτός από 60 περίπου γλυπτά, η έκθεση περιλαμβάνει άλλα τόσα σχέδια, φωτογραφικό υλικό, καθώς και τα κατάστιχα που δίνουν τον τίτλο «Δούναι και λαβείν»: Πρόκειται για δέκα κατάστιχα λογαριασμών του εργαστηρίου μαρμαρογλυπτικής του πατέρα του, Ιωάννη, πάνω στα οποία ο Γιανούλης σχεδίαζε, και γι’ αυτό διασώθηκαν, επιτρέποντάς μας να αποκτήσουμε μια εικόνα για τη λειτουργία και την έκταση των δραστηριοτήτων ενός από τα μεγαλύτερα εργαστήρια μαρμαρογλυπτικής του 19ου αιώνα.

Μεγάλο μέρος των εκθεμάτων προέρχεται από τη Συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία εμπλουτίστηκε πρόσφατα με έργα της συλλογής Ειρήνης και Βασίλη Χαλεπά, των ανιψιών του καλλιτέχνη, οι οποίοι τον Αύγουστο του 1930 τον έφεραν από την Τήνο στην Αθήνα, προσφέροντάς του ένα εργαστήρι στην οικία τους, στην οδό Δαφνομήλη, όπου δημιούργησε περισσότερα από 40 γλυπτά, μαζί με πολλά σχέδια.

Καλλιτεχνικές συνομιλίες και ανταλλαγές

Το έργο του Χαλεπά κατανέμεται σε τρεις δημιουργικές περιόδους: Η πρώτη (1870-1878) καλύπτει τα νεανικά του χρόνια μέχρι την εκδήλωση της αρρώστιας του. Η δεύτερη (1902-1930) αφορά τα χρόνια που έζησε και εργάστηκε στην Τήνο μετά την επάνοδό του από το Ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Η τρίτη ταυτίζεται με την εποχή που έζησε και δημιούργησε στην Αθήνα, μέχρι τον θάνατό του το 1938.

Το «δούναι και λαβείν» του τίτλου δεν αφορά μονάχα τα λογιστικά κιτάπια, αλλά, πολύ περισσότερο, τον στόχο της έκθεσης να ανιχνεύσει τις εκάστοτε συνομιλίες του Χαλεπά: Είτε με την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα του Βουκουρεστίου, όπου δραστηριοποιούνταν το εργαστήριο του πατέρα του, ή το ακαδημαϊκό πνεύμα του Μονάχου, όπου σπούδασε, είτε με συναδέλφους του που θαύμαζε, όπως τον Δημήτριο Φιλιππότη και τον «Θεριστή» (παρουσιάζεται στην έκθεση) ή τον «Ξυλοθραύστη» του –τον οποίο μελετά συστηματικά, όπως φαίνεται από τα σχέδιά του– είτε, τέλος, με έργα της αρχαιότητας, από τα οποία εκτιμούσε, όπως δήλωνε όταν πια επέστρεψε στη δημιουργική δράση, «τα προ του Φειδίου», δηλαδή τα αρχαϊκά.

Μια προσωπική γλώσσα

Όπως σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, σε αυτή την περίοδο ο Χαλεπάς από τον ακαδημαϊσμό που διδάχτηκε «περνά σε μια προσωπική γλώσσα, που απογυμνώνει το θέμα μέσα από μια συνεχή έρευνα στη σύνθεση, τη δομή του γλυπτού, τη σχέση των όγκων, το περίοπτο, τις αντιθέσεις, πατώντας στη θεματολογία που γνώρισε στα νιάτα του».

Είναι αξιοσημείωτο ότι για τα έργα που φιλοτέχνησε στην Τήνο ο Χαλεπάς χρησιμοποιούσε το μόνο υλικό που είχε διαθέσιμο: τον πηλό. Το εύθραυστο αυτό υλικό τον οδηγούσε στη δημιουργία έργων που ήταν συμπαγή και χωρίς κενά, συχνά μετωπικά, τα οποία θυμίζουν έντονα τις αρχαϊκές κόρες.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΤζένιφερ Νιλς: Η Αμερικανική Σχολή ταγμένη στην έρευνα του ελληνικού πολιτισμού12.09.2018

Εκτός από τους διαλόγους μέσα από τους οποίους ο Χαλεπάς συγκροτεί τη γλυπτική του γλώσσα, ένα μέρος των έργων της τελευταίας περιόδου της ζωής του, της «αθηναϊκής», εκφράζει με τρόπο κάποτε ονειρικό και πάντοτε υπόρρητα ερωτικό, τα αισθήματά του για τον οικογενειακό του περίγυρο και, ιδιαίτερα, για τις μικρές ανιψιές του. Η προτομή της γυμνόστηθης Ευτυχίας, για παράδειγμα, φέρει στην πίσω πλευρά, εν είδει υπογραφής, την αυτοπροσωπογραφία του με κλειστά μάτια να ονειρεύεται.

Ο Γιανούλης Χαλεπάς στον κήπο του σπιτιού του στον Πύργο της Τήνου. Ιδιωτική συλλογή.

Στο σπίτι της Τήνου

Τέλος, ανάμεσα στο πλούσιο φωτογραφικό υλικό που συνοδεύει την έκθεση, μια φωτογραφία απεικονίζει τον καλλιτέχνη στο σπίτι του, στον Πύργο της Τήνου, πλάι σε ένα γλυπτό που πλέον δεν σώζεται ολόκληρο, τη «Γενοβέφα». Ο τοίχος πίσω του διακρίνεται κατάγραφος από σχέδια με μολύβι, αποτελώντας μια σπάνια μαρτυρία για τον πλούτο που κρύβουν ακόμη και σήμερα κάτω από τον ασβέστη οι τοίχοι αυτοί.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε η διευθύντρια Πολιτισμού Αφροδίτη Παναγιωτάκου, το Ίδρυμα Ωνάση πρόκειται να χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα για την «αποκάλυψη» των σχεδίων αυτών με τη χρήση νέων, σύγχρονων τεχνολογιών, ενώ από το υπουργείο Πολιτισμού ανακοινώθηκε η χρηματοδότηση της αποκατάστασης και επανέκθεσης της οικίας Χαλεπά από το Ταμείο Ανάκαμψης.

«Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί»

Για «μια οφειλόμενη τιμή σ’ αυτόν τον “μοντέρνο” και της δικής μας εποχής, όχι μόνο επειδή στα έργα αυτά μπορούμε να αναγνωρίσουμε το βάρος και τη χάρη του κόσμου αλλά και επειδή μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας» έκανε λόγο, κατά τη διάρκεια των εγκαινίων ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου, σημειώνοντας ότι «ο Χαλεπάς παραλαμβάνει κλασικές γραμμές, κλασικά σχέδια και κλασικό ύφος για να δημιουργήσει το δικό του, προσωπικό σύμπαν εξπρεσιονισμού».

Τέλος, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η οποία και εγκαινίασε την έκθεση, υπογράμμισε ότι η έκθεση «μας υπενθυμίζει, υπόρρητα, ότι “κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί”, ούτε καν και ο μοναχικός, ταλανισμένος ψυχικά Χαλεπάς». Για να τονίσει με νόημα, παρουσία των «αρχών του τόπου», ότι η γενέθλια Θεσσαλονίκη είναι «μια πόλη που δεν της ταιριάζουν φαινόμενα εγκληματικής βίας» και πως «είμαι σίγουρη ότι θα αντισταθεί στον ζόφο επενδύοντας στα νοήματα και τις αξίες του πολιτισμού, τόσο στο πεδίο της δημιουργίας, όσο και στον κοινωνικό βίο».

Παράλληλες εκδηλώσεις

Η έκθεση πλαισιώνεται από πολυσέλιδο δίγλωσσο κατάλογο, σε επιστημονική επιμέλεια της Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά, ενώ στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων θα πραγματοποιηθούν θεατρικά και μουσικά δρώμενα, διαλέξεις, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ«Το άλογο στην αρχαία Αθήνα» κάλπαζε ακόμα και στον τάφο…12.09.2018

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Χώρος: Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ
Διάρκεια Έκθεσης: 19 Φεβρουαρίου - 5 Ιουνίου 2022
Είσοδος: 5€, μειωμένο 2,5€
Πληροφορίες Χώρου: Αγίου Δημητρίου 159Α, τηλ.: 2310.247.111, www.teloglion.gr
Περισσότερα από Art & Culture