Ντίνος Δημόπουλος: Ο πρωτοποριακός κινηματογράφος ενός μεγάλου δημιουργού

Ηθοποιός, συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης, ο Ντίνος Δημόπουλος, που έφυγε από την ζωή στις 28 Φεβρουαρίου 2003, υπήρξε ένας από τους πιο διάσημους σκηνοθέτες στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Μέσα σε 40 χρόνια κινηματογραφικής καριέρας σκηνοθέτησε πάνω από 40 ταινίες, άλλες πιο καλλιτεχνικές, άλλες πιο εμπορικές, όλες τους όμως άρτιες.

Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός, σπουδάζοντας στη Δραματική Σχολή Γιαννούλη Σαραντίδη. Πρώτος ρόλος του ήταν το 1946 στην παράσταση “Οι Γερμανοί ξανάρχονται” των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου, ενώ έπαιξε και στην κινηματογραφική μεταφορά της παράστασης. Στο θέατρο ερμήνευσε Σοφοκλή, Λουίτζι Πιραντέλο, Τζορτζ Μπέρναρντ Σω και Σαίξπηρ, ενώ υπήρξε βοηθός σκηνοθέτη του Αλέξη Μινωτή. Στον κινηματογράφο συνεργάστηκε με τον Γρηγόρη Γρηγορίου στις ταινίες “Θύελλα στο φάρο” (1950), “Μεγάλοι δρόμοι” (1953) και με τον Μαυρίκιο Νόβακ στην ταινία “Κατέστρεψα μια νύχτα τη ζωή μου” (1951).

Η πρώτη του ταινία δεν άργησε να έρθει, όταν ο Φιλοποίμην Φίνος του πρότεινε να σκηνοθετήσει την ταινία “Οι ουρανοί είναι δικοί μας” (1953). Σειρά είχε το “Χαρούμενο ξεκίνημα” (1954), το πρώτο μιούζικαλ του ελληνικού κινηματογράφου, ενώ το 1958 σκηνοθέτησε τον “Άνθρωπο του τραίνου”, που θεωρείται ένα από τα πρώτα φιλμ νουάρ του ελληνικού κινηματογράφου.

Το 1959 ήρθε “Η Αστέρω” με την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Αν και “ταινία-φουστανέλα” γνώρισε μεγάλη επιτυχία και ήταν υποψήφια για τη Χρυσή Άρκτο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Αποκορύφωμα της συνεργασίας του με την Βουγιουκλάκη όμως ήταν σίγουρα η “Μανταλένα” (1960), που απέσπασε τρία βραβεία στο 1ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, προτάθηκε για τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών -τελικά κέρδισε ο Λουίς Μπουνιουέλ με την “Βιριδιάνα”.

“Η Μανταλένα”

Μετά την τεράστια επιτυχία της Μανταλένας, θέλησε να κάνει ένα διάλειμμα από τις ρομαντικές κωμωδίες. Έτσι σκηνοθέτησε το “Αμόκ” (1963) -ίσως η καλύτερη ταινία της καριέρας του- και μία ακόμη εμπορική ταινία, την “Λόλα” με την Τζένη Καρέζη.

Σύντομα, ο Δημόπουλος επέστρεψε στις εμπορικές ταινίες, που σημείωσαν τεράστια επιτυχία (ενδεικτικά παραδείγματα οι Δεσποινίς διευθυντής (1964), Τζένη Τζένη (1965), Μια τρελλή τρελλή οικογένεια (1965), Μια Ιταλίδα από την Κυψέλη (1968), Η αρχόντισσα κι ο αλήτης (1968), Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά (1969) και Η νεράιδα και το παλικάρι)

Το 1967 συνεργάστηκε με τον Νίκο Φώσκολο για το νουάρ “Πυρετός στην άσφαλτο”, για το οποίο τιμήθηκε με τα Βραβεία Αρτιότερης Παραγωγής και Σκηνοθεσίας στο 8ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Η τελευταία του ταινία, “Δελφινάκια του Αμβρακικού” (1993) ήταν η πιο πολυβραβευμένη του ταινία. Διακρίθηκε σε πολλές διοργανώσεις, όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βιέννης και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Καΐρου.

“Αμόκ” (1963)

Ο αγγλικός τίτλος του Αμόκ (“The Rape”) εκφράζει μάλλον περισσότερο την ταινία -μια ιστορία τολμηρή ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα. Ο συγγραφέας  Γιώργος Ανδρίτσος, σημειώνει πως «ο σκηνοθέτης κάνει ένα σχόλιο για τη σκληρότητα του σωφρονιστικού συστήματος στην Ελλάδα», σε μια περίοδο που μόλις είχε λήξει ο εμφύλιος και «οι φυλακές και τα ξερονήσια ήταν γεμάτα από αγωνιστές της αριστεράς», ενώ στην ταινία θίγεται το ζήτημα της ατιμωρησίας των εγκληματιών πολέμου.

Αυτή όμως δεν ήταν η μοναδική πρωτοπορία της ταινίας. Στο “Αμόκ” 9 νεαρές κοπέλες που το έσκασαν από το αναμορφωτήριο καταφεύγουν σε ένα ερημονήσι, στο οποίο συναντούν έναν πρώην ναζί αξιωματικό, που μαζί με την ομάδα του, τις εκμεταλλεύεται, με αποκορύφωμα έναν ομαδικό βιασμό που καταγράφηκε “μ’ όλη του την ωμότητα και τη βιαιότητα που απαιτούσε ένα ρεαλιστικό γύρισμα”, όπως γράφει ο ίδιος ο Δημόπουλος στο βιβλίο του “Ένας σκηνοθέτης θυμάται” (1998). Αυτή δεν είναι μια ταινία που παρουσιάζει τις γυναίκες αβοήθητες και αδύναμες, όπως έχουμε συνηθίσει στον ελληνικό -και όχι μόνο- κινηματογράφο. Οι πρωταγωνίστριες του Δημόπουλου ήταν άγριες, δυναμικές και στο τέλος κατάφεραν να κατατροπώσουν τους βιαστές τους.

Παράλληλα, τρεις ηθοποιοί της ταινίας, η Ζέτα Αποστόλου, η Φλωρέττα Ζάννα και η Νίκη Τριανταφυλλίδη, δέχτηκαν άκρως επικριτικά και εξευτελιστικά σχόλια, λόγω της συμμετοχής τους σε μία ταινία που περιλάμβανε γυμνές σκηνές. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές και τελικά η ταινία αποτέλεσε εισπρακτική αποτυχία. Παρ’ όλα αυτά, παίχτηκε στους κινηματογράφους της Νέας Υόρκης επί 14 εβδομάδες, ενώ στην Ιαπωνία επί 2 χρόνια.

Φέτος, σχεδόν 60 χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας, η Στέγη διοργανώνει ένα αφιέρωμα με τίτλο “Ζέτα, Φλωρέττα, Νίκη” ως “μια ελάχιστη πράξη δημόσιας επανόρθωσης, αγάπης και ρήξης με κάθε τύπο slut-shaming”. Στο πενθήμερο αφιέρωμα θα προβληθούν 14 εμβληματικές, δημοφιλείς αλλά και δυσεύρετες ταινίες του παλιού και σύγχρονου ελληνικού σινεμά (“ταινίες που συνδιαλέγονται με τις θεματικές του φύλου και αποτυπώνουν εκδοχές της βίας που στηλιτεύτηκαν και εκτέθηκαν στο άπλετο φως από το κίνημα #metoo”). Μεταξύ αυτών και το “Αμόκ” που θα προβληθεί την Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου, στις 20:00, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης.