5+1 αντιπολεμικά αριστουργήματα της μεγάλης οθόνης που άφησαν εποχή

Από τις απαρχές του κινηματογράφου ο πόλεμος υπήρξε μια ευρέως διαδεδομένη θεματική για τους δημιουργούς και τις εταιρείες παραγωγής. Κάποιες φορές οι ταινίες εστίαζαν στην ωραιοποίηση και την «ρομαντικοποίηση» των γεγονότων που αναπαριστούσαν στη μεγάλη οθόνη, λειτουργώντας σαν ένα είδος προπαγάνδας που δοξάζει τον μιλιταρισμό και τη θυσία στον βωμό της πατρίδας, ενώ άλλες φορές εστίαζαν στην ίδια τη φύση του πολέμου, παρουσιάζοντας την πραγματική εικόνα φρίκης και των αποτρόπαιων πράξεων που συντελούνται σε περιόδους σύρραξης, όπου δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα νικητές και ηττημένοι.

Οι αντιπολεμικές ταινίες, που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, τείνουν να παρουσιάζουν μια πολεμική σύγκρουση και τις τραγικές συνέπειες της χωρίς παρωπίδες με βαθύ ανθρωπισμό και κριτική ματιά. Εμβαθύνοντας στις ηθικές περιπλοκές και την εσωτερική, ψυχολογική μάχη των ηρώων οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με γεγονότα που τους ξεπερνούν. Παρακάτω ακολουθούν έξι αντιπολεμικά αριστουργήματα της μεγάλης οθόνης, έξι συγκλονιστικά πορτραίτα ανθρώπινου πόνου, απώλειας, παραλογισμού, θανάτου και επιβίωσης που λένε το δικό τους όχι στη φρίκη του πολέμου.

Το βραβευμένο με Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας φιλμ του Ρενέ Κλεμάν, «Απαγορευμένα Παιχνίδια», αφηγείται την ιστορία ενός μικορύ κοριτσιού, της Paulette, ορφανού από τις αεροπορικές επιθέσεις των Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Καθώς η Paulette εγκαταλείπει το Παρίσι, βρίσκει έναν νέο φίλο στο πρόσωπο ενός μικρού χωρικού, του Michel. Μαζί θα καταδυθούν στον φανταστικό κόσμο ενός μακάβριου παιχνιδιού και θα δημιουργήσουν ένα νεκροταφείο για νεκρά ζώα, παράπλευρες απώλειες του πολέμου, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τον θάνατο και τη φρίκη που τους περιβάλλει.

Βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Herbert Cobb, η ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, «Σταυροί στο Μέτωπο», θεωρείται μέχρι σήμερα ένα αντιπολεμικό αριστούργημα ενάντια στην απάνθρωπη και παράλογη «στρατιωτική μηχανή» που θεωρεί τους νέους ανθρώπους αναλώσιμους. O Κερκ Ντάγκλας, υποδύεται τον Συνταγματάρχη Dax, έναν Γάλλο αξιωματικό κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με την ανελέητη ηγεσία του γαλλικού στρατού στην προσπάθεια του να υπερασπιστεί τους στρατιώτες του που κατηγορούνται για προδοσία και αντιμετωπίζουν τη θανατική ποινή καθώς αρνήθηκαν να φέρουν σε πέρας μια «αποστολή αυτοκτονίας».

Το αριστούργημα του Φράνσις Φορντ Κόπολα, «Αποκάλυψη, Τώρα!», χρησιμοποίησε ως αφετηρία, μεταξύ άλλων, την «Καρδιά του Σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ για να ενορχηστρώσει στη μεγάλη οθόνη μια σπουδή πάνω στην ανθρώπινη ηθική, τον παραλογισμό και τα διπλά στάνταρτ του πολέμου. Η ταινία μας μεταφέρει στον Πόλεμο του Βιετνάμ, όπου ένας νεαρός Αμερικανός αξιωματικός, ο Λοχαγός Benjamin L. Willard (Μάρτιν Σιν), στέλνεται στα βάθη της ζούγκλας μαζί με μια ομάδα ανδρών, με σκοπό να σκοτώσει τον Συνταγματάρχη των Ειδικών Δυνάμεων, Walter E. Kurtz (Μάρλον Μπράντο), ο οποίος θεωρείται ότι έχει χάσει τα λογικά του.

Στη για πολλούς σπουδαιότερη ταινία των αδερφών Ταβιάνι, τη βραβευμένη με το Μεγάλο Βραβείο στο Φεστιβάλ των Καννών «Νύχτα του Σαν Λορέντζο», μια μητέρα εξιστορεί στο παιδί της τις αναμνήσεις της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε μια μικρή πόλη της Ιταλίας που βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Ναζί, οι χωρικοί διχάζονται για το αν πρέπει να τραπούν σε φυγή αναζητώντας τις Απελευθερωτικές Συμμαχικές Δυνάμεις ή να συγκεντρωθούν στον καθεδρικό ναό της πόλης όπως τους διέταξαν οι Γερμανοί κατακτητές. Μια ομάδα κατοίκων αποφασίζει με σθένος να ακολουθήσει τον δρόμο της σωτηρίας την πιο σκοτεινή ώρα του πολέμου.

Η βραβευμένη με επτά Όσκαρ εμβληματική ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ, «Η Λίστα του Σίντλερ», μας μεταφέρει την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν και συντελέστηκε το μεγαλύτερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, το Ολοκαύτωμα. Πρόκειται για μια αληθινή ιστορία που έλαβε χώρα στην κατεχόμενη από τους Ναζί Πολωνία. Ένας Γερμανός Βιομήχανος, ο Όσκαρ Σίντλερ (Λίαμ Νίσον), βγάζει κέρδος εκμεταλλευόμενος Εβραίους εργάτες για να πουλήσει εμαγιέ προϊόντα στον γερμανικό στρατό. Καθώς ο πόλεμος εξακολουθεί να μαίνεται, ο Σίντλερ, ο οποίος γίνεται μάρτυρας των διώξεων και της απάνθρωπης μεταχείρισης του Εβραϊκού πληθυσμού από τους Ναζί, καταφέρνει να σώσει περισσότερους από χίλιους Εβραίους από τους θαλάμους αερίων.

«Ουρανός» (1962)

Η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους μυθοπλασίας του σπουδαίου Έλληνα δημιουργού Τάκη Κανελλόπουλου διαδραματίζεται την περίοδο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου με φόντο τα ομιχλώδη τοπία της Δυτικής Μακεδονίας. Πρόκειται για μια βαθιά αντιπολεμική-αντιηρωική ταινία της οποίας το σενάριο βασίστηκε σε αφηγήσεις επιζώντων. Στο επίκεντρο της βρίσκονται πέντε ήρωες οι οποίοι βιώνουν τη φρίκη του πολέμου, την ήττα, την κατάρρευση του μετώπου και τη συνεπακόλουθη υποχώρηση. Αποφεύγοντας τις συμβάσεις, τόσο τις ιδεολογικές όσο και τις καλλιτεχνικές, που ακολουθούσε ο ελληνικός κινηματογράφος όσον αφορά τις πολεμικές ταινίες, ο Τάκης Κανελλόπουλος μας παρέδωσε μια ταινία για τον ανθρώπινο πόνο, την απώλεια και τον θάνατο.