Μιχαήλ Άγγελος: Τα σπουδαιότερα αριστουργήματα του “θεϊκού” καλλιτέχνη της Αναγέννησης

Σαν σήμερα, στις 6 Μαρτίου το 1475, γεννήθηκε ο Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, γνωστός απλά ως Michelangelo ή Μιχαήλ Άγγελος. Γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας, ποιητής, ήταν για πολλούς ο αρχετυπικός Αναγεννησιακός Άνθρωπος -με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι να αποτελεί μοναδικό ανταγωνιστή του για αυτό τον τίτλο.

Έχοντας ασκήσει τεράστια επιρροή στην εξέλιξη της Δυτικής Τέχνης, σήμερα θεωρείται ο σπουδαιότερος καλλιτέχνης της εποχής του -αν όχι ο σπουδαιότερος όλων των εποχών. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της ζωής του τον αποκαλούσαν “Ο Θεϊκός” (Il Divino), ενώ οι σύγχρονοί του θαύμαζαν την terribilità του, δηλαδή την ικανότητα του να προκαλεί δέος με την τέχνη του.

Πολλά από τα έργα του στη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική αποτελούν μέχρι σήμερα τα πιο διάσημα στην ιστορία της τέχνης. Η συμβολή του σε αυτά τα πεδία ήταν καθοριστική.

Δημιούργησε δύο από τα πιο διάσημα έργα του, την Πιετά και τον Δαβίδ, λίγο πριν την ηλικία των τριάντα. Παρ’ όλο που δεν… εκτιμούσε τόσο τη ζωγραφική, δημιούργησε επίσης δύο από τις πιο αριστουργηματικές νωπογραφίες στην ιστορία της δυτικής τέχνης: τις σκηνές από τη Γένεση στην οροφή της Καπέλα Σιστίνα στη Ρωμη και την Δευτέρα Παρουσία στον τοίχο του Ιερού.

Τα σχέδια του για τη Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη αποτέλεσαν τεράστια πρωτοπορία για το κίνημα του Μανιερισμού στην αρχιτεκτονική. Σε ηλικία 74 ετών έγινε αρχιτέκτονας της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, δημιουργώντας τα σχέδια για το δυτικό μέρος του ναού, αλλά και για τον εμβληματικό του τρούλο, που ολοκληρώθηκαν μετά τον θάνατό του.

Με αφορμή τη γέννηση του πριν από 546 χρόνια, εμείς ρίχνουμε μια ματιά στα πιο αριστουργηματικά έργα του καλλιτέχνη στη γλυπτική, τη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική.

Photo: Pixabay

Η Πιετά είναι ένα μαρμάρινο γλυπτό, γνωστό και ως «Αποκαθήλωση», που βρίσκεται στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου στην πόλη του Βατικανού. Είναι το πρώτο έργο του καλλιτέχνη που τότε ήταν λίγο μεγαλύτερος από 20 χρόνων. Παράλληλα αποτελεί το μοναδικό έργο που έχει ποτέ υπογράψει.

Απεικονίζει το σώμα του Ιησού στα πόδια της μητέρας του μετά την Σταύρωσή του. Παρ’ όλο που το έργο συνέχισε μία μακρά παράδοση εικόνων που χρησιμοποιούνταν για την προσευχή των πιστών, η απεικόνιση αυτή του Μιχαήλ Άγγελου είναι μοναδική, καθώς αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της Ιταλικής Αναγεννησιακής τέχνης της εποχής.

Η Πιέτα δεν ήταν μόνο η πρώτη φορά που η σκηνή απεικονίστηκε σε μάρμαρο. Ο Μιχαήλ Άγγελος απομακρύνθηκε από την απεικόνιση της Παρθένου ως μίας μητέρας που υποφέρει, που ήταν το συνηθισμένο για την εποχή. Αντιθέτως, την παρουσίασε με μία βαθιά μητρική τρυφερότητα για το παιδί της. Επίσης, ο Χριστός δείχνει ελάχιστα σημάδια από την σταύρωση του. Αντί για νεκρός, φαίνεται σαν να κοιμάται στα χέρια της μητέρας του, η οποία τον περιμένει να ξυπνήσεi, ως σύμβολο της Ανάστασης.

Photo by Alex Ghizila on Unsplash

Ο Δαβίδ, που φιλοτεχνήθηκε από το 1501 ως το 1504, αποτελεί ένα αριστούργημα της Αναγεννησιακής γλυπτικής και ένα από τα δυο σημαντικότερα γλυπτά του Μιχαήλ Άγγελου -μαζί με την Πιετά. Παριστάνει τον Βιβλικό βασιλιά Δαβίδ, τη στιγμή που αποφασίζει να αναμετρηθεί με τον Γολιάθ.

Αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα της κατανόησης που είχε ο σπουδαίος καλλιτέχνης για την ανατομία: από το μυϊκό σύστημα μέχρι και την στάση του Δαβίδ που ρίχνει το βάρος του στο δεξί του πόδι, σαν να στέκεται. Παράλληλα, έχει καταφέρει να μεταφέρει μία αίσθηση φυσικότητας με τον τρόπο που το σώμα στέκεται αποφασισμένο, ενώ το πρόσωπο μεταδίδει την αισιοδοξία και την τόλμη ενός νεαρού άντρα. Το γλυπτό αυτό έχει γίνει σύμβολο δύναμης και νεανικής ομορφιάς.

Η Δευτέρα Παρουσία / The Last Judgement, Μιχαήλ Άγγελος, 1536-41, Καπέλα Σιστίνα (Βατικανό), φωτογραφία/credits: Dennis Jarvis

Αυτή η νωπογραφία καλύπτει ολόκληρο τον τοίχο του Ιερού της Καπέλα Σιστίνα και αποτελεί ένα από τα τελευταία έργα στο κτίριο που δημιούργησε ο Μιχαήλ Άγγελος όταν ήταν 62 χρονών. Τα τέσσερα αυτά χρόνια, λέγεται, ότι ο καλλιτέχνης δεν βγήκε από το Παρεκκλήσι παρά ελάχιστα και δεν επέτρεπε σε κανέναν να δει τη δημιουργία του, δημιουργώντας έτσι μια φήμη γύρω από το έργο.

Το έργο απεικονίζει το Δεύτερο Ερχομό του Χριστού  και περιλαμβάνει 300 διαφορετικές φιγούρες.

Πρόκειται για ένα πολύ αμφιλεγόμενο έργο για την εποχή, αφού απεικόνιζε την παραδοσιακή αυτή σκηνή με γυμνά και υπερβολικά μυώδη υποκείμενα. Η εκδοχή του Χριστού χωρίς γένια ήταν ιδιαίτερα ασυνήθιστη για την εποχή, όπως ήταν και οι φιγούρες από την ειδωλολατρική μυθολογία (για παράδειγμα ο Μίνωας και ο Χάρων) σε ένα έργο για μία χριστιανική εκκλησία. Μάλιστα, σύμφωνα με τον βιογράφο του Μιχαήλ Άγγελου, Τζόρτζιο Βαζάρι, ο Υπεύθυνος των Τελετών του Πάπα αποκάλεσε το έργο “ντροπή” για ένα τόσο ιερό μέρος.

Η Δημιουργία του Αδάμ, Μιχαήλ Άγγελος, 1508-12, Καπέλα Σιστίνα (Βατικανό)

Αυτός ο θρυλικός πίνακας αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου αριστουργήματος που κοσμεί την οροφή της Καπέλα Σιστίνα. Αναπαριστά την βιβλική κοσμογονική αφήγηση από το Βιβλίο της Γένεσης, σύμφωνα με την οποία ο Θεός δίνει ζωή στον Αδάμ, τον πρώτο άνθρωπο.

Πρόκειται για μία πρωτοποριακή απεικόνιση της δημιουργίας του Αδάμ. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά έργα τέχνης, ο Θεός δεν εμφανίζεται αμέτοχος και μεγαλοπρεπής, διαχωρισμένος και ανώτερος από τον θνητό άνδρα.

Για τον Μιχαήλ Άγγελο ήταν σημαντικό να απεικονίσει τον παντοδύναμο Θεό ως οικείο με τον άνθρωπο, τον οποίο δημιούργησε κατ’ εικόνα του. Αυτό αντανακλούσε τα ανθρωπιστικά ιδεώδη του για την θέση του ανθρώπου στον κόσμο και τη σύνδεσή του με τα Θεία.

Η εικόνα των χεριών του Θεού και του Αδάμ που σχεδόν βρίσκονται σε επαφή είναι πλέον εμβληματική της ανθρωπότητας.

Photo by Fabio Fistarol on Unsplash

Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό είναι η μεγαλύτερη εκκλησία του κόσμου. Η διεύθυνση του αρχιτεκτονικού σχεδίου άλλαζε συχνά χέρια (από τον Μπραμάντε δόθηκε στον Ραφαήλ), ενώ οι απόψεις διίσταντο για το αν θα χρησιμοποιηθεί ελληνικός ή λατινικός σταυρός για τη μορφή της βασιλικής.

Τελικά, το 1547 ανέλαβε ο Μιχαήλ Άγγελος, ο οποίος σχεδίασε και τον τεράστιο τρούλο της βασιλικής -που βρίσκεται ακριβώς πάνω από το σημείο που μαρτύρησε ο Απόστολος Πέτρος. Ο Μιχαήλ Άγγελος εκτέλεσε την κατασκευή μέχρι το τύμπανο, αφού έφυγε από τη ζωή πριν προλάβει να ολοκληρωθεί η κατασκευή, η οποία στη συνέχεια βασίστηκε σε σχέδιά του με κάποιες τροποποιήσεις.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Find This Book 📘 (@findthisbook)

Η Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη, ή Λορεντζιάνα, στη Φλωρεντία είναι μία από τις σπουδαιότερες βιβλιοθήκες της Ευρώπης, αφού περιλαμβάνει περισσότερα από 4.500 πολύτιμα χειρόγραφα και 4.500 τόμους βιβλία, ενώ μεγάλο μέρος της αποτελεί έργο του Μιχαήλ Άγγελου.

Συγκεκριμένα, οικοδομήθηκε υπό την αιγίδα του Πάπα Κλημέντιου Ζ΄ με αρχιτέκτονα τον σπουδαίο καλλιτέχνη. Το Αναγνωστήριο, ο Προθάλαμος και το Κλιμακοστάσιο της Λαυρεντιανής Βιβλιοθήκης αποτελούν σχέδια του, αλλά αποπερατώθηκαν από άλλους, υπό την επίβλεψη του από την Ρώμη. Μέχρι και σήμερα, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονήματα του Μιχαήλ Άγγελου.