Piet Mondrian: Η ζωή και το έργο του πρωτοπόρου της αφηρημένης τέχνης του 20ου αιώνα

Σαν σήμερα στις 7 Μαρτίου του 1872 γεννήθηκε στην Ολλανδία ο Piet Mondrian. Στην πορεία της καριέρας του, κατάφερε να χαράξει την δική του μοναδική πορεία στην παγκόσμια πλατφόρμα του κόσμου της τέχνης και να γίνει γνωστός ως ένας από τους πρωτοπόρους της αφηρημένης ζωγραφικής του 20ου αιώνα.

Τα πρώτα έργα του καλλιτέχνη ακολουθούσαν ένα ρεαλιστικό μοτίβο. Στην πορεία όμως απομακρύνθηκε από την εικονιστική ζωγραφική και υιοθέτησε σταδιακά την αφαίρεση μέχρι που έφτασε στο σημείο όπου το καλλιτεχνικό του λεξιλόγιο περιορίστηκε σε απλά γεωμετρικά και χρωματικά στοιχεία.

Το κύριο σώμα του έργου του χαρακτηρίζεται από απλούς συνδυασμούς ευθείων γραμμών και ορθών γωνιών. Κατά βάση αξιοποιούσε τα κύρια χρώματα (κόκκινο,μπλέ,κίτρινο) καθώς και το μαύρο, το λευκό και το γκρι.

Ο Piet Mondrian γεννήθηκε στο Amersfoort, μία μικρή επαρχία της Ουτρέχτης ως το δεύτερο παιδί της οικογένειας. Μεγάλωσε σε ένα σταθερό αλλά ιδιαίτερα δημιουργικό περιβάλλον. Από μικρή ηλικία ήρθε σε επαφή με την τέχνη και πιο συγκεκριμένα την ζωγραφική χάρη στον πατέρα του και τον θείο του.

Σε ηλικία μόλις 14 ετών ξεκίνησε να μελετά ζωγραφική. Το ενδιαφέρον του για την τέχνη αυξήθηκε και όσο περνούσαν τα χρόνια ήταν σίγουρος ότι ήθελε να ακολουθήσει την καριέρα του ζωγράφου. Έπειτά από έντονες πιέσεις που δέχτηκε ωστόσο, αναγκάστηκε να αποκτήσει πτυχίο στην εκπαίδευση. Για μερικά χρόνια συνδύασε τα δύο και εργάστηκε ως δάσκαλος ζωγραφικής σε σχολεία. Στην πορεία όμως το πραγματικό του πάθος για την ζωγραφική τον παρέσυρε.

Το 1892 Ο Mondrian έγινε δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Άμστερνταμ. Την εποχή εκείνη, τα έργα του ζωγράφου ακολουθούσαν τις κυρίαρχες τάσεις της τέχνης στις Κάτω Χώρες. Νατουραλιστική ή ιμπρεσιονιστική ζωγραφική, που αποτελείται κυρίως από τοπιογραφίες και νεκρές φύσεις. Εικόνες που προέκυπταν από τα τοπία που έβλεπε καθημερινά στην Ολλανδία.

Ο συνδυασμός όμως των πολλών διαφορετικών καλλιτεχνικών τεχνοτροπιών στα έργα του, μαρτυρούσε την αναζήτηση του για ένα προσωπικό στυλ που θα έβρισκε στην πορεία.

Piet Mondrian: Spring Sun (Lentezon): Castle Ruin: Brederode (1909-1910)

Piet Mondrian: Willow Grove: Impression of Light and Shadow (1905)

Piet Mondrian: Evening, Red Tree (1908-1910)

Piet Mondrian: View from the Dunes with Beach and Piers, Domburg (1909)

Ο Mondrian επηρεάστηκε έντονα από κινήματα όπως ο Μετά-Ιμπρεσιονισμός, ο Φοβισμός, ο Εξπρεσιονισμός και αργότερα ο Κυβισμός. Μέσα από την ισχυρή χρήση και έκφραση του χρώματος σε αυτά τα κινήματα, ο Mondrian ξέφυγε από την εθνική παράδοση της ολλανδικής ζωγραφικής. Τα έργα του ξεκίνησαν να αλλάζουν. Τολμηρή χρήση χρώματος, έντοντα γραμμικές κινήσεις και σχέδια.

Piet Mondrian: The Red Cloud (1907)

Piet Mondrian: Woods near Oele (1908)

Το καλλιτεχνικό στυλ του ζωγράφου ενισχύθηκε περαιτέρω από τις γνωριμίες του με άλλους ζωγράφους όπως ο Jan Toorop. Συνέχισε βέβαια να απεικονίζει πρωτίστως τοπιογραφίες. Παρόλα αυτά ο στόχος του στην αναπαράσταση της φύσης ήταν πλέον να δημιουργεί μια αίσθηση ισορροπίας.

Κάτι που επηρέασε πολύ την ζωή του Mondrian και κατ’επέκταση την εξέλιξη του ως ζωγράφος ήταν ότι έγινε μέλος μιας ομάδας που πίστευε σε έναν αρμονικό κόσμο στον οποίο το πνεύμα και η ύλη είναι ενωμένα. Το αποτέλεσμα ήταν τα έργα του να αρχίζουν να γίνονται πιο αφαιρετικά. Ο Mondrian άρχισε να απελευθερώνει τα αντικείμενα που απεικονίζονται στους πίνακές του από την φυσιολογική αναπαράσταση.

Piet Mondrian: Lighthouse in Westkapelle (1909)

Piet Mondrian: Evolution (1911)

Σταδιακά εμφανιζόταν περισσότερο η επιθυμία ενσωμάτωσης νέων τάσεων με την βοήθεια των οποίων θα ξεπερνούσε την παραδοσιακή ζωγραφική τοπίων. Το 1911 ο Piet Mondrian είδε για πρώτη φορά στο Παρίσι έργα των Pablo Picasso και Georges Braque. Εντυπωσιάστηκε σε τέτοιο βαθμό που το 1912 αποφάσισε να μετακομίσει στο Παρίσι. Σχεδόν αμέσως ξεκίνησε να εφαρμόζει τις αρχές και τις πρακτικές του κινήματος του Κυβισμού στα δικά του έργα.

Piet Mondrian: Still Life with Gingerpot I (1912)

Piet Mondrian: Still Life with Gingerpot II (1912)

Από το 1912 μέχρι και το 1917 τα έργα του ακολουθούν κατά βάση τις αρχές του Κυβισμού. Ο Mondrian ωστόσο προσπαθώντας να μειώσει ακόμα πιο πολύ τα στοιχεία των συνθέσεων του, είχε ήδη ξεκινήσει να κατευθύνεται προς μια ολοκληρωτική αφαίρεση αρκετά διαφορετική από αυτή των Κυβιστών.

Mondrian in his Paris studio in 1933 Φωτογραφία: 2014 Mondrian/Holtzman Trust c/o HCR International USA

Ο Piet αποσκοπούσε από καιρό στο να αντιμετωπίζει τον καμβά ως τόπο πνευματικής αφύπνισης για τον θεατή. Ήθελε όσο τίποτα άλλο να επιφέρει μια κατάσταση αυξημένης συνείδησης κατά τη διάρκεια μιας καθημερινής εμπειρίας.

To 1917 μαζί με άλλους τρείς ζωγράφους, ο Mondrian ίδρυσε το περιοδικό τέχνης και το κίνημα του De Stijl. Υποστήριζαν την απόρριψη της οπτικά αντιληπτής πραγματικότητας ως τρόπο απεικόνισης και την υπεροχή μιας εικονογραφικής γλώσσας βασισμένης στις γραμμές και τα πρωτεύοντα και ουδέτερα χρώματα.

Piet Mondrian: Composition C (1920)

Piet Mondrian: Composition with Red, Blue, Black, Yellow, and Gray (1921)

Piet Mondrian: Tableau No. IV: Lozenge Composition with Red, Gray, Blue, Yellow, and Black (1924-1925)

Βασικός στόχος αυτού του νέου κινήματος για το οποίο ο Mondrian επινόησε το όνομα Νεοπλαστικισμός, ήταν να απαλλάξει το έργο τέχνης από το να αντιπροσωπεύει μια στιγμιαία οπτική αντίληψη και από το να καθοδηγείται από το προσωπικό ταμπεραμέντο του καλλιτέχνη. Το 1920 στο Παρίσι, δημοσιεύει τις θεωρίες του στο φυλλάδιο Le Néo-plasticisme αποσκοπώντας στο να διαδόσει τις ιδέες του σε όλη την Ευρώπη.

Όσο περνούσαν τα χρόνια, τα έργα του, το όνομα του, οι ιδέες και φιλοσοφίες του γινόντουσαν αποδεκτά και αποκτούσαν φήμη στον κόσμο της τέχνης. Παρόλο που δεν εξέθετε τα έργα του πολύ συχνά, οι ιδέες που προσπαθούσε να μεταφέρει συνέχισαν να κερδίζουν το ευρύτερο κοινό. Φεύγοντας από το Παρίσι, μεταφέρθηκε για δύο χρόνια στο Λονδίνο, το οποίο στην συνέχεια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει εξαιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1940 έφυγε για την Νέα Υόρκη όπου θα μείνει μέχρι και τον θάνατο του το 1944.

Piet Mondrian: New York City I (1942)

Piet Mondrian: Composition in Red, Blue, and Yellow (1937-1942)

Piet Mondrian: Broadway Boogie-Woogie (1942-1943)

Εμπνευσμένος από την ελευθερία που απέκτησε, την παλλόμενη ζωή της Νέας Υόρκης και τους ρυθμούς της αμερικανικής μουσικής εξελίσει για τελευταία φορά το στυλ ζωγραφικής του. Ξεφεύγει από την αυστηρότητα του μαύρου χρώματος και αρχίζει να ζωγραφίζει χρωματιστές γραμμές και να χρησιμοποιεί περισσότερα σχήματα. Τα τελευταία του έργα αποτυπώνουν πλήρως τη ζωντάνια που έκρυβε μέσα του και την ελπίδα του για ένα καλύτερο μέλλον.

Το Victory Boogie-Woogie ήταν το τελευταίο έργο που ξεκίνησε ο ζωγράφος το 1942 αλλά δεν πρόλαβε ποτέ να το ολοκληρώσει καθώς πέθανε το 1944 από πνευμονία.

Piet Mondrian: Victory Boogie-Woogie (1942-1944)

Ο Piet Mondrian κατόρθωσε να ανακυρηχθεί ένας από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Τα έργα του παραμένουν μεγάλης αξίας ενώ οι ιδέες του και η φιλοσοφία του ενέπνευσαν πολλούς μεταγενέστερους καλλιτέχνες. Στην πραγματικότητα δεν ήταν μόνο ο χώρος της τέχνης που εμπνεύστηκε από τον Mondrian. Η επιρροή των έργων του καθώς και του ίδιου μπορεί να φανεί ξεκάθαρα σε πολλούς τομείς από την μόδα μέχρι και την..τεχνολογία.