Σμαράγδα Καρύδη:Το μόνο που μου απομένει είναι ν’ αναζητήσω τη γελοιότητα των πραγμάτων

Ακριβώς, δύο χρόνια πριν, έφευγε από το θέατρο Βασιλάκου, όπου ανέβαινε η πρώτη σκηνοθεσία της στον «Κουτρούλη», σοκαρισμένη από το πρώτο βίαιο κύμα της πανδημίας, σκεπτόμενη πως δεν είχε προλάβει να μαζέψει ούτε το κοστούμι της από το καμαρίνι. Σήμερα, επιστρέφει στη σκηνή, στο φυσικό της χώρο, για να πρωταγωνιστήσει στο θεότρελο «Σώσε» του Παλλάς σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη. Αυτή τη φορά, με μια νέα συνειδητότητα πως το θέατρο δεν ορίζει τη ζωή της.

Η Σμαράγδα Καρύδη μοιάζει να μην τοποθετεί τον εαυτό της κάπου συγκεκριμένα κι αυτό της δίνει την ελευθερία να μπαινοβγαίνει σε είδη, σε χώρους και ιδιότητες, να παίρνει βαθιές ανάσες και χρονικές αποστάσεις, σε βαθμό που και η ίδια ομολογεί πως σκέφτεται το μέλλον της πίσω από τη σκηνή.

Η πρώτη της θεατρική σκηνοθεσία έβαλε μια ακόμα σοβαρή δυνατότητα της στη συζήτηση, την ώρα που πρωταγωνιστεί στο πολυαναμενόμενο «Dodo» του Πάνου Κούτρα και γράφει το πρώτο της κινηματογραφικό σενάριο. Αυτά στον καλλιτεχνικό της ορίζοντα, που ούτε την απορροφά ολοκληρωτικά, ούτε την απομονώνει από την ζωή και τα επιτακτικά αιτήματα της. Τουλάχιστον, όχι πια. «Βρίσκομαι σε ένα σημείο ζωής, που έχω όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά» ξεκαθαρίζει. Το καλό με τη Σμαράγδα Καρύδη, είναι πως και από αυτή την κουνημένη θέση και, ενίοτε, το φλερτ με τη ματαίωση, επιχειρεί με το ίδιο παιχνιδιάρικο χαμόγελο στα χείλη.

Πρωταγωνιστείς στο «Dodo» την αναμενόμενη νέα ταινία του Πάνου Κούτρα κι από την άλλη στο «Σώσε» στο Παλλάς, το μεγαλύτερο θέατρο της Αθήνας. Θα έλεγες πως είσαι επιμελώς ακατάτακτη;

Ευτυχώς οι περισσότεροι ηθοποιοί δοκιμάζουν πολλές διαδρομές. Στερεότυπα του τύπου «παίζεις σε κωμωδία, άρα δεν μπορείς να παίξεις σε δράμα» ή «παίζεις σε εμπορικό θέαμα, άρα δεν μπορείς να κάνεις μια ταινία φεστιβαλική» έχουν καταργηθεί. Έζησα αυτές τις διαχωριστικές γραμμές στο ξεκίνημα μου, στην δεκαετία του ’90 – και τότε ήταν ανθηρές. Πλέον, θεατρικοί ηθοποιοί παίζουν σε τηλεοπτικές σειρές και δοκιμάζουν αντιφατικά είδη και χώρους.

Προσωπικά, πάντα ήθελα να κάνω διαφορετικά πράγματα. Αν και γενικά το κριτήριο μου στη δουλειά είναι σχετικό με το τι με ευχαριστεί να κάνω, τι έχω όρεξη να υπηρετήσω. Τώρα γιατί με κάλεσε ο Κούτρας να παίξω στο «Dodo»; Ίσως να έκανε την ίδια σκέψη με μένα. Το σίγουρο είναι πως είχα μια φανταστική εμπειρία στα γυρίσματα και από το λίγο που έχω θα δούμε μια ταινία με τρομερή ατμόσφαιρα.

Θα σε βλέπαμε και σε μια μικρή σκηνή, με περιορισμένο κοινό, αν ήταν κοντά σε αυτό που θέλεις να κάνεις;

Ο «Κουτρούλης», η τελευταία μου παράσταση, ανέβηκε στο θέατρο Βασιλάκου που δεν είναι κεντρική σκηνή. Αλλά ναι, θα πήγαινα άνετα και σε μικρότερα θέατρα, για μικρότερο κοινό. Ποτέ δεν έβαλα τέτοια εμπόδια και απαγορευτικά στον εαυτό μου· εμπόδια σου βάζουν συνήθως οι άλλοι, κλείνοντας σου πόρτες. Ωστόσο, επειδή ζω από τη δουλειά μου, προτιμώ να πληρώνομαι από αυτό που κάνω. Και τα θέατρα για περιορισμένο κοινό έχουν αυτό το κακό, δυσκολεύεσαι να ζήσεις από τη δουλειά σου.

Θα πήγαινα άνετα και σε μικρότερα θέατρα, για μικρότερο κοινό. Ποτέ δεν έβαλα τέτοια εμπόδια στον εαυτό μου

Εμπόδια ποιοι σου έβαλαν;

Δεν νιώθω ότι υπήρξαν άνθρωποι που μπλόκαραν εσκεμμένα κάποια προσπάθεια μου. Δεν πιστεύω στο μύθο ότι υπάρχουν κυκλώματα που προωθούν συγκεκριμένους ανθρώπους ή ελέγχουν την κατάσταση στην τέχνη. Μπορεί, βέβαια, να υπήρξαν καλλιτέχνες που δεν με γούσταραν, δεν τους άρεσα ή θεωρούσαν πως δεν ήμουν κατάλληλη γι’ αυτό που είχαν στο μυαλό τους. Αυτό σίγουρα συνέβη, ειδικά τα πρώτα χρόνια που βγήκα στο θέατρο και δεν ήξεραν ούτε ποια είμαι, ούτε τι μπορώ να κάνω.

Η ομορφιά σου σε όπλισε ή μπορεί και να λειτούργησε ανασταλτικά;

Νομίζω και τα δυο. Αν κι εγώ δεν αισθάνθηκα ποτέ τόσο όμορφη κι είχα πάντα πολλές ανασφάλειες για την εμφάνιση μου. Στην δουλειά μας, αναγκαστικά, η εμφάνιση σε καθορίζει. Καλό είναι να μην είσαι ούτε εκθαμβωτικά όμορφος, ούτε τρομερά άσχημος για να μπορείς να παίζεις -όταν χρειάζεται- και την Πεντάμορφη και το Τέρας.

Ως παιδί ηθοποιών συνάντησες καχυποψία;

Η αλήθεια είναι πως με κοιτούσαν λίγο πιο σχολαστικά. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν ήταν πως με έβλεπαν οι άλλοι, αλλά πως έβλεπα εγώ τον εαυτό μου. Εμείς οι ίδιοι έχουμε τις μεγαλύτερες αντιστάσεις. Εγώ δεν ήμουν έτοιμη, εγώ ήμουν ντροπαλή, κομπλεξική, τεμπέλα, φοβισμένη. Ήμουν όλα αυτά και όσα δεν έκανα ήταν απόρροια αυτών των ελαττωμάτων μου. Διαφορετικά, όπου ήμουν καλή, μου αναγνωρίστηκε.

Πάντως, για να επανέλθω, σου αρέσει το μεγάλο κοινό;

Με γοητεύει η απεύθυνση στο μεγάλο κοινό. Είναι η τέταρτη φορά που παίζω στο Παλλάς κι έχει προηγηθεί και το Badminton, ένας θηριώδης χώρος. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν εκτιμώ το μικρό θέατρο, εκεί που βλέπεις τις εκφράσεις των θεατών καθώς παίζεις, όπως το Μικρό Παλλάς όπου έχω περάσει πολλούς χειμώνες.

Το πρόβλημα δεν ήταν πως με έβλεπαν οι άλλοι, αλλά πως έβλεπα εγώ τον εαυτό μου. Εγώ δεν ήμουν έτοιμη, εγώ ήμουν ντροπαλή, κομπλεξική, τεμπέλα, φοβισμένη. Διαφορετικά, όπου ήμουν καλή, μου αναγνωρίστηκε

Με τη δουλειά αυτή έχεις ανοιχτούς λογαριασμούς; Υπάρχουν πράγματα ανεκπλήρωτα;

Ναι, έχω αφήσει πράγματα ανέγγιχτα κι ελπίζω να τα πλησιάσω και να μην κωλώσω. Γιατί – ξέχασα να αναφέρω – πως, μέσα στα άλλα, είμαι και κωλώστρα. Ενώ έχω ιδέες, σχέδια, όνειρα, όταν μπαίνω στη φάση της υλοποίησης με καταλαμβάνει απίστευτος φόβος. Το ίδιο συνέβη και με τον «Κουτρούλη»: Είχα κλείσει θέατρο, θίασο, παραγωγό και δεν μπορούσα πια να κάνω πίσω ακριβώς για να δεσμευτώ και να μην το αναβάλλω.

Ποια είναι αυτά τα πράγματα;

Ρόλοι δεν είναι ποτέ. Κυρίως είναι νέα πεδία, είναι θεατρικά είδη και σίγουρα είναι νέες απόπειρες σκηνοθεσίας. Θέλω να ξαναμπώ στη διαδικασία να φτιάξω κάτι από το μηδέν.

Τι σου προσέφερε αυτή η εμπειρία;

Διαπίστωσα πόσο σημαντικό είναι να μην συγκεντρώνεται ο δημιουργός στον εαυτό του, να μην κλείνεται, να μην γίνεται εγωκεντρικός και εγωπαθής. Είναι πολύ χρήσιμο να συγκεντρωθείς σε κάτι έξω από σένα, σε μια δουλειά που θέλεις να φτιάξεις, σε μια χειρονομία που θέλεις να κάνεις.

Ακούγεσαι σαν να έχεις πέσει στην πρώτη παγίδα…

Όλοι οι ηθοποιοί το παθαίνουν κάποια στιγμή. Ο εαυτός μας είναι η πρώτη ύλη. Απλώς, πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν χρειάζεται να είναι για πολύ και σίγουρα δεν χρειάζεται να πάρουμε σοβαρά τον εαυτό μας. Δεν μπορώ καθόλου τους ανθρώπους που κινούνται με άξονα τον εαυτό τους, που παίρνουν σοβαρά τον εαυτό τους, όπως δεν μπορώ καθόλου μια κηδεία όπου δεν θα γελάσεις ή ένα δράμα χωρίς αστεία. Δεν μπορώ να καταλάβω καμία από αυτές τις λειτουργίες.

Ενώ έχω ιδέες, σχέδια, όνειρα, όταν μπαίνω στη φάση της υλοποίησης με καταλαμβάνει απίστευτος φόβος

Από ποια άλλα βαρίδια έχεις απαλλαγεί στην πορεία των χρόνων;

Προσπαθώ να απαλλαγώ – χωρίς να τα έχω καταφέρει πλήρως – από τι γνώμη έχουν οι άλλοι για μένα. Κι επίσης από το αν με αγαπούν. Πάντα είχα αυτό το θέμα ανοιχτό: Να με αγαπούν. Μεγάλη πια, κατάλαβα ποιοι αξίζει να με αγαπούν – και δεν είναι λίγοι. Ήρθε με την ωριμότητα, που γενικά είναι πολύ άγριο πράγμα.

Μιλάς και για την αγάπη του κοινού;

Όχι, για ανθρώπους που με ξέρουν. Δεν έχω αξίωση από το κοινό να με αγαπάει. Μπορεί να αρέσω ή να με θαυμάζουν ως ηθοποιό αλλά μέχρι εκεί.

Αναφέρθηκες πριν στην σχέση σου με το αστείο. Είναι πιο κοντά στην ψυχοσύνθεση σου; Είσαι, λιγάκι, κλόουν;

Είμαι λίγο τρολ, από μικρή. Από τότε που ήμουν στο σχολείο και μετά στην δραματική σχολή. Το κάνω και μόνη μου, όταν λόγου χάρη, βλέπω ειδήσεις, τις πιο ζοφερές ειδήσεις. Τότε φαντασιώνομαι πως είμαι μια σχολιάστρια της κατάστασης που τα αποδομεί. Γενικά, συγκρατούμαι να μην σπάσω με ένα κενό γέλιου μια σοβαρή κατάσταση.

Έχεις καταλήξει αν η κωμωδία είναι το στοιχείο σου;

Θέλω να υπάρχει μια κωμική κατάσταση. Από την άλλη, δεν καταλαβαίνω την κωμωδία που δεν έχει δραματικές πτυχές ή στιγμές απελπισίας. Δεν αγαπώ την κωμωδία της σαχλαμάρας κι ούτε το δράμα που δεν έχει μια στάλα φως. Δεν ξέρω, μπορεί να μην έπραξα σωστά, πάντως δεν προσπάθησα ποτέ να παίξω την κωμωδία… κωμικά. Προσπάθησα να δω τους ρόλους μου ως ένας άνθρωπος που πάσχει ή υποφέρει. Γενικά, αν το δεις μακροσκοπικά ο άνθρωπος και η ζωή είναι η απόλυτη τραγωδία· οπότε το μόνο που μου απομένει είναι να αναζητήσω τη γελοιότητα των πραγμάτων. Άλλωστε, δεν ξέρω πως να κάνω τέχνη αν δεν εστιάσω στη γελοιότητα.

Δεν αγαπώ την κωμωδία της σαχλαμάρας κι ούτε το δράμα που δεν έχει μια στάλα φως. Δεν προσπάθησα ποτέ να παίξω την κωμωδία… κωμικά. Προσπάθησα να δω τους ρόλους μου ως ένας άνθρωπος που πάσχει ή υποφέρει.

Επίσης, έχεις και μια κεφάτη γραφή. Θα αποκαλύψει πράγματα στο μέλλον;

Παλεύω να γράψω ένα σενάριο ταινίας, το οποίο έχει δυσκολίες γιατί σχετίζεται με την εικόνα. Μπορεί και να μην τα καταφέρω, αλλά εφόσον στο λέω δεσμεύομαι ενώπιου Θεού και ανθρώπων πως δεν θα τα παρατήσω.

Λειτουργείς υπό καθεστώς πίεσης;

Ζω μέσα σε μια διαρκή αναβλητική διαδικασία. Οπότε ένα πιθανό dead line μου δημιουργεί τη δέσμευση να αναγκαστώ να κάνω κάτι και να δουλέψω με συνέπεια γι’ αυτό. Αλλιώς με τρώει το «επ’ αόριστον».

Τι πράγματα έχεις αφήσει φυλαγμένα στην περιοχή του «επ’ αόριστον»;

Σχεδόν τα πάντα. Με χαρακτηρίζει μια γνήσια τεμπελιά. Με παρασύρει ο καναπές, το τίποτα, το ταβάνι. Όμως, για να κάνεις πράγματα που θέλεις πρέπει να δουλέψεις, να ταλαιπωρηθείς, να ξυπνήσεις και να ρίξεις κρύο νερό στα μούτρα σου. Ίσως φταίει που μου έχουν έρθει βολικά τα πράγματα, που έχω προτάσεις για να παίξω και δυνατότητα να κερδίσω χρήματα από τη δουλειά μου.

Βολεύτηκες με όσα σου ήρθαν ή θέλησες κιόλας;

Τα θέλησα αλλά μετά βολεύτηκα κιόλας. Γι’ αυτό και αποφάσισα να σκηνοθετήσω, είχα ανάγκη να κινδυνεύσω λίγο. Αισθανόμουν ότι είχα βαλτώσει μέσα στη δουλειά.

Με χαρακτηρίζει μια γνήσια τεμπελιά. Με παρασύρει ο καναπές, το τίποτα, το ταβάνι. Όμως, για να κάνεις πράγματα που θέλεις πρέπει να ταλαιπωρηθείς. Ίσως φταίει που μου έχουν έρθει βολικά τα πράγματα

Tι επικίνδυνο έχει μια παράσταση σαν «Το σώσε» που γίνεται και σε ένα εν πολλοίς ‘οικογενειακό περιβάλλον’ για σένα;

Συνεργαζόμαστε, πράγματι, με πολύ ωραίους όρους και η πρόβα μόνο χαρά μου δίνει. Από την άλλη, υπάρχει ο κίνδυνος να μην πετύχει. Το έργο αυτό απαιτεί τρομερή ακρίβεια· εκεί εντοπίζεται το αστείο κι όχι στην ατάκα. Πρέπει όλα να λειτουργήσουν τέλεια για μια ομάδα εννέα ανθρώπων που διαρκώς μπαίνει και βγαίνει από τη σκηνή. Εξαρτάται απόλυτα ο ένας από τον άλλον, οπότε το λάθος του ενός μπορεί να καταστρέψει την παράσταση. Μπορεί να γίνει το σώσε, μέσα στο «Σώσε».

Έχεις βιώσει κάτι από όλα αυτά που παρουσιάζει «Το σώσε» για τα παρασκήνια του θεάτρου;

Έχω ζήσει τρελές γκάφες σε μια παράσταση που ανέβηκε ενώ δεν ήμασταν έτοιμοι. Ήταν μια παράσταση που κάναμε στο «Ηβη» σε σκηνοθεσία του συγχωρεμένου Χρήστου Ευθυμίου. Η πρεμιέρα μας ήταν η απόλυτη καταστροφή οπότε και αναγκαστήκαμε να την κατεβάσουμε, για να κάνουμε λίγες ακόμα πρόβες. Εκεί ένιωσα για πρώτη φορά το συναίσθημα πως τίποτα δεν μπορούσε να σωθεί: Δεν έκλεινε η αυλαία, οι τεχνικοί είχαν πανικοβληθεί, ο Χρήστος είχε ξεχάσει τα λόγια του, εγώ αυτοσχεδίαζα χορεύοντας σε μια προσπάθεια να κερδίσουμε χρόνο μήπως και διορθωθεί κάτι. Τότε γνώρισα και τον Λάκη Λαζόπουλο, ο οποίος γέλασε τόσο πολύ με τις αλχημείες μου κι έτσι με πήρε στην ταινία του.

Αποτιμώντας τη σχέση σου με το θέατρο σου έχει δώσει χαρά;

Ναι, ωστόσο δεν ανήκω στους ανθρώπους που ισχυρίζονται πως δεν μπορούν να αναπνεύσουν μακριά του. Το διάστημα που βρεθήκαμε αποκλεισμένοι λόγω covid δεν μου έλειψε να είμαι στη σκηνή. Δεν έπαθα κανένα σύνδρομο στέρησης. Απεναντίας, είδα πως μια χαρά είναι και η ζωή χωρίς το θέατρο. Σκέφτομαι πως δεν θέλω να παίζω στο θέατρο μέχρι να πεθάνω. Ίσως φταίει που έχει αρχίσει και με γαργαλάει τόσο έντονα η σκηνοθεσία. Δεν θέλω να είμαι διαρκώς επί σκηνής, θέλω σιγά – σιγά να απομακρυνθώ και να φύγω προς τα πίσω.

Βαρέθηκες;

Όχι, απλώς το θέατρο μου προκαλεί ταραχή. Θα σου πω το εξής. Ενώ δεν είμαι ιδιαίτερα θρήσκα, κάνω το Σταυρό μου σε δύο περιπτώσεις: Πριν ξεκινήσει η παράσταση και πριν απογειωθεί το αεροπλάνο. Δεν παύει να μου προκαλεί σοκ πως ξαφνικά βγαίνεις από το σκοτάδι στο φως.

Γι’ αυτό και αποφάσισα να σκηνοθετήσω, είχα ανάγκη να κινδυνεύσω λίγο. Αισθανόμουν ότι είχα βαλτώσει μέσα στη δουλειά

Ώστε κλείνεις το μάτι στη σκηνοθεσία;

Ναι, γιατί όχι; Μπορεί να με απορροφήσει και το real estate ή η παραγωγή ταινιών. Δεν ξέρω τι θα με κερδίσει. Βρίσκομαι σε ένα σημείο ζωής που έχω όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά.

Τι το έχει πυροδοτήσει αυτό;

Η συνειδητοποίηση ότι θέλω να κάνω μόνο πράγματα μέσα από τα οποία αντλώ χαρά. Αν κάνω κάτι που δεν πληροί αυτή την προϋπόθεση -ακόμα κι αν έχει αποδοχή- νιώθω την ανάγκη να φύγω και να πάω αλλού.

Έχεις απομυθοποιήσει την επιτυχία και την αποδοχή;

Έχω βιώσει την επιτυχία και την αποδοχή στα ελληνικά μέτρα – γιατί δεν είμαι ηθοποιός παγκοσμίου εμβέλειας. Ωραίο ήταν, αλλά δεν θέλω να καθοδηγεί τα επόμενα μου βήματα. Επίσης, να ξεκαθαρίσω πως δεν ετοιμάζομαι να εγκαταλείψω το θέατρο, αλλά μοιράζομαι τις σκέψεις που συχνά μου περνούν από το μυαλό. Μετά από όλη αυτή την περίοδο της κρίσης, του covid και τώρα του πολέμου συνειδητοποιώ πως τίποτα δεν μας χαρίζεται, τίποτα δεν είναι δεδομένο και σταθερό.

Δεν αξιώνω να καταλαβαίνουν οι πάντες ποια είμαι και τι εννοώ. Αλλά από τους ανθρώπους που με γνωρίζουν απαιτώ την κατανόηση, τη θεωρώ αυτονόητη

Αυτή η στάση μήπως εκπορεύεται και από το γεγονός πως πληγώθηκες με τη στάση ανθρώπων του χώρου; Αναφέρομαι στις επιθέσεις που δέχθηκες επειδή διατύπωσες μια θέση.

Πληγώθηκα ναι, από συγκεκριμένα άτομα. Δεν αξιώνω να καταλαβαίνουν οι πάντες ποια είμαι και τι εννοώ. Αλλά από τους ανθρώπους που με γνωρίζουν απαιτώ την κατανόηση, τη θεωρώ αυτονόητη. Σε αντίθετη περίπτωση, αναγκάζομαι να πάω παρακάτω και να προσθέσω άλλο ένα τουβλάκι στον τοίχο της ωριμότητας.

Σε τρόμαξε αυτή η μαζική διατύπωση κακεντρέχειας;

Πάντα με τρομάζουν τέτοιου είδους συναισθήματα. Εξακολουθούν και με εκπλήσσουν. Παρότι ξέρω πως τα τελευταία χρόνια, τα social media δίνουν φωνή στους πάντες για να την εκφράσουν. Με σοκάρει που σπάει αυτός ο τοίχος και δημόσια λέγονται πράγματα που παλαιότερα λέγονταν ιδιωτικά ή σε μικρό ακροατήριο. Κάπως έτσι δημιουργείται ο όχλος.

Είχες το προνόμιο να γνωρίζεις τι σημαίνει θέατρο από τα μέσα. ΄Ηταν πάντα έτσι ο χώρος;

Γαλουχήθηκα μέσα στο θέατρο και ήμουν απολύτως προετοιμασμένη για το τι θα συναντούσα. Ήξερα τις δυσκολίες της δουλειάς και μεγάλωνα σε ένα σπίτι που οικονομικά υπέφερε εξαιτίας τους. Επίσης, έβλεπα τους γονείς μου διαρκώς να αντιμετωπίζουν υπαρξιακά ζητήματα του τύπου «αξίζω – δεν αξίζω», «έχω αποτυχία – έχω επιτυχία» το οποίο είναι τρομακτικά ψυχοφθόρο.

Από εκεί και πέρα, δεν αισθάνομαι πως στο θέατρο κυριαρχούσε το ήθος ή η ευγένεια. Θα φρίξεις αν ακούσεις τις παλιές ιστορίες. Πιστεύω ότι αν υπήρχε metoo στα ‘60s ή στα ’70s πολλοί από τους πλέον προβεβλημένους ηθοποιούς θα είχαν μπει στο περιθώριο. Δυστυχώς, αυτές οι συμπεριφορές ήταν ενταγμένες σε ένα ανεκτικό κοινωνικό κλίμα απέναντι σε τέτοια πράγματα. Η σεξουαλική παρενόχληση δεν υπήρχε στο κοινωνικό λεξιλόγιο. Δεν ήταν καταγεγραμμένες όλες οι αποχρώσεις της βίας. Ευτυχώς, σήμερα είναι.

Δεν αισθάνομαι πως στο θέατρο κυριαρχούσε ποτέ το ήθος ή η ευγένεια. Θα φρίξεις αν ακούσεις τις παλιές ιστορίες. Πιστεύω ότι αν υπήρχε metoo στα ‘60s ή στα ’70s πολλοί από τους πλέον προβεβλημένους ηθοποιούς θα είχαν μπει στο περιθώριο

Θα έλεγες πως έχεις δουλέψει σε ένα προστατευμένο περιβάλλον;

Πιθανόν, να ήμουν προστατευμένη λόγω των γονιών μου – αν και πιστεύω ότι οι άνθρωποι που είναι κακοποιητικοί δεν σκοντάφτουν σε τέτοια εμπόδια. Περισσότερο με προστάτευσε το γεγονός ότι επιδίωκα να δουλεύω με φίλους μου και άρα να συμμετέχω σε ασφαλή περιβάλλοντα. Το κριτήριο μου δεν ήταν οι καθαυτές προτάσεις αλλά οι συνεργάτες σε μια δουλειά. Έχω ανάγκη να μου γίνεται καθαρό πως γύρω μου με πιστεύουν.

Μου είναι αδιανόητο ότι υπάρχουν ή υπήρξαν ηθοποιοί που ‘καβαλούσαν’ συναδέλφους τους στην ατάκα ή τους έκλεβαν την υπόκλιση. Και αυτοί δεν είναι άνθρωποι που συγκαταλέγονται στα ακραία περιστατικά που βγήκαν στην επιφάνεια, αλλά στην κατηγορία του «παλιοχαρακτήρα» και του «κομπλεξικού». Ούτε οι συμπεριφορές τους είναι ποινικά κολάσιμες – ωστόσο χτίζουν μια μορφή κακοποίησης.

Συνοψίζοντας, έχει πει όχι σε «πρωτοκλασάτες» συνεργασίες για να μην εμπλακείς σε τέτοιες καταστάσεις;

Ναι. Δεν θα μπορούσα με τίποτα αποδώσω κάτω από μια σκηνοθετική γραμμή του «βίου, αβίωτου». Κι ούτε μπορώ να φανταστώ πως κανείς αποδίδει. Όταν βρέθηκα στη θέση του σκηνοθέτη προσπάθησα πολύ να εμπνεύσω αυτοπεποίθηση, θέληση και ομαδικό πνεύμα. Για να βγεις εκεί πάνω, στη σκηνή, χρειάζεσαι δύναμη – όχι απειλή.

Τι σου δίδαξε η σκηνοθεσία;

Όσα δεν πρέπει να κάνω όταν με σκηνοθετούν: Να είμαι πιο υπομονετική ως ηθοποιός, να μην κάνω κριτική στον σκηνοθέτη, να μην κλείνομαι στο ρόλο μου αλλά να βλέπω όλη την παράσταση. Βέβαια, από νωρίς λειτουργούσα με το βλέμμα στο σύνολο.

Σε επίπεδο αυτογνωσίας και δυνατοτήτων αποκαλύφθηκε κάτι;

Με εκτίμησα λίγο περισσότερο. Είπα στον εαυτό μου «να, έκανες κάτι με αρχή, μέση και τέλος. Και βγάζει νόημα. Άρα μπορείς να κάνεις κι άλλα».

Δεν θα μπορούσα με τίποτα αποδώσω κάτω από μια σκηνοθετική γραμμή του «βίου, αβίωτου». Κι ούτε μπορώ να φανταστώ πως κανείς αποδίδει

Πιστεύεις ότι είσαι αρκετά καλή με ό,τι κι αν καταπιαστείς;

Πιστεύω πως είμαι καλή, όταν ασχολούμαι πραγματικά με κάτι. Απλώς, αρκετές φορές, λείπει το «πραγματικά» από την πρόταση. Δεν μπορώ να πω ότι είμαι εργασιομανής.

Τι σε ικανοποιεί στο υπόλοιπο φάσμα της ζωής σου;

Οι φίλοι μου. Κοντά τους ησυχάζω.

Οι φίλοι σου είναι τα αδέρφια που δεν είχες;

Μάλλον. Πάντα ήθελα αδέρφια.

Φοβάμαι μήπως αρχίσουν και μου φαίνονται όλα μάταια. Γιατί στο σημείο που είναι τα πράγματα τώρα, αισθάνομαι πως κινδυνεύω από ολοκληρωτική κατάθλιψη

Έχεις μια ανάγκης διαφυγής από την πραγματικότητα;

Ναι, γι’ αυτό έχω και το σπίτι στην Αίγινα. Είναι το αποκούμπι των γεραμάτων και της φυγής γενικότερα. Μου αρέσει αυτή η προοπτική.

Χρειάζεται απομόνωση από τα πράγματα;

Μου αρέσει πολύ να μένω μόνη. Το ότι αγαπώ τους φίλους μου, δεν σημαίνει ότι θέλω να υπάρχουν συνεχώς γύρω μου. Λατρεύω τη μοναξιά που έχει το διάβασμα, η συγγραφή ή η μοναξιά σκέτη. Δεν περνάω άσχημα με τον εαυτό μου.

Από τι θα ήθελες να σωθείς ή να σώσεις αυτόν τον καιρό;

Από ένα κάρο πράγματα. Θα ήθελα να σωθώ από τον πόλεμο, τις αρρώστιες, την κλιματική αλλαγή. Όμως επειδή δεν θέλω να σωθώ μόνη μου – από όλα αυτά πρέπει να σωθούμε όλοι μαζί – σκέφτομαι πως θέλω να μην χάσω το ενδιαφέρον μου για τα πράγματα, φοβάμαι μήπως αρχίσουν και μου φαίνονται όλα μάταια. Γιατί στο σημείο που είναι τα πράγματα τώρα, αισθάνομαι πως κινδυνεύω από ολοκληρωτική κατάθλιψη.

Μπαίνεις στη διαδικασία να διαχειριστείς την άγρια πλευρά των πραγμάτων; Ή την απωθείς;

Ενημερώνομαι καθημερινά, δεν κόβω διαύλους επικοινωνίας. Δεν μπορώ μην ξέρω τι συμβαίνει γύρω μου, απλώς και πάλι ενεργοποιώ αυτόν τον μηχανισμό της αποδόμησης, που τελικά μπορεί να είναι μηχανισμός επιβίωσης.

Για όλα τα εγκλήματα των Αμερικανών παίρνουμε θέση από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Και καλά κάνουμε. Τώρα γιατί δεν μπορούμε να πούμε ευθαρσώς πως ο Πούτιν είναι εγκληματίας;

Φαντάζεσαι, τώρα με αφορμή τον πόλεμο, να κάνεις την ίδια δουλειά σε ένα απολυταρχικό περιβάλλον; Κάνεις προβολές τέτοιου τύπου;

Τα απολυταρχικά καθεστώτα μου είναι, εξ ορισμού, απωθητικά. Συχνά, σε αυτά τα περιβάλλοντα, κάποιοι καλλιτέχνες φτιάχνουν αριστουργήματα, γιατί η υψηλή τέχνη κατά τη γνώμη μου μιλά μέσα από τον υπαινιγμό και την παραβολή και βρίσκει τους τρόπους να ξεφεύγει από την λογοκρισία. Όμως, η ασφυξία δεν αντέχεται και η ελευθερία πάντα είναι το υγιέστερο περιβάλλον για κάθε καλλιτέχνη και κάθε άνθρωπο.

Πιστεύεις πως οι καλλιτέχνες πρέπει να παίρνουν ανοιχτά πολιτική θέση; Πρόσφατα διάβασα ένα άρθρο-επίθεση στους σιωπηλούς καλλιτέχνες σχετικά με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Δεν είμαι εγώ που θα πει ποιος πρέπει να παίρνει δημόσια θέση και ποιος όχι. Εξάλλου, ούτε εγώ έχω πάρει δημόσια θέση για όσα γίνονται στον κόσμο. Παρόλα αυτά, η κριτική τώρα γίνεται γι’ αυτούς που σχεδόν κάθε μέρα αναρτούν απόψεις, έχουν γνώμη για τα πάντα, και τώρα ξαφνικά για ένα γεγονός με τεράστια σημασία – το οποίο μας επηρεάζει όλους – δεν βρήκαν ούτε μια λεξούλα. Υπάρχει η θεωρία πως δεν μπαίνουμε στο παιχνίδι των ιμπεριαλιστών, παίρνοντας θέση γιατί είναι όλοι ίδιοι. Δεν το καταλαβαίνω. Όταν οι Αμερικανοί βομβάρδιζαν την Γιουγκοσλαβία κλείσαμε τα θέατρα και βγήκαμε στο δρόμο με κεριά.

Για όλα τα εγκλήματα των Αμερικανών παίρνουμε θέση από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Και καλά κάνουμε. Τώρα γιατί δεν μπορούμε να πούμε ευθαρσώς πως ο Πούτιν είναι εγκληματίας; Αυτός ξεκίνησε μια αιματοχυσία. Ξεκίνησε πόλεμο. Εισβάλλει στρατιωτικά σε γειτονική του χώρα. Και το έχει ξανακάνει. Κάνει κάτι που έπραξε και ο Χίτλερ. Όταν λέμε λοιπόν, υπό αυτές τις συνθήκες πως όλες οι μεγάλες δυνάμεις είναι ίδιες, είναι σαν στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο να έλεγαν «τι Χίτλερ, τι Τσώρτσιλ. Όλοι θέλουν να πίνουν το αίμα του κοσμάκη». Ελπίζω να καταλαβαίνουμε που οδηγεί μια τέτοια άποψη.

Σε ένα περιβάλλον εχθρικό για την γυναίκα, αισθάνεσαι ευάλωτη;

Δεν νιώθω ότι απειλούμαι άμεσα και προσωπικά, αλλά από τη στιγμή που οι γυναικοκτονίες και οι κακοποιήσεις συμβαίνουν με ρυθμό επιδημίας σε κάνει να αναρωτιέσαι για τις ψευδαισθήσεις σου. Νόμιζες ότι τα δικαιώματα των γυναικών -τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο – ήταν εν πολλοίς κατακτημένα και ότι η βία δεν ήταν τόσο διάχυτη. Παραλύω με όλα αυτά.

Είναι τόσο έντονα τα εξωτερικά ερεθίσματα;

Είναι. Από την άλλη έχει ευθύνη και η ηλικία απ’ όπου αντιμετωπίζω τον κόσμο. Εκεί υπάρχει ένα φλερτ με την παραίτηση. Γιατί δεν έχω μπροστά μου χρόνια, μικραίνει η διαδρομή οπότε λιγοστεύει το κουράγιο να αλλάξω αυτά που ήθελα ν’ αλλάξω. Παράλληλα, το ζήτημα της ηλικίας βάζει μέσα τις ρυτίδες, την ανημπόρια, την ασθένεια, την απώλεια· όμως πιο έντονη είναι η αίσθηση ότι μικραίνει το περιθώριο. Βρίσκεσαι στο χείλος όπου ή πρέπει να τα κάνεις όλα σωστά ή να τα παρατήσεις. Προφανώς και υπάρχει η μέση οδός κι αυτό είναι που γυρεύω: Ούτε να πάθω αμόκ και να κάνω κλακέτες στα 80 μου, αλλά ούτε και να χαθώ στην απραξία.

Μικραίνει η διαδρομή, οπότε λιγοστεύει το κουράγιο να αλλάξω αυτά που ήθελα ν’ αλλάξω.  Βρίσκεσαι στο χείλος όπου ή πρέπει να τα κάνεις όλα σωστά ή να τα παρατήσεις

Στενοχωριέσαι για πράγματα που δεν έχεις κάνει;

Τα περισσότερα που δεν έχω κάνει δεν είναι στη σφαίρα του ανέφικτου για να γίνουν από τώρα και στο εξής. Αν στενοχωριέμαι για κάτι είναι που δεν πήρα άλλες αποφάσεις στη ζωή μου, νωρίτερα. Θα ήθελα, ας πούμε, να είμαι τολμηρή και να έχω φύγει σε νεαρή ηλικία για σπουδές στο εξωτερικό. Αλλά δεν σκάω κιόλας.