Peter Greenaway: O εκκεντρικός σκηνοθέτης με το σπουδαίο κινηματογραφικό έργο

Ο Peter Greenaway γεννήθηκε  στις 5 Απριλίου του 1942 στην Oυαλία. Σπούδασε στο Λονδίνο και ασχολήθηκε ενεργά με τις τέχνες του κινηματογράφου και της ζωγραφικής.

Σίγουρα θα μείνει στην ιστορία ως ένας πρωτοποριακός σκηνοθέτης που προσπάθησε να ξεπεράσει τα όρια του κινηματογράφου, φέρνοντας κάτι το εντυπωσιακό σε κάθε έργο του, παίζοντας διαρκώς με  τις παραδοσιακές αφηγηματικές δομές του κινηματογράφου.

Οι ταινίες του διακρίνονται για την ξεχωριστή επιρροή της αναγεννησιακής και μπαρόκ ζωγραφικής, με έντονο το καδράρισμα και με βασικές του θεματικές τον έρωτα, την βία, την σεξουαλικότητα και την εξουσία των ανθρώπων. Έχει δημιουργήσει πληθώρα ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, αλλά και πίνακες ζωγραφικής, μυθιστορήματα και άλλα βιβλία, ενώ έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις και έχει επιμεληθεί εκθέσεις σε μουσεία σε όλο τον κόσμο.

Ένας πραγματικά πολυπράγμων καλλιτέχνης, ο Peter Greenaway γιορτάζει σήμερα τα 80ά του γενέθλια κι εμείς βρήκαμε την ευκαιρία, να θυμηθούμε 4 από τις αγαπημένες μας ταινίες του.

Η  ταινία με τον τόσο περιγραφικό τίτλο και τα εμβληματικά κουστούμια του Jean Paul Gaultier είναι με κάθε βεβαιότητα μια από τις πιο αγαπητές ταινίες του Greenaway. Λαμβάνοντας χώρα  σε ένα υψηλής ποιότητας γαλλικό εστιατόριο, το Le Hollandais, στο κεντρικό τραπέζι του εστιατορίου, βρίσκεται κάθε απόγευμα ο Βρετανός γκάνγκστερ  και ιδιοκτήτης του, Άλμπερτ Σπίκα (Michael Gambon). Μαζί του είναι επίσης καθισμένοι η γυναίκα του, Τζορτζίνα (Helen Mirren) και άλλα μέλη της συμμορίας του. Ο Άλμπερτ Σπίκα, είναι ένας  σκληρός και χυδαίος χαρακτήρας , που πολύ συχνά ταπεινώνει τη σύζυγό του και υποβάλλει τους  θαμώνες και το προσωπικό του Le Hollandais σε βίαιες δοκιμασίες. Η Τζορτζίνα γνωρίζει έναν ευγενικό βιβλιοπώλη – θαμώνα, τον Μάικλ (Alan Howard), οποίος δειπνεί κάθε βράδυ μόνος του διαβάζοντας. Πολύ γρήγορα ξεκινάει μια θυελλώδης ερωτική σχέση μεταξύ τους που θα κάνει τον σύζυγό της όλο και πιο καχύποπτο και βίαιο.

Το προβοκατόρικο και γεμάτο με σαιξπηρικές επιρροές φιλμ του Greenaway, είναι ένα βαθιά πολιτικό έργο. Βλέποντας το κανείς μπορεί μέσα από την καλλιτεχνική μαεστρία του Greenaway, να συναισθανθεί πρώτα τα πάθη των ηρώων, ενώ σε ένα δεύτερο επίπεδο να αντιληφθεί πως ταυτόχρονα αποτελεί μια πολιτική κριτική στις αντιξοότητες και προβληματικές του συγχρόνου κόσμου. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι μια εύπεπτη και εύκολή ταινία. Είναι ένα φίλμ γεμάτο οργή και ανυποταξία από την αρχή μέχρι και το τέλος του.

To φίλμ του 1988, είναι ένα ιδιαίτερο έργο τόσο πάνω στην κινηματογραφική φόρμα όσο και στην βάση της ιδίας της ιστορίας. Η υπόθεση της ταινίας περιστρέφεται γύρω από τρεις παντρεμένες γυναίκες . Μια γιαγιά (Joan Plowright), την κόρη της( Juliet Stevenson) και την ανιψιά της (Joely Richardson). Κάθε μια από τις γυναίκες της οικογένειας  μοιράζεται το κοινό όνομα Cissie Colpitts. Εκτός από το όνομα οι τρείς γυναίκες μοιράζονται και δυσκολίες στον γάμο τους που τις οδηγούν σε μια κοινή εγκληματική δράση: να δολοφονήσουν με τον ίδιο τρόπο τους συζύγους του, συγκεκριμένα πνίγοντας τους. Για κάθε από τα παραπάνω περιστατικά, ο ανακριτικός ιατροδικαστής που αναλαμβάνει τις υποθέσεις  πείθεται να καλύψει τις δολοφονίες ως ατυχήματα, με το πρόσχημα ότι κάθε Cissie Colpitts υπόσχεται να κοιμηθεί μαζί του – μια υπόσχεση που τελικά δεν πραγματοποιείται ποτέ.

Το φίλμ είναι γεμάτο κλασικά γνωρίσματα του Greenaway, γνωρίσματα που οποιοσδήποτε φαν του μπορεί να αναγνωρίσει. Από την μαύρη κωμωδία με έντονά στοιχεία σουρεαλισμού μέχρι και τη μουσική επένδυση της ταινίας από τον χρόνιο συνεργάτη του σκηνοθέτη, τον συνθέτη Michael Nyman. Ο Greenaway αξιοποιεί έξυπνά τους αριθμούς, αλλά και τους διάφορους κανόνες των παιχνιδιών με σκοπό να εμπλουτίσει την δομή-που μοιάζει σαν ένα ενήλικο παραμύθι- αλλά και την πλοκή της ταινίας του.

Aυτή η ταινία αποτελεί σε κάθε περίπτωση μια από τις πιο ιδιαίτερες και περίεργες θα έλεγε κανείς ταινίες του Greenaway. H ταινία ξεκινά με ένα φρικτό αυτοκινητιστικό ατύχημα μπροστά στον ζωολογικό κήπο του Ρότερνταμ. Εκεί δύο γυναίκες πεθαίνουν και μια τρίτη, η Alba (Andrea Ferréol), χάνει το πόδι της. Οι δύο χήροι, οι δίδυμοι ζωολόγοι Oliver και Oswald προσηλώνονται στο σώμα των συζύγων τους, γίνονται εμμονικοί και ασχολούνται σχολαστικά με ζητήματα που αφορούν την εξέλιξη και την αποσύνθεση, ενώ φτάνουν και στο σημείο να δημιουργήσουν ταινίες με πλάσματα σε αποσύνθεση. Η ταινία εξελίσσεται ακόμα πιο περίεργα όταν ένας χειρουργός αποφασίζει να χρησιμοποιήσει την Alba ως πείραμα του.

Όπως και οι περισσότερές ταινίες του Greenaway έτσι και το “Α Zed & Two Noughts”, δεν ξεφεύγει από την εκκεντρικότητα, τόσο στην δομή της ιστορίας όσο και στις εικόνες τις. Η ταινία είναι γεμάτη συλλογισμούς για τη ζωή, τον έρωτα, το σεξ, ενώ παράλληλα έχει έναν έντονο πολιτικό χαρακτήρα μιας και φέρνει στο προσκήνιο  την σχέση του ανθρώπου με την επιστήμη, αλλά και την εξουσιαστικότητα του ίδιου του ανθρώπου πάνω στα άλλα έμβιά όντα.

Το μεσαιωνικό δράμα του Greenaway ήταν ίσως ένα από τα πιο παρεξηγημένα έργα του μιας και αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες στο κινηματογραφικό του ταξίδι λόγω του αμφιλεγόμενου περιεχομένου του. Το φίλμ τοποθετείται χρονολογικά τον δέκατο έβδομό αιώνα στην Γαλλία και πιο συγκεκριμένα στην αυλή του Cosimo Medici. Ένα μωρό γεννιέται  στην πόλη Mâcon,  ένα μέρος του οποίου οι κάτοικοι ήταν άγονοι για μια γενιά. Το μωρό, λοιπόν,  που γεννιέται ως εκ θαύματος από μια ηλικιωμένη και άγονη γυναίκα, καταλήγει στα χέρια της φιλόδοξης κόρης (Τζούλια Όρμοντ) της. Αυτή ξεκινάει αμέσως μια σταυροφορία, υποσχόμενη υπερφυσικά οφέλη στον πληθυσμό με αντάλλαγμα πολύτιμα αγαθά. Αυτή η κίνηση δεν βρίσκει σύμφωνη την Εκκλησία ,που αποτελεί και την κεντρική δύναμη της κοινωνίας , με τον αλαζονικό σκεπτικιστή γιο του τοπικού Επισκόπου (Ralph Fiennes) να προσπαθεί να την εμποδίσει.

Και αυτή η ταινία του Greenaway δεν έχει μια βατή αφήγηση ενώ είναι γεμάτη με εικόνες παραστατικού σεξ και ωμής – ακλόνητης βίας. Ο Greenawy χειρίζεται  σαν μαριονετίστας τις αντίρροπες δυνάμεις/σχήματα του έργου του, όπως την πατριαρχία και την γυναικεία δύναμη, την πίστη και την συνενοχή,την πραγματικότητα και την μυθοπλασία παρέχοντας μας την συνειδητοποίηση ότι όλα πράγματι κρέμονται από μια κλωστή.