Αντρέι Ταρκόφσκι-Ίνγκμαρ Μπέργκμαν: Δύο “γίγαντες” του κινηματογράφου με κοινό όραμα

Γεννήθηκε στις 4 Απριλίου 1932 στο ρωσικό χωριό Ζαβράγιε και ήταν γιος του Ουκρανού ποιητή Αρσένι Ταρκόφσκι. Έχοντας αποδεχτεί από νωρίς το ανήσυχο καλλιτεχνικό του πνεύμα, σπούδασε μουσική και γλυπτική, καθώς ασχολήθηκε και με την γλώσσα των αραβικών και τη γεωλογία. Το 1956, αποφάσισε να στραφεί προς τον κινηματογράφο και ξεκίνησε να φοιτά στην κινηματογραφική σχολή της Μόσχας VGIK. Δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, κέρδισε το βραβείο Χρυσός Λέοντας στο Φεστιβάλ της Βενετίας για την ταινία «Τα Παιδικά Χρόνια του Ιβάν», λαμβάνοντας έτσι διεθνή αναγνώριση.

Οι πιο γνωστές ταινίες του μεγάλου “ποιητή” του κινηματογράφου είναι οι εξής :«Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν», «Αντρέι Ρουμπλιόφ», «Σολάρις», «Καθρέφτης», «Στάλκερ», «Νοσταλγία» και «Θυσία», με την τελευταία, η οποία γυρίστηκε το 1983, να αποσπά τρία βραβεία στις Κάννες. Το 1986, πεθαίνει στο Παρίσι από καρκίνο του πνεύμονα.

Η κινηματογραφική αισθητική του Αντρέι Ταρκόφσκι, χαρακτηρίζεται από τον αργό ρυθμό και τα μακρινά, αμοντάριστα πλάνα που χρησιμοποιούσε στις ταινίες του, με σκοπό να δώσει στο θεατή την αίσθηση του πραγματικού χρόνου. Την τεχνική αυτή την είχε ονομάσει ο ίδιος «γλυπτική του χρόνου». Τέλος, οι ταινίες του περιείχαν έντονα το μεταφυσικό και θρησκευτικό στοιχείο, καθώς επίσης απέφευγε να χρησιμοποιεί αλληγορίες και συμβολισμούς, προτιμώντας να μιλά μέσα από τις εικόνες.

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι αποτέλεσε έναν από τους πιο σπουδαίους σκηνοθέτες που καθόρισαν την εξέλιξη του σοβιετικού και παγκόσμιου κινηματογράφου, καθώς κέρδισε την εκτίμηση πολλών άλλων εξίσου σημαντικών σκηνοθετών.

Ο σκηνοθέτης που αγάπησε και εκτίμησε περισσότερο το έργο του Ρώσου σκηνοθέτη, ήταν ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Πιο χαρακτηριστικά, σε μια συνέντευξη, ο Σουηδός σκηνοθέτης είχε αναφέρει: «Ο Αντρέι Ταρκόφσκι είναι για μένα ο σπουδαιότερος σκηνοθέτης όλων των εποχών, είναι ο άνθρωπος που εφηύρε μια νέα γλώσσα, πιστή στη φύση του κινηματογράφου ως ο καθρέπτης της ζωής και της ζωής ως όνειρο.».

Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Στην πρώτη του αυτοβιογραφία με τίτλο «Laterna Magica» (1987), ο Μπέργκμαν γράφει για τον Ταρκόφσκι: «Να γιατί ο Ταρκόφσκι είναι ο καλύτερος όλων. Κινείται με εξαιρετική φυσικότητα στον κόσμο των ονείρων. Δεν εξηγεί. Αλλά και τι χρειάζεται να εξηγήσει τελικά; Είναι ένας παρατηρητής, ικανός να σκηνοθετήσει το όραμα του με τα πιο δύσχρηστα, αλλά κατά κάποιο τρόπο προσοδοφόρα μέσα».

Αντίστοιχα ο Ταρκόφσκι σε μια συνέντευξη του είχε μιλήσει για τον Μπέργκμαν σχολιάζοντας: «Ο Μπέργκμαν είναι πολύ πιο σημαντικός από ό,τι πιστεύουμε ότι είναι. Έχω διαβάσει αρκετά βιβλία που τον αφορούν και οι συγγραφείς των βιβλίων αυτών, δεν αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα του συγκεκριμένου καλλιτέχνη[…] Δεν συνειδητοποιούν ότι για εκείνον ο κινηματογράφος είναι ένας τρόπος έκφρασης των πνευματικών του αντιλήψεων για τον κόσμο και όχι ένας τρόπος για να εξασκήσει τη δουλειά του σκηνοθέτη».

Οι δύο σκηνοθέτες δεν συναντήθηκαν ποτέ. Ωστόσο, ο Μπέργκμαν, όπως ομολόγησε, είχε την ευκαιρία να τον δει, όταν ο Ταρκόφσκι είχε επισκεφθεί το Γκότλαντ, μια πόλη στην οποία γύριζε τις περισσότερες ταινίες του και απείχε είκοσι λεπτά από τον τόπο διαμονής του Μπέργκμαν. Ο κύριος λόγος που δεν έσπευσε να τον συναντήσει, υπήρξε το γεγονός ότι μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες και ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί συζήτηση ήταν μόνο με παρουσία διερμηνέα, γεγονός που ήθελε να αποφύγει ο Σουηδός σκηνοθέτης.

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι και ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, δύο σκηνοθέτες από διαφορετικές χώρες, έχοντας διαφορετικές καταβολές και θρησκευτικές παραδόσεις, θαύμαζαν και εκτιμούσαν ο ένας τον άλλον βαθύτατα, καθώς μοιράστηκαν το ίδιο κινηματογραφικό όραμα. Μέσα από τις ταινίες τους απεικονίζεται η αντίληψη τους για τις αέναες ηθικές αξίες , την χαμένη ευτυχία, την ανθρώπινη ύπαρξη και την παρουσία του Θεού.

Στο παρακάτω πολύ ενδιαφέρον βίντεο διαγράφονται χαρακτηριστικά οι οπτικές ομοιότητες στα πλάνα των ταινιών των δύο σκηνοθετών και η επιρροή που άσκησε ο ένας στον άλλον: