Από το 2012 και μετά από εισήγηση του Διεθνούς Οργανισμού Τέχνης, κάθε χρόνο στις 15 Απριλίου γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης, μία ημέρα-φόρο τιμής στην καλλιτεχνική έκφραση κάθε είδους. Η ημέρα αυτή φυσικά δεν επιλέχθηκε καθόλου τυχαία. Η 15η Απριλίου είναι και η ημέρα γέννησης του σπουδαίου αναγεννησιακού καλλιτέχνη, Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος γεννήθηκε στην Ιταλία ακριβώς πριν από 570 χρόνια.
Αν αναλογιστεί κανείς το τεράστιο έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι θα καταλάβει εύκολα ότι κανείς άλλος καλλιτέχνης δεν θα ήταν καταλληλότερος για αυτή την τιμή. Ο ντα Βίντσι θεωρείτο μία από τις μεγαλύτερες ιδιοφυίες -ήδη από την εποχή του. Γεννημένος το 1452 ήταν ήδη καταξιωμένος, πολύ πριν κάνουν την εμφάνισή τους ο Μιχαήλ Άγγελος και ο Ραφαήλ -άλλες δύο τεράστιες μορφές της Αναγέννησης, στο πλάι του ντα Βίντσι.
Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, όμως, δεν ήταν σαν τους άλλους καλλιτέχνες. Ζωγράφος, εφευρέτης, επιστήμονας απέδειξε ότι η Τέχνη μπορεί να επηρεάσει όλους τους τομείς, επιστημονικούς και μη. Και το πιο σημαντικό: Μέχρι σήμερα παραμένει ο σημαντικότερος καλλιτέχνης όλων των εποχών.
Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει μείνει στην ιστορία τόσο για τις εφευρέσεις του όσο και για τα έργα τέχνης του, τις μελέτες του στην αρχιτεκτονική, αλλά και τα σχέδια του πάνω στην ανατομία. Σύμφωνα με ντοκουμέντα που έχουν επιβιώσει, ο Αναγεννησιακός καλλιτέχνης ασχολήθηκε με μία σειρά από επιστήμες. Κατείχε μία φαντασία πολύ μπροστά από την εποχή του, μία συγκλονιστική κατανόηση των κανόνων της φυσικής, της επιστήμης και της μηχανικής, αλλά και σπουδαίο καλλιτεχνικό ταλέντο. Μάλιστα, πολλά από τα έργα του θεωρούνται σήμερα μερικά από τα πιο σημαντικά έργα τέχνης στην ιστορία.
Ας ρίξουμε λοιπόν μία ματιά σε πέντε από τα πιο εμβληματικά έργα του Λεονάρντο ντα Βίντσι.
Δεν υπάρχει άνθρωπος στον κόσμο που να μην έχει δει έστω και μία φορά το αριστούργημα του ντα Βίντσι, “Μόνα Λίζα”. Παράλληλα, κάθε μέρα χιλιάδες τουρίστες επισκέπτονται το Λούβρο για να δουν από κοντά το σπουδαίο αυτό έργο -όταν τουλάχιστον είναι ανοιχτά τα μουσεία.
Αυτό που μας γοητεύει είναι φυσικά το διάσημο “χαμόγελο της Τζοκόντα”, το αινιγματικό δηλαδή μειδίαμα της Μόνα Λίζα, που δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι είναι χαμόγελο. Η φαινομενικά συνηθισμένη γυναίκα που απεικονίζεται, είναι τόσο απλά και σοβαρά ντυμένη που θα περίμενε κανείς ότι δεν θα έπρεπε να μάς τραβά καν την προσοχή. Ο ντα Βίντσι όμως με την μαεστρία του κατάφερε και δημιούργησε ένα διαχρονικό έργο που άφησε εποχή. Από την μία οι λεπτομέρειες αποδεικνύουν πόσο τελειομανής ήταν και από την άλλη το αινιγματικό της χαμόγελο προσδίδουν ακόμη περισσότερο ρεαλισμό -όπως ένας κανονικός άνθρωπος, έτσι και η Μόνα Λίζα έχει πολλές εκφράσεις ταυτόχρονα.
Ο Μυστικός Δείπνος (1495-1498)
Ένα από τα σημαντικότερα και πολυτιμότερα έργα στην ιστορία της τέχνης, αλλά και το πλέον αναγνωρίσιμο αναπαραχθέν έργο ζωγραφικής είναι ο “Μυστικός Δείπνος”. Ο Ντα Βίντσι δημιούργησε αυτό το έργο για τον Λουντοβίκο Σφόρτσα, δούκα στο Μιλάνο, για το δομινικανό μοναστήρι της Σάντα Μαρία ντέλε Γκράτσιε -όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Αποτελεί το μεγαλύτερο έργο του Λεονάρντο και τη μοναδική νωπογραφία του που έχει σωθεί. Στο έργο αυτό ο καλλιτέχνης απέδειξε και πάλι τη μεθοδικότητά του, αλλά και την αγάπη του για την λεπτομέρεια. Συγκεκριμένα, ακολούθησε την τεχνοτροπία του buonfresco, της πολύ γρήγορης κάλυψης των τοίχων πριν ξεραθεί ο σοβάς, ενώ έφτιαξε δικά του χρώματα -κάτι που όμως τελικά συνέβαλε στην γρήγορη φθορά του έργου.
Άνθρωπος του Βιτρούβιου
Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου είναι ίσως το πιο διάσημο σχέδιο του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Περιλάμβανε συνοδευτικές σημειώσεις του, ενώ φτιάχτηκε περίπου το 1490 σε ένα από τα ημερολόγιά του. Απεικονίζει μία γυμνή αντρική φιγούρα σε δύο αλληλοκαλυπτόμενες θέσεις με τα μέλη του ανεπτυγμένα και συγχρόνως εγγεγραμμένη σε ένα κύκλο και ένα τετράγωνο. Το σχέδιο και το κείμενο συχνά ονομάζονται Κανόνας των Αναλογιών. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του ντα Βίντσι στο συνοδευτικό κείμενο, οι οποίες είναι γραμμένες με καθρεπτιζόμενη γραφή, το σχέδιο έγινε ως μελέτη των αναλογιών του (ανδρικού) ανθρώπινου σώματος όπως περιγράφεται σε μια πραγματεία του Ρωμαίου αρχιτέκτονα Βιτρούβιου. Έργα σαν αυτό ξύπνησαν ξανά το ενδιαφέρον για τις μαθηματικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος τον 15ο αιώνα, ενώ μάλιστα λέγεται ότι αυτό το επίτευγμα συνέβαλε και στην ανάδυση της Ιταλικής Αναγέννησης.
Ο “Σωτήρας του Κόσμου” (γνωστό και με τον λατινικό του τίτλο “Salvator Mundi”) θεωρείται από τα πιο διάσημα και ακριβοπληρωμένα χριστιανικά έργα. Απεικονίζει τον Ιησού σε ένα αναχρονιστικό μπλε χιτώνα της Αναγέννησης, να κάνει το σύμβολο του σταυρού με το δεξί του χέρι, ενώ κρατά έναν διάφανο κρύσταλλο στο αριστερό του, συμβολίζοντας έτσι τον ρόλο του ως “Σωτήρα του Κόσμου”.
Για πολλά χρόνια θεωρείτο αντίγραφο του αυθεντικού πίνακα, ενώ οι ειδικοί δεν συμφωνούσαν ότι αποτελεί αυθεντικός ντα Βίντσι. Το 2011 όμως ανακαλύφθηκε ξανά και επαναφέρθηκε, ώστε να συμπεριληφθεί στην έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης στο Λονδίνο. Τότε ο μεγαλύτερος οίκος δημοπρασιών στον κόσμο, ο Christie’s, αποφάνθηκε ότι η πλειοψηφία των ειδικών θεωρούν το έργο αυθεντικό. Έτσι, στις 15 Νοεμβρίου το 2017 πωλήθηκε για 450 εκατομμύρια δολάρια στον Πρίγκιπα Badr bin Abdullah της Σαουδικής Αραβίας, σπάζοντας το ρεκόρ για το πιο ακριβό πίνακα που έχει πωληθεί σε δημόσια δημοπρασία. Από τότε βέβαια έχει εξελιχθεί ένα “θρίλερ” γύρω από τον πίνακα, αφού εδώ και 4 χρόνια βρίσκεται κρυμμένος και δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ τουλάχιστον στο κοινό.
Αυτή η αυτοπροσωπογραφία γνωστή και ως “Πορτραίτο Άντρα με κόκκινη κιμωλία” είναι η μοναδική αυτοπροσωπογραφία που άφησε πίσω του ο Λεονάρντο ντα Βίντσι. Δημιουργήθηκε το 1512, όταν ήταν 50 ετών και ζούσε στη Γαλλία. Παρ’ όλ’ αυτά, το σκίτσο απεικονίζει έναν πολύ μεγαλύτερο σε ηλικία άντρα με άσπρα μαλλιά, μούσι, πυκνά λευκά φρύδια και κουρασμένο πρόσωπο. Μάλιστα, γι’ αυτό τον λόγο πολλοί θεωρούν ότι στην εικόνα δεν απεικονίζεται ο ίδιος ο καλλιτέχνης, αλλά κάποιος άλλος άντρας. Το έργο παραμένει όμως εμβληματικό, ενώ πολλοί έχουν βασιστεί σε αυτό για έργα που απεικονίζουν τον καλλιτέχνη.
