Οι φόνοι της οδού Μόργκ: Το αριστούργημα του Πόε που άνοιξε τον δρόμο για την αστυνομική λογοτεχνία

Στις 20 Απριλίου του 1841 ο κόσμος της λογοτεχνίας υποδέχθηκε ένα πρωτοποριακό μυθιστόρημα. Εκείνη τη μέρα, στο Graham’s Magazine δημοσιεύτηκε το «Οι Φόνοι της οδού Μοργκ» του Έντγκαρ Άλαν Πόε. Ο «άρχοντας του μακάβριου» όπως ονομάστηκε αργότερα, είχε καταφέρει να εισάγει ένα νέο λογοτεχνικό είδος στις καρδιές των αναγνωστών, αυτό της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Λέγεται πως ο Έντγκαρ Άλαν Πόε κέρδισε μόλις 56 δολάρια για το μυθιστόρημά του. Μόλις 56 δολάρια ήταν αρκετά για να γεννηθεί από την πένα του ταλαντούχου συγγραφέα ένα νέο λογοτεχνικό είδος, ένα είδος που άνοιξε τον δρόμο σε κάποια από τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά ταλέντα που μετέπειτα απασχόλησαν τον κόσμο του βιβλίου.

Όπως μαθαίνουμε από τον παντογνώστη αφηγητή του μυθιστορήματος, σε ένα σπίτι της οδού Μοργκ των Παρισίων δολοφονούνται βάναυσα μία μητέρα και η κόρη της από έναν δολοφόνο «φάντασμα» σε ένα σπίτι με τα πάντα κλειδωμένα από την εσωτερική πλευρά. Οι μάρτυρες των δολοφονιών δεν κατάφεραν να δουν τον δολοφόνο και έτσι η δουλειά της αστυνομίας γίνεται ακόμα δυσκολότερη με τα πενιχρά στοιχεία που έχει στην κατοχή της. Από αυτό το αδιέξοδο έρχεται να τους βγάλει ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Ωγκίστ Ντιπέν, ο οποίος με τη διορατικότητά, τις παράξενες πρακτικές και φυσικά την ευφυΐα του θα καταφέρει να φτάσει στο τέλος του μυστηρίου.

Βασικός ύποπτος για τον φόνο είναι ο αρραβωνιαστικός της κόρης του συνταξιούχου πλέον Ντιπέν και ο μοναδικός λόγος που ο ηλικιωμένος ντετέκτιβ θα δεχτεί να βοηθήσει στην έρευνα είναι η πίεση της κόρης του που φοβάται για την υπόληψη του μέλλοντα συζύγου της. Αν όμως οι δύο αυτοί φόνοι είναι μία φορά περίεργοι, οι υπόλοιποι που ακολουθούν περιπλέκουν ακόμα περισσότερο τα στοιχεία και στριμώχνουν σε ένα ακόμα μεγαλύτερο αδιέξοδο την αστυνομία, όχι όμως τον ντετέκτιβ Ντιπέν.

Η λύση βρίσκεται βέβαια όλη την ώρα μπροστά στα μάτια μας και παλεύει να ξεπηδήσει από τις σελίδες του πρώτου αστυνομικού μυθιστορήματος της ιστορίας, όμως ο «παππούς» του Ηρακλή Πουαρό, ντετέκτιβ Ντιπέν, στο τέλος την αποκαλύπτει τόσο αβίαστα, ανοίγοντας τον δρόμο για όλους τους ιδιόρρυθμους, με εμμονή στις λεπτομέρειες και φαινομενικά ακατάλληλους ντετέκτιβ, οι οποίοι πάντα βρίσκουν τον δολοφόνο στο τέλος και αφήνουν όσους τους αμφισβήτησαν άφωνους.

Το λογοτεχνικό είδος του μυστηρίου υπήρχε αρκετά χρόνια πριν τον Έντγκαρ Άλαν Πόε. Στο «Οι Φόνοι της οδού Μοργκ» όμως, ο γνωστός λογοτέχνης εισάγει τα μέχρι και σήμερα βασικά χαρακτηριστικά ενός άλλου είδους μυστηρίου, αυτού που περιέχει ντετέκτιβ και αστυνομικούς, οι οποίοι προσπαθούν να λύσουν έναν περίεργο και αρκετά μυστήριο φόνο.

Συγκεκριμένα, ο Πόε με το μυθιστόρημά του αυτό «δίδαξε» τις τρεις κεντρικές ιδέες του αστυνομικού μυθιστορήματος, τις οποίες μπορούμε όλοι να παρατηρήσουμε και στα σύγχρονα αγαπημένα μας μυθιστορήματα του είδους. Αρχικά, η δολοφονία έγινε σε ένα δωμάτιο χωρίς καμία εμφανή έξοδο. Στη μεταγενέστερη αστυνομική λογοτεχνία, αυτή η ιδέα διατηρείται, αν και συνήθως διευρύνεται, με τον συγγραφέα να τοποθετεί τη σκηνή του εγκλήματος σε ένα απομακρυσμένο μέρος, σε ένα περιβάλλον από το οποίο δεν μπορεί κάποιος να φύγει εύκολα και γενικότερα σε μέρη που ο δολοφόνος μπορεί να βρίσκεται ακόμα εκεί.

Στη συνέχεια, ο Πόε ασχολήθηκε με το κίνητρο, την πρόσβαση του δολοφόνου και των υπολοίπων υπόπτων αλλά και την εσκεμμένη στοχοποίηση των αθώων χαρακτήρων της ιστορίας. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, τα τελειοποίησε λίγα χρόνια αργότερα η Αγκάθα Κρίστι, η οποία συχνά δανειζόταν ακόμα μία ιδέα του Πόε, αυτή της προσωπικής σχέσης του ντετέκτιβ με κάποιον από τους υπόλοιπους πρωταγωνιστές της ιστορίας.

Τέλος, βασικό χαρακτηριστικό των αστυνομικών μυθιστορημάτων, όπως μας τα εμφύσησε ο Έντγκαρ Άλαν Πόε, ήταν οι περίεργες πρακτικές που χρησιμοποίησε ο ντετέκτιβ του για να φτάσει στη λύση του μυστηρίου. Ο ταλαντούχος λογοτέχνης φαίνεται πως από νωρίς είχε καταλάβει το απόλυτο νόημα του νέου λογοτεχνικού είδους που είχε μόλις δημιουργήσει, καθώς πράγματι όλη η χαρά του αναγνώστη αστυνομικής λογοτεχνίας έγκειται στο αρχικό σοκ και την μετέπειτα συνειδητοποίηση πως, όσα έκανε ο ντετέκτιβ, πλέον έβγαζαν νόημα.

Δύο είναι οι δρόμοι που ανέδειξε ο Έντγκαρ Άλαν Πόε με το αστυνομικό του μυθιστόρημα. Ο πρώτος αφορά την αποδεδειγμένη αλήθεια του εγκλήματος. Όσο ακατόρθωτο, περίεργο και αδιανόητο και αν φαίνεται το έγκλημα, είναι αληθινό. Για παράδειγμα, στην πρώτη ιστορία του «Οι Φόνοι της οδού Μοργκ» παρόλο που η πόρτα και τα παράθυρα ήταν καλά κλειδωμένα από μέσα δολοφόνος υπήρξε, και στους αστυνομικούς που βιάστηκαν να μιλήσουν για κάτι ακατόρθωτο, μάλλον κάποια λεπτομέρεια είχε διαφύγει.

Ο δεύτερος δρόμος αφορά το επίπεδο ευκολίας της υπόθεσης. Όσο πιο φαινομενικά δύσκολη και ασυνήθιστη είναι μία υπόθεση, τόσο πιο εύκολα λύνεται. Ακούγεται ειρωνικό, όμως είναι πραγματικότητα, καθώς και στην συγκεκριμένη περίπτωση, η λύση ήταν από την αρχή μπροστά σε όλους, απλά χρειαζόταν κάποιος διορατικός για να την παρουσιάσει.

Ποιες είναι λοιπόν οι αρετές ενός ντετέκτιβ σύμφωνα με τον Ένγκαρ Άλαν Πόε; Πρέπει να είναι ιδιόρρυθμος, διορατικός, παρατηρητικός, φιλήσυχος, ευρηματικός και πρόθυμος να κάνει τη δουλειά του φυσικά. Όσο για τον συγγραφέα ενός αστυνομικού μυθιστορήματος; Ισχύουν ακριβώς τα ίδια και επιπλέον, να έχει φαντασία και να στρέφεται στα φαινομενικά ακατόρθωτα, καθώς κανένας αναγνώστης δε θα ήθελε να βρει τον δολοφόνο από τις 3 πρώτες σελίδες! Αυτά και ακόμα περισσότερα κατάφερε να διδάξει με το μυθιστόρημά του ο μεγάλος λογοτέχνης στους επόμενους αστυνομικούς συγγραφείς, ανοίγοντας τον δρόμο για όσα σήμερα ξέρουμε και αγαπάμε γύρω από την αστυνομική λογοτεχνία.