Το Πανεπιστήμιο Κολούμπια θυμάται τον Γκρέγκορι Μαρκόπουλος

Τριάντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του πρωτοπόρου ελληνοαμερικανού κινηματογραφιστή Γκρέγκορι Μαρκόπουλος, και το Πανεπιστήμιο Κολούμπια, μέσω της Πρωτοβουλίας για τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (SNFPHI), διοργανώνει την Πέμπτη 28 Απριλίου διαδικτυακή εκδήλωση με τίτλο «Ο σκηνοθέτης-θεραπευτής: Ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος και η αποκατάσταση του Ενιαίου». Στο πλαίσιο αυτό, θα πραγματοποιηθεί συζήτηση για το έργο του και προβολή ενός μέρους του θρυλικού φιλμ «Ενιαίος», της τελευταίας δουλειάς του Μαρκόπουλος, που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει.

Ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος κινηματογραφεί.

Ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος γεννήθηκε το 1928 στο Οχάιο των ΗΠΑ από Έλληνες γονείς, μετανάστες από την Πελοπόννησο, από το χωριό Λυσσαρέα της Γορτυνίας. Μέχρι την ηλικία των 6 ετών δεν μιλούσε παρά ελληνικά. Έχοντας δημιουργήσει την πρώτη του ταινία, με ερασιτεχνική κάμερα 8 mm, σε ηλικία δώδεκα ετών, μεγαλώνοντας σπούδασε κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.

Έκανε την πρώτη του έγχρωμη ταινία, με τίτλο «Ψυχή», το 1947, καθώς και την τριλογία «Du sang, de la volupté, et de la mort», έναν διαλογισμό για τη φύση της τέχνης, το συναίσθημα και το αίνιγμα της ομοφυλοφιλίας. Μέχρι τα μέσα της επόμενης δεκαετίας θα γυρίσει ταινίες που έχουν μείνει στην ιστορία του πρωτοποριακού σινεμά, όπως το ασπρόμαυρο «Xmas USA» (1949) ή την αφιερωμένη στον Ζαν Κοκτώ ημίωρη βουβή ταινία «The Dead Ones», που παρέμεινε ημιτελής.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 θα αρχίσει τα ταξίδια στην Ευρώπη, όπου και τελικά θα εγκατασταθεί. Το 1954 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όπου θα παραμείνει για μία εξαετία περίπου, επιχειρώντας να γυρίσει μια ταινία βασισμένη στη «Γαλήνη» του Ηλία Βενέζη (στην παραγωγή της οποίας ενεπλάκη και ο… Τζέιμς Πάρις). Τα γυρίσματα έγιναν, αλλά δεν επεξεργάστηκε ποτέ το υλικό, έχοντας έρθει σε σύγκρουση με τους παραγωγούς και έχοντας βυθιστεί σε ένα χάος ασυνεννοησίας. «Ήταν απλώς μια καταστροφή», έλεγε πολύ αργότερα σε συνέντευξή του στον Νίνο Φένεκ Μικελίδη.

Το 1960 συμμετείχε με τον Τζόνας Μίκας στην ίδρυση του New American Cinema Group, ενώ το 1966 γνωρίζεται με τον νεαρό κινηματογραφιστή Ρόμπερτ Μπίβερς, πρωταγωνιστή στην ταινία του «Eros o Basileus», ο οποίος θα γίνει ο σύντροφος της ζωής του.

Οι προβολές του «Τεμένους» στην Αρκαδία.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 απέσυρε τις ταινίες του από την αμερικανική διανομή και τις ταινιοθήκες, ενώ από το 1980 έως το 1986 διοργάνωνε μαζί με τον Μπίβερς την προβολή ταινιών του σε μια οθόνη εγκατεστημένη στο ύπαιθρο, σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία στην Αρκαδία, σε μια εκδήλωση που είχε τον τίτλο «Τέμενος».

Ο Μαρκόπουλος αντιλαμβανόταν τη δημιουργία των ταινιών του ως διαδικασία ενιαία, δίχως να διαχωρίζει ανάμεσα στον σκηνοθέτη, τον διευθυντή φωτογραφίας ή τον μοντέρ. Δημιουργούσε τις ταινίες του εξολοκλήρου ο ίδιος, επιτυγχάνοντας πρωτοφανή συνέπεια στην οπτική τους αντίληψη. Οι ταινίες του αποτελούν σχόλια στην οπτική γλώσσα και προοιωνίζονται τα διλήμματα που κυριαρχούν στις σύγχρονες εικαστικές τέχνες σχετικά με την εγκατάλειψη της γραμμικής αφήγησης και την αποσπασματικότητα της συλλογικής εμπειρίας.

Από την ταινία «The Illiac Passion».

Τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του, ο Μαρκόπουλος επικεντρώθηκε στην επανεπεξεργασία ολόκληρης της προηγούμενης κινηματογραφικής του παραγωγής και τη δημιουργία του «Ενιαίου», μιας βουβής ταινίας 80 ωρών, η οποία περιλαμβάνει τα προηγούμενα έργα του, 100 μεμονωμένους τίτλους, επαναδιαμορφωμένους και κατανεμημένους σε 22 κύκλους.

Από το 2004 και μετά, κάθε τέσσερα χρόνια, όσα μέρη του Ενιαίου είχαν αποκατασταθεί προβάλλονται για τους θεατές σε ένα χωράφι στη Λυσσαρέα Αρκαδίας. Μετά τον θάνατό του, μια ομάδα καλλιτεχνών και υποστηρικτών του, με επικεφαλής τον Ρόμπερτ Μπίβερς, αφιερώθηκε στη διατήρηση της κληρονομιάς του και τη διάδοση του οράματός του για έναν ανθρωπιστικό κινηματογράφο απελευθερωμένο από τις συμβάσεις της κινηματογραφικής βιομηχανίας.

Στην εκδήλωση της Πρωτοβουλίας για τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (SNFPHI) παρουσιάζεται η ταινία μικρού μήκους του Ρόμπερτ Μπίβερς με τον τίτλο «Shared Tables», που γυρίστηκε το 2016, με θέμα το έργο αποκατάστασης του «Ενιαίου» στο Βερολίνο, καθώς και ένα ψηφιοποιημένο μέρος της ίδιας της ταινίας. Μετά την προβολή, θα ακολουθήσει συζήτηση (στα αγγλικά) μεταξύ του Robert Beavers, της ερευνήτριας του κινηματογράφου και συγγραφέως Rebekah Rutkoff και μελών της ομάδας αποκατάστασης του «Ενιαίου».

Η εκδήλωση θα ξεκινήσει στις 19.00 (ώρα Ελλάδος) και η παρακολούθηση, τόσο της προβολής και όσο της συζήτησης, είναι ελεύθερη, είτε στη σελίδα του SNFPHI στο Facebook είτε μέσω της πλατφόρμας zoom του σεμιναρίου.