Ηρακλής: Το αρχαίο δράμα συναντάει τη σύγχρονη μουσική σε μια πρωτοποριακή παράσταση στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

Μια πρωτοποριακή και φρέσκια ανάγνωση του αρχαίου δράματος αναμένεται να μάς παρουσιάσει, από τις 7 έως τις 9 Μαΐου,το Ίδρύμα Μιχάλης Κακογιάννης. Στο πλαίσιο του προγράμματος για το «Αρχαίο Δράμα και τη Λαϊκή παράδοση», μια συνεργασία του ΙΜΚ με το Τσέχικο Κέντρο Αθήνας, το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος και Θεατρολογικής Έρευνάς του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Έρευνας και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει την παράσταση «Ηρακλής», μια ανανεωτική δραματουργική απόδοση των έργων του Ευριπίδη και του Σενέκα από το Prague City Theatres, σε σκηνοθεσία Tomáš Loužny.

Εμείς παρακολουθήσαμε τη συνέντευξη τύπου της παράστασης που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 4 Μαΐου και σας παρουσιάζουμε όλες τις συναρπαστικές λεπτομέρειες σχετικά με τα όσα θα δούμε επί σκηνής.

Ο διακεκριμένος θεατρικός οργανισμός Prague City Theatres έρχεται στην Αθήνα με μια παραγωγή ειδικά δημιουργημένη για το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, η οποία εμφανίζεται ως μια συνέχεια του ανεβάσματος του πρωτότυπου έργου του Σενέκα που πραγματοποιήθηκε στην Πράγα το καλοκαίρι του 2020. Στο Θέατρο του ΙΜΚ η δραματουργός Marie Nováková και ο Tomáš Loužny, ένας από τους πιο αξιόλογους και ανερχόμενους Τσέχους σκηνοθέτες της νεότερης γενιάς, καταπιάνονται με τη δική τους συνέχεια της ιστορίας του Ηρακλή και στήνουν πάνω στη σκηνή μια μουσικοθεατρική performance, στης οποίας το επίκεντρο, σύμφωνα με τα λόγια της Αλεξάνδρας Γεωργοπούλου, καλλιτεχνικής διευθύντριας του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης, βρίσκεται «η ύβρις και η άρρηκτη σχέση της με την εξουσία, χαρακτηριστικά που διαχρονικά ταυτίζονται με την ανθρώπινη φύση και τη μοίρα». 

Τόσο στον Ευριπίδη όσο και στον Σενέκα ο μυθικός ήρωας Ηρακλής, επιστρέφει από τον Κάτω Κόσμο έχοντας πραγματοποιήσει τον τελευταίο του Άθλο, όταν και κυριεύεται από μανία η οποία τον οδηγεί στο φρικτό έγκλημα της δολοφονίας της συζύγου του Μεγάρας και των παιδιών τους. Όταν συνέρχεται, αφού μεταπείθεται να μη δώσει τέλος στη ζωή του, δέχεται την προσφορά του Θησέα να πάει στην Αθήνα ώστε να εξαγνιστεί για τις πράξεις του.

Οι δημιουργοί της παράστασης πηγαίνουν λοιπόν την ιστορία ένα βήμα παραπέρα και συλλαμβάνουν ένα καινούριο έργο, στο οποίο ναι μεν χρησιμοποιούν κομμάτια από το πρωτότυπο κείμενο μέσα σε ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, ωστόσο, αποφασίζουν να εξιστορήσουν από την πλευρά τους τι θα μπορούσε να συνέβη αφότου ο Ηρακλής μετέβη στην Αθήνα.

Αναρωτιούνται με ποιον τρόπο ο ημίθεος, του οποίου η συνείδηση βαρύνεται από την ειδεχθή πράξη του, θα προσευχηθεί στους Θεούς, και ιδιαίτερα στην Αθηνά, επιζητώντας τη συγχώρεση και επιδιώκοντας την κάθαρση και τη συνεπακόλουθη γαλήνη. Καθώς και αν ο ήρωας θα καταφέρει να επιδείξει μεταμέλεια και να λυτρωθεί εν τέλει. Πράγμα το οποίο, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη Tomáš Loužny θα αποδειχθεί περίπλοκη υπόθεση καθώς ο Ηρακλής «είναι γεμάτος ύβριν και δεν μπορεί να φανταστεί τον εαυτό του να απολογείται και να παρακαλεί».

Πέρα όμως από ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ύβριν και τη μεταμέλεια το έργο διαπραγματεύεται επιπλέον και θέτει ένα εξαιρετικά κρίσιμο και επίκαιρο ερώτημα: «Ποιοι είναι σήμερα οι ήρωες»; Καθώς, όπως εξηγεί ο ίδιος ο Loužny, «Όταν λες το όνομα Ηρακλής, οι περισσότεροι σκέφτονται ένα είδος ήρωα και πολλοί δεν γνωρίζουν για τα κρίματα του. Για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε στο παρελθόν. (…) Ένας τέλειος ήρωας που δεν θα πείραζε ποτέ κανέναν. Ωστόσο ο Ηρακλής δεν ήταν αυτό. Ο Ηρακλής ήταν κάποιος που δημιουργήθηκε από τους θεούς σαν ένα είδος τέρατος για να σκοτώσει άλλα τέρατα. Και τότε τίθεται το ερώτημα τι μπορεί να κάνει ένα τέτοιου είδους τέρας αν αποκτήσει πολιτική εξουσία. 

(…) Και αυτό αποτελεί ένα διαχρονικό πρόβλημα το οποίο μπορεί κάποιος, με λίγη φαντασία, να το παραλληλίσει με τους πολιτικούς του σήμερα. Γιατί υπάρχουν πολιτικοί που θεωρούνται ήρωες από πολλούς, οι οποίοι με τον καιρό διαφθείρονται, χάνουν τον εαυτό τους και είναι ικανοί να καταστρέψουν ολόκληρες χώρες ή τις ζωές άλλων ανθρώπων (…). Θεωρώ εξαιρετικά επικίνδυνο να επιλέξεις κάποιον ως ηγέτη και να του δώσεις όλη την εξουσία. Και είναι αυτό που συμβαίνει ακριβώς με τον Ηρακλή, στη Θήβα, είναι αυτός ακριβώς ο λόγος εξαιτίας του οποίου “κατακρημνίζεται” λόγω της ύβρεως του. Επειδή, αφότου σκότωσε τον τύραννο Λύκο θεωρούσε ότι μπορεί να επιτύχει τα πάντα, και εκείνη τη στιγμή οι Θεοί τον “χτυπούν” ή το ίδιο του το μυαλό “τον χτυπά”, εξαρτάται από την ερμηνεία». 

Όπως επισημαίνει ο Tomáš Loužny η παράσταση στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, όπως ακριβώς και η αρχική της εκδοχή στην Πράγα, θα έχει υβριδική θεατρική και συναυλιακή μορφή με το έργο να ντύνεται μουσικά, σε ορισμένα σημεία, υπό τους ήχους της ραπ, της ροκ και της πειραματικής ηλεκτρονικής μουσικής. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης εξηγώντας τη συγκεκριμένη απόφαση, η οποία πάρθηκε κατά την προετοιμασία για την παρουσίαση του πρωτότυπου έργου του Σενέκα το 2020, παρουσιάζει δύο ειδών κίνητρα.

Το πρώτο, ένας καθαρά πρακτικός λόγος που είχε να κάνει με τις συνθήκες που είχε δημιουργήσει η πανδημία δύο καλοκαίρια πριν. Ο ίδιος και η ομάδα του αναλογιζόμενοι το γεγονός ότι για δύο με τρεις μήνες επιτρέπονταν στην τσεχική πρωτεύουσα πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως καλοκαιρινά και μουσικά φεστιβάλ, σκέφτηκαν ότι θα έπρεπε να είχε δημιουργηθεί η ανάγκη στον κόσμο να βγει έξω και να διασκεδάσει και όχι να συγκεντρωθεί σε εσωτερικούς χώρου.  Το δεύτερο κίνητρο, ένας δραματουργικός λόγος που είχε να κάνει με τον τρόπο που ήθελε να προσεγγίσει και να αποδώσει τα χορικά στο σήμερα.

Ήταν τότε που προσέγγισε έναν από τους στενότερους συνεργάτες του, μέλος του συγκροτήματος Past, και του πρότεινε αν ήθελε να γράψει μουσική για ένα αρχαίο δράμα. Σύμφωνα με τον Tomáš Loužny, ο συνεργάτης του άρχισε να του στέλνει ορισμένα εξαιρετικά samples και με αυτόν τον τρόπο η παράσταση απέκτησε μουσική πριν καν ακόμη ξεκινήσει η ανάλυση του έργου, υπογραμμίζοντας ότι «Η μουσική ήταν πραγματικά σημαντικότατο μέρος της performance την οποία και κτίσαμε γύρω της». Πρόκειται για έναν μοντέρνο ήχο στον οποίο, όμως μπορεί κανείς να αναζητήσει μοτίβα από την «παλιά ελληνική μουσική».

Το Prague City Theatres, ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά ιδρύματα της Τσεχίας με εξέχουσα παρουσία σε διεθνές επίπεδο, έρχεται στην Αθήνα καταθέτοντας μια σύγχρονη ματιά πάνω στο αρχαίο δράμα και συνεργαζόμενο με το «νέο αίμα» του τσεχικού θεάτρου, σε μια παράσταση αποτελούμενη και από ανεξάρτητους ηθοποιούς της νέας γενιάς.

Μάλιστα, ο «Ηρακλής» που θα παρουσιαστεί στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης δεν θα είναι η μοναδική παραγωγή που θα αφορά το αρχαίο δράμα. Καθώς αναμένεται να ακολουθήσουν δύο νέες συμπαραγωγές με μικρότερους θιάσους, η μία αποτελεί ανέβασμα της «Αντιγόνης» στην Ανατολική Βοημία και η δεύτερη μια παράσταση με τίτλο «Ιοκάστη», στη Σλοβακία.

Όπως μάς ενημέρωσε η Διευθύντρια του Τσέχικου Κέντρου Αθήνας, Lucie Kuligova, ενός οργανισμού με αποστολή την προώθηση του τσέχικου πολιτισμού και τη διεθνή συνεργασία,: «Παρ’ όλο που το πεδίο του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, η σχέση του με την Τσεχία και οι επιρροές του στη σύγχρονη θεατρική τσεχική σκηνή δεν είναι αρκετά γνωστό θέμα ως προς το ευρύ μη θεατρικό κοινό, γιατί ακούσαμε ότι είναι πολύ στη μόδα ειδικά τα τελευταία χρόνια το αρχαίο ελληνικό θέατρο, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι των σπουδών σε όλα τα Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και Φιλοσοφικά Ινστιτούτα και Ιδρύματα της Τσεχίας. Υπάρχει ακόμη και μια βάση δεδομένων της αρχαίας τέχνης της Ακαδημίας Επιστημών της Πράγας, την οποία μπορείτε να αναζητήσετε online και η οποία ρίχνει περισσότερο φως στις διμερείς σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τσεχία, όσον αφορά το θεατρικό πεδίο». 

Ενώ, επιπροσθέτως, για την Κα Kuligova, παραστάσεις σαν αυτή που θα δούμε τις επόμενες μέρες αποτελούν ένα ενδιαφέρον παράδειγμα για το πως το αρχαίο ελληνικό δράμα καθρεφτίζεται στο έργο νέων καλλιτεχνών από διαφορετικά πολιτιστικά περιβάλλοντα προσελκύοντας ένα πιο νεανικό κοινό το οποίο «έρχεται σε επαφή, ίσως και για πρώτη φορά, με αυτά τα σημαντικά και διαχρονικά κείμενα».