Συχνότητες και μετασχηματισμοί: Συζήτηση με αφορμή την έκθεση «Συχνότητες Ι» στο Ινστιτούτο Γκαίτε

«Συχνότητες και μετασχηματισμοί». Με αφορμή την έκθεση Συχνότητες Ι που εγκαινιάστηκε τον Μάρτιο στο Radio Athènes και στον χώρο τέχνης Μελάς Μαρτίνος, τέσσερις ιστορικοί τέχνης καταθέτουν τις σκέψεις τους για το έργο που μας κληροδότησαν η Μπία Ντάβου, ο Παντελής Ξαγοράρης και ο Peter Roehr, αλλά και τη σχέση τους με σύγχρονους/ες καλλιτέχνες/ιδες όπως η Tauba Auerbach, σε μια συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 11 Μαΐου, στις 19:00, στο Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας.

Η Τίνα Πανδή και ο Σταμάτης Σχιζάκης, επιμελητές του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας (Ε.Μ.Σ.Τ.), θα μας μιλήσουν για την έρευνα και την εντατική ενασχόλησή τους με το έργο της Μπίας Ντάβου και του Παντελή Ξαγοράρη, όπως και για την πρώτη μεγάλης κλίμακας έκθεση που αφιερώθηκε στο έργο της Μπίας Ντάβου το 2016. Η ομιλία της Τίνα Πανδή θα επικεντρωθεί στο σύστημα και στη σειραϊκότητα στο έργο της Ντάβου, και στη σύνδεσή του με το διεθνές καλλιτεχνικό πλαίσιο. Ο Σταμάτης Σχιζάκης θα μιλήσει κυρίως για τη σημασία της διαδικασίας και του χρόνου στο έργο του Ξαγοράρη.

Η Κλέα Χαρίτου, ιδρυτικό μέλος της επιμελητικής ομάδας miss dialectic και διδάσκουσα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.), θα εστιάσει στον διάλογο και στη σχέση ανάμεσα στην τέχνη, την επιστήμη και την τεχνολογία στην Ελλάδα στις αρχές του 1970, όπως και στην έννοια του συστήματος, μέσα από την ατομική έκθεση του Ξαγοράρη Μετασχηματισμοί 2 και τη συμμετοχή του στην ομαδική έκθεση Η τέχνη των υπολογιστών, οι οποίες παρουσιάστηκαν το 1971 στο Goethe-Institut Athen. Η Έλενα Παπαδοπούλου, διευθύντρια του Radio Athènes, θα μιλήσει για τις αντιστοιχίες και την ποίηση της σειραϊκότητας και της επανάληψης.

Peter Roehr, Hair in Film-Montagen, Film Still, Courtesy Estate Of Peter

Γεννημένη στο Σαν Φρανσίσκο το 1981, η Tauba Auerbach απέκτησε το πτυχίο της από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ (Πάλο Άλτο, Καλιφόρνια, 2003). Μία από τις πιο δυναμικές καλλιτέχνιδες της γενιάς της, η Auerbach χρησιμοποιεί πολλά εκφραστικά μέσα: ζωγραφική, γλυπτική, αργαλειό, το καλλιτεχνικό βιβλίο (artists’ books), σχεδίαση μουσικών οργάνων. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της για την επιστήμη, τα γλωσσικά και τα μαθηματικά πρότυπα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτού του αστερισμού καλλιτεχνών, από άλλους χρόνους  και τόπους.

Έχει παρουσιάσει ατομικές εκθέσεις όπως την The New Ambidextrous Universe στο ICA (Λονδίνο, 2014) και Tetrachromat που άνοιξε στο Bergen Kunsthall (Νορβηγία, 2011) και ταξίδεψε στο Malmö Konsthall (Σουηδία) και στο Wiels Contemporary Art Center (Βρυξέλλες). Τον Ιούλιο του 2018, η Auerbach παρουσίασε ένα μεγάλο δημόσιο έργο με το Public Art Fund και το 14-18 NOW, με τίτλο Flow Separation, για το οποίο ζωγράφισε το ιστορικό John J. Harvey Fireboat.

Το έργο της Auerbach έχει παρουσιαστεί πρόσφατα σε εκθέσεις όπως οι INDUCTION: Tauba Auerbach και Éliane Radigue στο MOCA Cleveland (2018), Reciprocal Score: Tauba Auerbach + Charlotte Posenenske στο Indipendenza Studio (Ρώμη, 2015), DECORUM: Χαλιά και ταπισερί από καλλιτέχνες στο Musée dʼArt Moderne (Παρίσι, 2014–15), Lifelike στο Walker Art Centerʼs (2012), Η απειθαρχία της ζωγραφικής στο Tate St. Ives (2011–12), στη Μπιενάλε του Whitney 2010, στο Greater New York του MoMA P.S.1 (2010). Το 2011 έλαβε το βραβείο Smithsonian Artist Research Fellowship. Η πρώτη μεγάλη μουσειακή ατομική έκθεσή της, S v Z, άνοιξε πρόσφατα στο SFMOMA του Σαν Φρανσίσκο.

Η Μπία Ντάβου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1932. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, υιοθέτησε μια σειριακή μεθοδολογία ως οργανωτική αρχή της πρακτικής της. Δημιούργησε ένα μοναδικό σώμα δουλειάς συνδέοντας την κυβερνητική μηχανική, τα μαθηματικά, τον ομηρικό μύθο των ταξιδιών του Οδυσσέα και της Πηνελόπης που υφαίνει το πέπλο, την ποίηση, καθώς και την προσωπική τραγωδία.

Η καλλιτεχνική πράξη της διαμορφώθηκε μέσω μιας σχολαστικής και επίπονης πρακτικής που βασίζεται σε συνδυασμό χειροτεχνίας και βιομηχανικής κατασκευής. Είχε ατομικές εκθέσεις με τη θρυλική γκαλερί ΔΕΣΜΟΣ στην Αθήνα. Η δουλειά της συμπεριλήφθηκε στην documenta 14 (2017). Το 2009, το EMΣT, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα, παρουσίασε την πρώτη μεγάλη έρευνα γύρω από το έργο της.

Pantelis Xagoraris

Ο Παντελής Ξαγοράρης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1929. Αν και ο Ξαγοράρης ξεκίνησε να σπουδάζει ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1948, ταυτόχρονα παρακολούθησε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το οποίο αποφοίτησε. Έγινε καθηγητής Αρχιτεκτονικής Γλώσσας, Επικοινωνίας και Σχεδιασμού στην Αρχιτεκτονική Σχολή Αθηνών.

Κατά τη διάρκεια μιας υποτροφίας στο Κέντρο Προηγμένων Οπτικών Σπουδών του MIT το 1974, και αποκτώντας πρόσβαση στο υλικό που ήταν διαθέσιμο στο κέντρο υπολογιστών του Κέντρου Ekistics της Αθήνας, άρχισε να ερευνά τις δυνατότητες του υπολογιστή στα εικαστικά μέσω της χρήσης γεωμετρικών αρχών και την εφαρμογή κυβερνητικών ιδεών. Η δουλειά του, ανάμεσα στην τέχνη, την επιστήμη και την τεχνολογία, είναι εμπνευσμένη από τους αρχαίους Έλληνες μαθηματικούς, το Bauhaus και τον Ρωσικό Κονστρουκτιβισμό. Δημιούργησε έργα σε χαρτί, φωτογραφίες και κινητικά γλυπτά με βάση πολύπλοκους υπολογισμούς, ακόμη και πριν αποκτήσει πρόσβαση σε υπολογιστή. Είχε εκθέσει ευρέως στην Αθήνα, αρκετές φορές με την ιστορική γκαλερί ΔΕΣΜΟΣ. Συμπεριλήφθηκε στην documenta 14, Αθήνα και Kάσελ (2017).

Ο Peter Roehr ήταν ένας Γερμανός καλλιτέχνης που δημιούργησε 600 έργα στη σύντομη καριέρα του. Χρησιμοποιώντας τυπογραφικά στοιχεία, φωτογραφία, κολάζ, φιλμ και μαγνητοταινίες, άρθρωσε μια ανάγνωση της καταναλωτικής κουλτούρας που τοποθετείται ανάμεσα στην ποπ, μινιμαλιστική και εννοιολογική τέχνη. Χρησιμοποιώντας ready-made υλικά, όπως εικόνες από περιοδικά, αντικείμενα όπως σουβέρ και πλάνα από τηλεοπτικές διαφημίσεις, δημιούργησε υπνωτικά έργα δημιουργώντας επαναλήψεις χωρίς παραλλαγές. Το έργο του είχε παραβλεφθεί από τους σύγχρονούς του, όμως η επίμονη εξερεύνηση της σειραϊκότητας του Roehr ανακαλύφθηκε εκ νέου μετά θάνατον.

Έργα του δεν έχουν εκτεθεί ποτέ ξανά στην Ελλάδα. Ο Peter Roehr γεννήθηκε στο Lauenburg της Γερμανίας το 1944. Σπούδασε στη Werkkunstschule στο Wiesbaden. Έζησε και εργάστηκε στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας. Το έργο του περιλαμβάνεται στις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, του Centre Georges Pompidou (Παρίσι), του Stedelijk Van Abbemuseum (Αϊντχόβεν), του Museum für Moderne Kunst (MMK, Φρανκφούρτη), του Μουσείου Städel (Φρανκφούρτη), του Μουσείου Ludwig (Κολωνία), της Daimler Art Collection (Στουτγκάρδη) και του Kunstmuseum (Στουτγκάρδη). Ο Roehr είχε αναδρομικές εκθέσεις στην Kunsthalle Tübingen, και στο Frankfurter Kunstverein (1977), στο Kunstmuseum Luzern και στο Museum of Modern Art της Οξφόρδης (1978) και στο Museum für Moderne Kunst (MMK, Φρανκφούρτη, 1991, 2004  και 2009). Κοινές εκθέσεις με την Charlotte Posenenske παρουσιάστηκαν στο Haus Konstruktiv, (Ζυρίχη, 2010) και στο Ίδρυμα Chinati (Marfa, 2015).

Η Τίνα Πανδή είναι ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια. Είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης του Université Paris Nanterre. Η διδακτορική της διατριβή επικεντρώνεται στις προσεγγίσεις της έννοιας του συστήματος στην καλλιτεχνική πρακτική και ειδικότερα στο μέσο του σχεδίου κατά την περίοδο 1965–1975. Από το 2006 έως σήμερα εργάζεται ως Επιμελήτρια στο Τμήμα Ζωγραφικής και Τρισδιάστατων έργων του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Έχει επιμεληθεί και συνεπιμεληθεί πολυάριθμες αναδρομικές, μονογραφικές και ομαδικές εκθέσεις, όπως: Μπία Ντάβου. Αναδρομική (2008), Νίκος Κεσσανλής. Από την ύλη στην εικόνα (2007), Χρόνης Μπότσογλου. Αναδρομική (2010), Δημήτρης Αληθεινός. Αναδρομική (2013), Νίνα Παπακωνσταντίνου. Αντί γραφής (2011), Αυτό είναι ένα ποίημα. Ομάδα οπτικής ποίησης 1981–2011 (2011), PLEXUS. Πέτρος Μώρης–Μπία Ντάβου–Έφη Σπύρου (2015), Σε ενεστώτα χρόνο (2007), Εκ νέου. Μια νέα γενιά Ελλήνων καλλιτεχνών (2014), Unpacking My Library (2018).

Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικό πρόγραμμα με θέμα τις καλλιτεχνικές και θεσμικές ζυμώσεις γύρω από την ίδρυση ενός Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα, ενώ το 2021 εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας για τη διδασκαλία του μαθήματος των επιμελητικών πρακτικών. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά και πολυάριθμους καταλόγους, ενώ έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και δημόσια προγράμματα (documenta 14, Tate Intensive, CIHA, AAH, UNESCO, Εταιρία Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης, AICA Ελλάς, Athens Art Book Fair, 3 137 κ.ά.). Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Η Έλενα Παπαδόπουλου είναι επιμελήτρια και ιδρύτρια του Radio Athènes, ενός ινστιτούτου για την προώθηση της σύγχρονης εικαστικής κουλτούρας. Έλαβε το μεταπτυχιακό της στην Ιστορία της Τέχνης από το Courtauld Institute of Art, Λονδίνο. Έχει οργανώσει δεκάδες ατομικές και θεματικές εκθέσεις, ανάμεσα στις οποίες: Spring Collection στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Η επιστροφή με τους Walead Beshty, Liz Deschenes, Nathan Hylden και Markus Amm, Liz Deschenes & Charlotte Posenenske, Μεσοδιάστημα (συνεπιμέλεια με τη Μάγια Τούντα) στο Goethe-Institut Athen. Ακόμη την έκθεση Πάντοτε ξεκινά με μια συνάντηση: Wols – Eileen Quinlan στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Είναι η συντάκτρια του ομώνυμου καταλόγου που διανέμεται από το MIT Press. Συνδιοργάνωσε με τον Thomas Boutoux και το Goethe-Institut το διαδικτυακό αρχείο All: Collected Voices (www.all-collected-voices.org), που σχεδιάστηκε από τον David Reinfurt, με τον οποίο έχει συνεργαστεί και για τους δύο ιστότοπους του Radio Athènes (www.radioathenes.org και www.radioathenes.tv), οι οποίοι αποτελούν και αυτόνομα πρότζεκτ. Πρόσφατα ανέλαβε μαζί με τον Ανδρέα Μελά την εκπροσώπηση του αρχείου της Μπίας Ντάβου και του Παντελή Ξαγοράρη, δύο σημαντικών ιστορικών καλλιτεχνών.

Tauba Auerbach

Ο Σταμάτης Σχιζάκης είναι ιστορικός τέχνης και επιμελητής. Σπούδασε Ιστορία και Θεωρία Τέχνης και Φωτογραφίας στο πανεπιστήμιο του Derby και Ιστορία Τέχνης στο Goldsmiths College. Από το 2005 εργάζεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ως Επιμελητής Φωτογραφίας & Νέων Μέσων. Μεταξύ άλλων, έχει επιμεληθεί τις εκθέσεις: Μπία Ντάβου. Αναδρομική (2008, συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), Γιώργος Δρίβας (un)documented (2009), Μαριάννα Στραπατσάκη, Άδηλοι τόποι–Απέραντο Λευκό (2011), Ρένα Παπασπύρου, Φωτοτυπίες απευθείας απ’ την ύλη, 1980–1981 (2011), Άγγελος Πλέσσας, Σχολή Μουσικής Ιδρύματος Άντζελο (2011), Γιώργος Ξένος, Πορεία Νο 163 & Χίλιες εικόνες (2012), Φοίβη Γιαννίση, ΤΕΤΤΙΞ (2012), Δημήτρης Αληθεινός. Αναδρομική (2013, συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), PLEXUS Πέτρος Μώρης–Μπία Ντάβου–Έφη Σπύρου (2015, συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), τα προγράμματα προβολών Wonder Women (2010), Secret Journeys (2011) στο ΕΜΣΤ, καθώς και το πρόγραμμα Terrhistories-Greece στο πλαίσιο του 26ου φεστιβάλ Instants Video στη Μασσαλία.

Από το 2015 είναι υποψήφιος διδάκτορας του University of Sunderland ερευνώντας την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην τέχνη στην Ελλάδα, ενώ από το 2017 πραγματοποιεί την Πρώτη, τελευταία και παντοτινή μπιενάλε του Ψηλορείτη.

Η Κλέα Χαρίτου σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας της Τέχνης και Επιμέλειας Εκθέσεων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Πανεπιστήμιο Rennes2 Bretagne της Γαλλίας. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου στην Ιστορία της Τέχνης από την Α.Σ.Κ.Τ., με τίτλο διατριβής «Η σχέση μεταξύ Λόγου και έργου τέχνης στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1970. Από τον κώδικα στον μύθο».

Έχει εργαστεί ως βοηθός επιμέλειας για την documenta 14 και υπάρξει μέλος της ομάδας επιμέλειας της Kunsthalle Athena. Έχει συνεργαστεί σε διάφορα πρότζεκτ με διεθνείς και Έλληνες καλλιτέχνες, τόσο για την παραγωγή νέων έργων όσο και τη θεωρητική και ιστορική τεκμηρίωση της δουλειάς τους. Παράλληλα έχει ασχοληθεί επισταμένως με τη δημιουργία και οργάνωση καλλιτεχνικών αρχείων και catalogue raissonné.

Ανά τα χρόνια, έχει επιμεληθεί και γράψει για περιοδικές και μη εκδόσεις και καταλόγους εκθέσεων, ενώ έχει υπάρξει συντάκτρια σε περιοδικά τέχνης όπως το Artforum International και το South as a State of Mind. Επιλεγμένα πρότζεκτ στα οποία έχει συνεργαστεί: This is Not My Beautiful House, Political Speeches (Kunsthalle Athena), Cady Noland (Πανεπιστήμιο Rennes2 και FRAC Bretagne), Pawnshop, e-flux project (3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης), Demo#2, Architecture, Theory, Visual Arts, Design, Performance (Dynamo project-space). Επίσης, έχει συμμετάσχει σε προγράμματα φιλοξενίας επιμελητών στην Ευρώπη. Το 2020/2021 συμμετείχε στο τρίτο Πρόγραμμα Υποστήριξης Επιμελητών Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος της ARTWORKS, ενώ εργάζεται ως επιμελήτρια και σύμβουλος στον οργανισμό Balkan…Projects. Από το 2019 είναι συνιδρύτρια της επιμελητικής πρωτοβουλίας miss dialectic.

Με έργα των Tauba Auerbach, Μπία Ντάβου, Peter Roehr και Παντελή Ξαγοράρη
Σε επιμέλεια της Έλενας Παπαδοπούλου και του Ανδρέα Μελά
3 Μαρτίου – 21 Μαΐου 2022

Radio Athènes (Πετράκη 15, 10563 Αθήνα) & Μελάς Μαρτίνος (Πανδρόσου 50, 10558 Αθήνα). Η παρουσίαση των έργων του Peter Roehr στην έκθεση Συχνότητες Ι στο Radio Athènes υποστηρίζεται από το Goethe-Institut Athen.