Μάτα Κατσούλη: Αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια μουσική σκηνή οι γυναίκες αρχιμουσικοί έχουν την τιμητική τους

Η Σοπράνο κι Αρχιμουσικός Μάτα Κατσούλη αφού ολοκλήρωσε διεθνή καριέρα ως μονωδός, δίδαξε μονωδία κι υπήρξε η ιδρύτρια μαέστρος της Παιδικής Χορωδίας Ε.Λ.Σ. Διευθύνει πλέον οργανικά και φωνητικά σχήματα. Από σοπράνο με διεθνή καριέρα, μαέστρος και Αρχιμουσικός. Η Μάτα Κατσούλη ερμήνευσε με μεγάλη επιτυχία Βέρντι, Στράους, Πουτσίνι, Βιβάλντι, Όφενμπαχ, Μπιζέ και φυσικά Μότσαρτ -ο συνθέτης που, όπως και η ίδια αναφέρει, τραγούδησε περισσότερο. Όταν ολοκληρώθηκε η καριέρα της ως μονωδός, η Μάτα Κατσούλη στράφηκε στη διδασκαλία μονωδίας, ενώ λίγα χρόνια αργότερα υπήρξε η ιδρύτρια μαέστρος της Παιδικής Χορωδίας Ε.Λ.Σ, με την οποία παρουσίασε πολλές παραγωγές με μεγάλη επιτυχία.

Πλέον είναι μία επιτυχημένη Αρχιμουσικός, διευθύνει οργανικά και φωνητικά σχήματα και συμβουλεύει τους νέους μονωδούς “να αγαπούν τον Μότσαρτ”, τη μουσική του οποίου θεωρεί ιδανική για να συστήσει κανείς στο κοινό πρωτοεμφανιζόμενους λυρικούς τραγουδιστές.

Αυτό θα συμβεί και την Παρασκευή 3 Ιουνίου στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσό, όπου νέοι λυρικοί καλλιτέχνες θα ερμηνεύσουν εμβληματικές άριες από όπερες του Μότσαρτ, με το οργανικό σύνολο εγχόρδων Consonantia, που θα διευθύνει η Μάτα Κατσούλη. Με αφορμή τη συναυλία με τίτλο “Μικρή νυχτερινή μουσική” μιλήσαμε με την Μάτα Κατσούλη για τον Μότσαρτ, την καριέρα της ως μονωδό και Αρχιμουσικό και φυσικά για τη συναυλία που πρόκειται να απολαύσουμε.

Δεν είναι δύσκολο να καταλήξει στην επιλογή της μουσικής του Μότσαρτ όποιος πρόκειται να “συστήσει” στο κοινό πρωτοεμφανιζόμενους λυρικούς καλλιτέχνες. Διότι ο μονωδός που καταφέρνει να αποδώσει τη μουσική του Μότσαρτ με ωριμότητα τόσο τεχνική όσο κι ερμηνευτική εκλαμβάνεται απ’ τους ειδικούς της λυρικής τέχνης έτοιμος να τραγουδήσει επαγγελματικά. Κι αυτό συμβαίνει αποκλειστικά με τη μουσική του Μότσαρτ. Γεννάται βέβαια εδώ το εύλογο ερώτημα: μα τί το διαφορετικό έχει η μουσική του που ανεβάζει τον πήχη της δυσκολίας στα ύψη; Μια τόσο ευχάριστη και διάφανη μουσική; Που άλλοτε μας γαληνεύει κι άλλοτε μας φέρνει ένα διάπλατο χαμόγελο στα χείλη; Και θα σας απαντήσω: ακριβώς για το λόγο αυτό η ερμηνεία της μουσικής του είναι εξαιρετικά δύσκολη!

Επειδή κάθε προσπάθεια να “οπερίσει” κάποιος με κακόγουστες κραυγές κάνουν αποκρουστικό το άκουσμα εμποδίζοντας την αβίαστη ροή της μελωδίας. Ο τραγουδιστής για να ταξιδέψει το κοινό θα πρέπει να “κεντήσει” κάθε του φράση. Σε κάθε άλλη περίπτωση το τραγούδι μετατρέπεται σε τροχοπέδη για τον τραγουδιστή και συνεπώς και για τα ώτα του ακροατή. Επειδή λοιπόν μπορώ να εγγυηθώ πως οι πρωτοεμφανιζόμενοι καλλιτέχνες της συναυλίας μας έχουν λύσει αυτά τα τεχνικά ζητήματα, τολμώ να τους παρουσιάσω με ασφάλεια στο κοινό αλλά και στους ειδικούς της όπερας.

Ο μονωδός που καταφέρνει να αποδώσει τη μουσική του Μότσαρτ με ωριμότητα εκλαμβάνεται απ’ τους ειδικούς της λυρικής τέχνης έτοιμος να τραγουδήσει επαγγελματικά

Ο καθένας απ’ τους σολίστ της βραδιάς μας καλύπτει διαφορετικό ρεπερτόριο. Θα ξεκινήσω απ’ τη βενιαμίν της παρέας μας, τη νεαρή πραγματική άλτο -είναι εξαιρετικά σπάνιες οι άλτο φωνές- Ευτυχία Γιαννακάκου. η οποία θα ερμηνεύσει δύο εμβληματικές άριες ενσαρκώνοντας ρόλους αγοριών. Έπειτα η γλυκύτατη Κυριακή Βλαχογιάννη με την πλούσια λυρική της φωνή θα ερμηνεύσει δύο πασίγνωστες άριες η μια απ’τον Ντον Τζοβάννι κι η άλλη απ΄του Γάμους του Φίγκαρο ενώ η καταπληκτική σοπράνο κολορατούρα Κατερίνα Οικονόμου θα αποδώσει και τις δύο εξαιρετικά δημοφιλείς κι ανυπέρβλητα απαιτητικές ξακουστές άριες της Βασίλισσας της Νύχτας απ’ το Μαγικό Αυλό. Τέλος, ο Νικόλας Ντούρος, ο νεαρός μπάσος μας θα ερμηνεύσει με την αξιοσημείωτα ιδιαίτερη φωνή του μια άρια απ’ το Μαγικό Αυλό και μία απ’ τους Γάμους του Φίγκαρο ρόλων που οι ιδιοσυγκρασίες τους είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.

Οι άριες επιλέχθηκαν με βάση το εξής ερώτημα: ποιός ρόλος θα τους ταίριαζε ψυχοσυναισθηματικά και φωνητικά-τεχνικά κι ερμηνευτικά να αποδώσουν αυτή τη στιγμή;

Το έργο του Μότσαρτ συγκινεί γιατί δεν προσποιείται και δεν ακκίζεται. Είναι διάφανο κι απλό. Κατανοητό δε τόσο από ένα μωρό όσο κι απ΄ το μεγαλύτερο σοφό του πλανήτη.

Σ’ αυτή τη συναυλία συνοδοιπόροι μας θα είναι οι μουσικοί του οργανικού συνόλου Consonantia, οι οποίοι είναι εξειδικευμένοι στη μουσική της μπαρόκ περιόδου και του κλασικισμού και θα μας προσφέρουν το πιο δημοφιλές έργο στην ιστορία της μουσικής που είναι η “Μικρή Νυχτερινή Μουσική” στο πρώτο μέρος και στην αρχή του δεύτερου το αριστούργημα “Νυχτερινή Σερενάτα” για έγχορδα και τύμπανα Κ239. Είναι μεγάλη τιμή η συνοδοιπορία με τόσο καταξιωμένους μουσικούς. Η βραδιά θα ολοκληρωθεί με το ντουέτο Παπαγκένο-Παπαγκένα.

Η σύνθεση, η ανάπτυξη κι η καταγραφή μιας μουσικής ιδέας απαιτεί αμέτρητες ώρες. Πολλές φορές μάλιστα ώσπου να καταγράψει στην παρτιτούρα ο συνθέτης μια ιδέα, ξεχνά την προηγούμενη ή και την επόμενη. Η συνθετική δουλειά είναι μια από τις δυσκολότερες. Ωστόσο η μουσική του Μότσαρτ κυλά αβίαστα: όπως ο λόγος ενός ανθρώπου με ευφράδεια ή η ματιά του ζωγράφου που μπορεί να δημιουργήσει κόσμους με ένα γλίστρημα του πινέλου του έτσι και με τη μουσική του Μότσαρτ. Ακούγοντάς την δίνεται η εντύπωση πως απ’ τη στιγμή που συλλαμβάνεται στο μυαλό του συνθέτη έχει κιόλας υλοποιηθεί. Το ακαριαίο ταλέντο του δεν ξεδιπλώνεται όμως μόνον οριζόντια στο χρόνο αλλά και κάθετα: καταδύεται στα άδυτα κι άλλεκτα του συναισθήματος, τα αποκαλύπτει, επενδύοντάς τα με ήχο αυθεντικό. Ήχο της καρδιάς, που αναγνωρίζουν όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο. Ήχο Πανανθρώπινο. Το έργο του Μότσαρτ συγκινεί γιατί δεν προσποιείται και δεν ακκίζεται. Είναι διάφανο κι απλό. Κατανοητό δε τόσο από ένα μωρό όσο κι απ΄ το μεγαλύτερο σοφό του πλανήτη.

Καταρχάς τραγούδησα επί σκηνής Μότσαρτ όσο κανέναν άλλο συνθέτη. Για παράδειγμα στου Γάμους του Φίγκαρο ερμήνευσα ως πρωτοεμφανιζόμενη το ρόλο της Barbarina αργότερα τη Susanna και τέλος το ρόλο της Contessa. Το ίδιο και με το “Έτσι κάνουν όλες” που τραγούδησα τη Despina πολλές φορές στην Ελλάδα και τη Fiordiligi ακόμα περισσότερες στη Γερμανία. Τη Pamina, την Donna Elvira… Η μισή μου καριέρα βασίστηκε στη μουσική του και τον ευχαριστώ γι’ αυτό. Μου χάρισε στιγμές βαθιάς αυτογνωσίας και συγκίνησης-και δεν αναφέρομαι στο χειροκρότημα.

Η συμβουλή που θα έδινα στα παιδιά που θέλουν να γίνουν μονωδοί θα φανεί παράδοξη: Το εάν έχετε όμορφη ή άσχημη φωνή θα πρέπει να είναι το τελευταίο που θα σας απασχολήσει. Πρώτα και πάνω απ΄όλα: μελετήστε τεχνική. Ναι, αυτή τη βαρετή τεχνική. Κι αναπνευστικές ασκήσεις γιατί το τραγούδι είναι πρωτίστως εκπνοή. Να έχετε υγιή εγωισμό αλλά να είστε ταπεινοί. Και τέλος: αγαπήστε τον Μότσαρτ. Δεν θα σας δεχτούν σε καμία ακρόαση χωρίς άρια Μότσαρτ. Πουθενά στον κόσμο εννοώ.

Η μισή μου καριέρα βασίστηκε στη μουσική του Μότσαρτ και τον ευχαριστώ γι’ αυτό. Μου χάρισε στιγμές βαθιάς αυτογνωσίας και συγκίνησης

Το να σταματήσω να τραγουδώ εκτός από αναπόφευκτο ήταν και πρόκληση για να δημιουργήσω μια καινούργια επαγγελματική ταυτότητα. Ποντάροντας στην παλιά μου, η ΕΛΣ ίδρυσε την Παιδική Χορωδία επιλέγοντάς με ως εχέγγυο ποιότητας αλλά και τρυφερότητας καθότι μητέρα μικρού τότε παιδιού κι εγώ. Το εγχείρημα πέτυχε απόλυτα. Το επίπεδο της μουσικής που προσφέραμε ήταν υψηλότατο.

Θα ήταν όλα υπέροχα εάν δεν μου έλειπε η μουσική σε επαγγελματικό επίπεδο. Ακολούθως αποχώρησα οικειοθελώς προκειμένου να επικεντρωθώ στις σπουδές μου στη διεύθυνση ορχήστρας που είχα ξεκινήσει απ΄το 2008 και διέκοπτα λόγω των ακατάσχετων υποχρεώσεών μου ως διευθύντριας.

Εκείνοι που διστάζουν στο άκουσμα σίγουρα δεν γνωρίζουν πως αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια μουσική σκηνή οι γυναίκες αρχιμουσικοί έχουν την τιμητική τους. Στην Ελλάδα δε νομίζω επίσης ότι υπάρχει πλέον τέτοιου είδους προκατάληψη. Αυτό που σίγουρα ξενίζει είναι το πως μια πρώην μονωδός στρέφεται στη διεύθυνση ορχήστρας κι όχι στη διεύθυνση χορωδίας. Πιο προσωποποιημένη δηλαδή εμφανίζεται η απορία. Η απάντηση εδώ είναι μία: όταν ο Θεός σου δίνει παράταση ζωής, τότε σίγουρα ο λόγος που το έκανε δεν είναι για να ζήσεις ένα φοβισμένο υπόλοιπο. Αλλά για να πεις πράγματα.

Αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια μουσική σκηνή οι γυναίκες αρχιμουσικοί έχουν την τιμητική τους

Θέλω να μην αφήσω κανένα περιθώριο αμφιβολίας της αφοσίωσής μου στους ανθρώπους που αγαπώ. Προετοιμάζω ένα μεγάλο πρότζεκτ που θα γίνει γνωστό οσονούπω. Τέλος, πέραν της διεύθυνσης ορχήστρας ασχολούμαι πάντα με τις χορωδίες ενηλίκων που τόσο αγαπώ γιατί η χορωδία είναι κάτι παραπάνω από απλό τραγούδι. Η εκφραστική αμεσότητα της φωνής την καθιστά τη βασίλισσα της μελωδικής έκφρασης. Μέσα από αυτήν προσπαθούν όλα τα όργανα να μιμηθούν το μελωδικό νήμα.